• اخیرا دکتر موسی غنی نژاد گفتگویی با روزنامه سرمایه داشته اند و در آن پیرامون رابطه هنرمندان و روشنفکران با اقتصاد لیبرالی یا آزاد سخن گفته اند و انتقادات فراوانی را درباره روشنفکران و هنرمندان مطرح کرده اند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۲ خرداد ۱٣٨۷ -  ۲۲ می ۲۰۰٨

 
نام دکتر موسی غنی نژاد ، نام مطرحی است در میان اقتصاددانان این مرز و بوم. او را بیشتر به عنوان مدافع اقتصاد لیبرالی و آزاد می دانند و مقالات ایشان نیز به طور مستمر در روزنامه ها و مجلات سیاسی – اقتصادی منتشر می شود ، که در نوع خود کاری است قابل دفاع ، گاه گاه هم بحث هایی میان ایشان و مدافعان افتصاد مارکسیستی ، یا دولتی در می گیرد ، که بنده به عنوان یک شهروند عام از روی دادن این کنش ارتباطی در فضای عمومی استقبال می کنم . اما اخیرا دکتر موسی غنی نژاد گفتگویی با روزنامه سرمایه داشته اند(8/2/1387) و در آن پیرامون رابطه هنرمندان و روشنفکران با اقتصاد لیبرالی یا آزاد سخن گفته اند و انتقادات فراوانی را درباره روشنفکران و هنرمندان مطرح کرده اند . در مقاله ای که در پی می آید نه به عنوان یک اقتصاد دان یا اقتصاد شناس ، که به عنوان یک هنرمند یا آشنا به تاریخ هنر نکاتی را مطرح می کنم
 
در ابتدای گفتگو مصاحبه گر این پرسش را مطرح می سازد که " چرا روشنفکران با اقتصاد آزاد مخالفند ؟" و در ادامه خود پاسخ می دهد " پاسخ را شاید بتوان در زیر غلبه روشنفکران چپ در تاریخ ایران جست وجو کرد " . اما دکتر غنی نژاد در همان ابتدا مسئله ی مهمی را می گوید و یا شاید به نوعی به آن اعتراف می کند و آن این است که نفرت و انتقاد روشنفکران و هنرمندان از سرمایه داری یا به تعبیر ایشان اقتصاد آزاد ، منحصر به ایران نیست و در تمام دنیا این نگرش وجود دارد . اما آقای دکتر این زیرکی را دارند که سریع مسئله را به اخلاقیات در سرمایه داری نزول دهند و انتقادات روشنفکران از نظام لیبرالی را صرفا به اخلاقیات محدود کنند تا بتوانند از آن سو پاسخ این ایراد را این طور بدهند که :" اما واقعیت این است که ریشه های اقتصاد مدرن در لیبرالیسم کلاسیک بنا نهاده شده و لیبرالیسم هم روی اصول اخلاقی کاملا مشخصی بنا شده و معنویت و اخلاق جایگاه مهمی در آن دارند. اگر در لیبرالیسم کلاسیک از حقوق انسانی، مالکیت و برابری و حقوق برابر دفاع می شود این دفاع در درجه اول دفاع ارزشی و اخلاقی است ".
 
آری ! روشنفکران و هنرمندان جهان و ایران انتقاداتشان به سرمایه داری را از منظر اخلاقیات مطرح می کنند . اما این اخلاقیات مسائل و حوزه های بسیاری را در بر می گیرد . فقر ، بیکاری ، فحشا ، تهاجم فرهنگی ، کالایی شدن زن ، شی وارگی انسان ، فساد ، تضاد طبقاتی ، نابودی هنر و بسیار مسائل دیگر در دل همین اخلاقیات جا می گیرد . آقای دکتر مطرح می کنند که چون اقتصاد لیبرالی بر مبنای اخلاقیات و معنویات بنا شده پس ، این اقتصاد معنوی است . در واقع ایشان جسارت این را ندارند که از لیبرالیسم به همان شکلی که هست دفاع کنند و در تلاشی بیهوده می کوشند تا معنویت و اخلاق را به زور هم که شده به لیبرالیسم اقتصادی شان تزریق کنند . در حالیکه بهتر بود ایشان از لیبرالیسم اقتصادی به همان شکل کلاسیکش دفاع می کردند ، یعنی سود و کالا و تولید و بازتولید و ... . آقای دکتر من نمی دانم لیبرالیسمی که بر روی اخلاقیات و معنویت بنا شده چطور این همه فاجعه انسانی به بار آورده است ؟ این چه معنویتی است که باعث شده نیمی از ثروت جهان تنها در اختیار سیصد خانواده باشد ، که در آفریقا مردم از گرسنگی بمیرند ، که در سینمای هالیوود با آن درآمد کلان تنها برای تحمیق مردم فیلم بسازند ، که برای پول نفت عراق بمب ها بر سر مردم فرود آید ، آقای دکتر این معنویت شما در اقتصاد آزاد چرا باعث تجارت گسترده فحشای زنان و کودکان شده ، آقای دکتر این معنویت چطور باعث تجارت وحشتناک مواد مخدر شده است ، این معنویت چطور خرده فرهنگ ها و فرهنگهای مستقل را مثل مک دونالد می بلعد ؟ آخر این چه معنویتی است ؟!
 
آقای دکتر در ادامه جالب مطرح می کنند که دلیل حمایت روشنفکران از اقتصاد چپ و انزجار از اقتصاد آزاد به خاطر این است که :" باید بگویم که روشنفکران از آن جهت با اقتصاد آزاد مخالفند که از اقتصاد چیزی نمی دانند و علاقه هم ندارند که بدانند " . و در ادامه می گویند که این نادانی عظیم همه روشنفکران جهان به خاطر تبلیغات مارکسیست هاست .
 
  آقای دکتر روشنفکران جهان مثل شما بلد نیستند چشمشان را روی واقعیت ببندند. روشنفکری مثل دیوید هاروی که در خود آمریکا نشسته است و نمی تواند به آن شکل تحت تاثیرتبلیغات به زعم شما منحرف کننده ! مارکسیست ها باشد ، در کتابش" تاریخچه مختصر نئولیبرالیسم*" با اسناد و آمار نشان می دهد دلیل اصلی حمله کشور آمریکا به شیلی و راه انداختن حمام خون ، و کودتا علیه یک دولت مردمی ، و کشتن هنرمندانی مانند ویکتور خارا (اسمش را تا به حال شنیده اید ؟ ) تنها به خاطر این بوده است که میزان درآمد طبقه سرمایه دار آمریکا و میزان سود بردن آنها از حیاط خلوتشان (آمریکای لاتین ) کاهش یافته بود . آقای دکتر روشنفکر و نویسنده برجسته ای مثل هارولد پینتر (برنده جایزه نوبل ) ، که در انگلستان ، مهد اقتصاد تاچری نشسته است ، و او نیز بعید است که تحت تاثیر تبلیغات گمراه کننده مارکسیستی باشد در نامه ای که به زورنامه ایندپندت می نویسد :" حمله به عراق به بهانه دموکراسی مایه ننگ ماست ، چرا که این حمله تنها برای سود بردن سازندگان اسلحه های کشتار جمعی و سرمایه داران آمریکایی – انگلیسی است . این یک فاجعه ننگ آور است   " . آقای دکتر از وام هایی که سازمان تجازت جهانی سخن بگویید . بگویید که آمار ثابت می کند راهکارهای و وام های این سازمان ها تنها باعث فقیر تر شدن و وابسته شدن بیشتر کشور های فقیر به کشور های غنی است . در ضمن آقای دکتر کشور های مبلغ اقتصاد آزاد (آمریکا با ریگان و انگلیس با تاچر)کشورهایی بدنام هستند ، جنگ ویتنام ، کشتار شیلی ، تحریم کوبا ، حنگ عراق و افغانستان ، کشته شدن بابی ساندز ، چه گوآرا ، لومومبا ، مارتین لوترکینگ، قتل عام بوسنی ، کودتا علیه مصدق در ایران ، استعمار در الجزایر ، حمایت از کشورهای مرتجعی نظیر عربستان ، امارات و اسرائیل ، کشتار چپ های آرژانتین و ... . خب روشنفکران از چه چیز این اقصاد باید دفاع کنند . نه آقای دکتر اتفاقا روشنفکران و هنرمندان از اقتصاد سر در می آورند ، مشکل آنها تنها مخالفتشان با شماست .
 
آقای دکتر در ادامه مطرح می سازند که روشنفکرانی نظیر سارتر که انتقادات رادیکالی را علیه نظام سرمایه داری مطرح می کردند از هر خطری مصون بوده اند چون نظام سرمایه داری آنان را حمایت می کرده است :" در کشورهای غربی چون حداقل آزادی ها وجود دارد و تضمین شده است، این مساله برایشان خیلی مطرح نیست، سارتر رژیم سرمایه داری را به صورت رادیکال مورد نقد قرار می دهد چون مطمئن است که کسی متعرض او نمی شود و آزادی حداقلی که وجود دارد از بین نمی رود اما نمی داند که این آزادی آیا در کوبا یا روسیه آن زمان هم هست یا خیر؟او به این سوال ها پاسخ نمی دهد "
 
اما درباره آزادی روشنفکران در نظام های غربی و سرمایه داری . آقای دکتر نظام شما کارش را بلد است ، با پنبه سر می برد . برای اثبات این موضوع شما را ارجاع می دهم به کشته شدن پیرپائولو پازولینی فیلمساز و شاعر برجسته چپ ایتالیایی که به خاطر فیلم ها و اشعار افشاگرش کشته شد .آری آقای دکتر پازولینی پس از ساخت فیلم " سالو " که انتقاد شدیدی به نظام مصرفی غرب از یکسو و از سوی دیگر فاشیسم بود ، توسط عده ای از نئوفاشیست ها که توسط سرمایه داران ایتالیایی حمایت می شدند کشته شد . چارلی چاپلین به خاطر عقاید چپی اش از آمریکا اخراج شد ، آرتور میلر ممنوع الکار شد ، خدمتتان عرض کردم که بابی ساندز در زندان به علت اعتصاب غذا درگذشت. الیا کازان بازجویی پس داد ، بونوئل تبعید شد ، نامه های هرولد پینتر به روزنامه ایندپندنت سانسور شد و ... آقای دکتر اگر هم در غرب از این دست اتفاقات کمتر می افتد نه به خاطر نظام سرمایه داری که به خاطر مقاومت هنرمندان و روشنفکران است .
 
در ادامه آقای دکتر که گویی از منفور بودن نظام سیاسی – اقتصادی مد نظرشان در میان روشنفکران و هنرمندان سخت دلخور هستند ، ادعایی عجیب را مطرح می سازند :    " باید اضافه کنم که البته در غرب هم صدق می کند ، آن هم این است که اکثریت روشنفکران و هنرمندان کم مایه اند، واقعیت این است که تعداد نویسنده و هنرمند خوب کم است چند نقاش بزرگ داریم، چند نویسنده بزرگ داریم؟ "
عجب! آقای دکتر برای این که منفور بودن نظام سرمایه داری را توجیه کند دست به تخریبی بزرگ می زنند و آن این است که   هنرمندان همه دنیا را کم مایه می دانند .
نه آقای دکتر ، شما در زمینه هنر هیچ تخصصی ندارید یا اگر هم دارید هم خود را به نادانی میزنید . من تنها نام هنرمندان و روشنفکران چپ دنیا را نام می برم : سرگئی آیزنشتاین ، ژیگا ورتوف ، پیر پائو لو پازولینی ، لوییس بونوئل ، چارلی چاپلین ، ویتوریو دسیکا ، روبرتو روسولینی ، کن لوچ ، برناردو برتولوچی ، ژان لوک گدار ، فرانسوا تروفو ، نانی مورتی ، آلبرتو موراویا ، سالوادور دالی ، پابلو پیکاسو ، هاینریش بل ، آرتور میلر ، برتولت برشت ، پابلو نرودا ، گارسیا لورکا ، گارسیا مارکز ، فوئنتس ، ژوزه ساراماگو ، هارولد پینتر ، پیتر بروک ، ناظم حکمت ، لنگستون هیوز ، ارنست همینگوی ، یانیس ریتسوس ، آنتونیو گرامشی ، هربرت مارکوزه ، تئودور آدرنو ، پل سوییزی ، دیوید هاروی ، نوآم چامسکی ، والتر بنیامین   و ... و در ایران : هوشنگ ابتهاج ، نیما یوشیج ، سیاوش کسرایی ، هانیبال الخاص ، به آذین ، محمد قاضی ، فرخ غفاری ، ابراهیم گلستان ، بزرگ علوی ، احسان طبری ، تقی ارانی ، مرتضی کیوان ، نجف دریابندری ، شاهرخ مسکوب   و واقعا چگونه می توان بهرام بیضایی ، ناصر تقوایی ، امیر نادری ، صادق هدایت ، صادق چوبک ، احمد شاملو ، مهدی اخوان ثالث و فروغ فرخزاد را چپ نشمرد . آقای دکتر شما هیچ هنرمند لیبرالی را یا مدافع نظام سرمایه داری را در این حد و اندازه ها نمی توانید بیابیید . و این نه از کم مایگی هنرمندان ایرانی و جهانی که از کم مایگی نظام سرمایه داری است . هنرمندان و روشنفکران بزرگی که از انسانیت گفتند ، از عدالت و آزادی گفتند ، از فجایع انسانی گفتند ، در نقد جنگ سخن سردادند و بیداد و بی عدالتی را نقد کردند ، آقای دکتر آثار این هنرمندان جاودان می شوند نه تئوری های اقتصادی دوستان شما. آقای دکتر شما می توانید از مبانی اقتصادی   نظام سرمایه داری دفاع کنید ، می توانید مبانی اقتصاد مارکسیستی را نقد کنید ، اما نمی توانید هنرمندان و روشنفکران جهانی را بی مایه بنامید ، آن هم به خاطر دفاع نکردن از نظام سرمایه داری غربی . آقای دکتر شاید بهتر باشد در نگرش خود تغییری بدهید ، چون در این صورت جز آن سیصد خانواده که نیمی از سرمایه دنیا در اختیارشان هست ، کمتر کسی مدافع نظام اقتصادی شما می شود.
* تاریخچه مختصر نئولیبرالیسم – هاروی ، دیوید – ترجمه محمود عبدالله زاده – نشر اختران - 1386