• گری سیک سیاستمدار آمریکایی که سال ها در ارتباط با ایران مسئولیت داشته، در گفتگو با روزنامه ی اعتماد احتمال حمله ی آمریکا به ایران را رد کرده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲٣ تير ۱٣٨۷ -  ۱٣ ژوئيه ۲۰۰٨

کمتر امریکایی پیدا می شود که به اندازه گری سیک به تحولات ایران و خاورمیانه توجه نشان بدهد و از آن درک عمیقی داشته باشد. او که بازنشسته نیروی دریایی امریکاست، در زمان ریاست جمهوری فورد، کارتر و ریگان عضو شورای امنیت ملی امریکا بود و در فاصله سال های ۱۹۷۶ تا ۱۹٨۱ میلادی نیز مشاور امور ایران در کاخ سفید بود. در زمان تصدی این پست توسط سیک، هم انقلاب اسلامی ایران رخ داد و هم ماجرای تسخیر سفارت امریکا در تهران. شاید به همین دلیل است که نظریات او در مورد ایران حاکی از درک بسیار عمیق تری نسبت به سایر سیاستمداران امریکایی است. او دارای درجه دکترای علوم سیاسی از دانشگاه کلمبیا است. روزنامه ی اعتماد با این تحلیل گر امریکایی در مورد مناسبات ایران و امریکا گفتگو کرده است. این گفتگو توسط کیوان مهرگان و فرزانه سالمی صورت گرفته است:

-مناسبات ایران و امریکا تنش های زیادی را در زمان های مختلف تجربه کرده است. در سال های اخیر هم امریکا رویکردی دوگانه را در قبال ایران در پیش گرفته که کاملاً متناقض به نظر می رسد. از یک سو، امریکا داعیه حل بحران ها از طریق دیپلماسی و مذاکره را دارد و از طرف دیگر، دائماً بر تشدید تحریم ها علیه ایران اصرار می کند و هر از چند گاهی هم رئیس جمهور امریکا تاکید می کند احتمال توسل به گزینه حمله نظامی علیه ایران همچنان وجود دارد. این تناقض ها را چگونه می توان توجیه کرد؟

واقعیت این است که امریکا سیاست واحدی را در قبال ایران دنبال نمی کند. در امریکا هم درست مثل ایران گروه ها و احزاب مختلفی وجود دارند که دیدگاه های متفاوتی نسبت به مسائل بین المللی دارند. به همین دلیل است که بخشی از طیف سیاسی امریکا حامی دیپلماسی و مذاکره است و بخش دیگری از آن، اعمال فشار بر ایران را در کانون توجه خود قرار داده است. تناقضی که در رویکرد امریکا نسبت به ایران می بینید ناشی از همین دوگانگی است و به نظر می رسد واشنگتن به صورت همزمان دو رویه را در مورد ایران دنبال می کند. جالب اینجاست که در ایران هم اوضاع به همین منوال است .

-به نظر شما زور کدام طیف بیشتر است؛ حامیان دیپلماسی یا اعمال فشار بر ایران؟

فکر می کنم در برهه زمانی فعلی، فعالیت آن گروه هایی در امریکا که معتقد به اعمال فشار علیه ایران هستند تا حدودی کمرنگ شده است. اوضاع دیگر مثل سابق نیست و عملگرایی تا حد زیادی وارد سیاست های امریکا در قبال ایران شده است. امروزه خیلی از سیاستمداران امریکایی دوست دارند بحران میان ایران و امریکا حل و فصل شود و به همین خاطر هم هست که دیدگاه حامیان فشار بر ایران به مرحله اجرایی نرسیده است. امریکا نمی خواهد بحران جدیدی در روابطش با ایران و جهان ایجاد کند. در جریان مذاکراتی که برای حل و فصل بحران هسته یی کره شمالی انجام شد نیز این رویکرد را به وضوح دیدیم. ممکن بود از دل برنامه هسته یی کره شمالی نیز بحران غیرقابل کنترلی به وجود بیاید اما توسل به دیپلماسی جلوی آن را گرفت. البته این رویکرد مقابله با بحران های جدید مختص امریکا نیست. مثلاً اخیراً اسرائیل و سوریه هم به صورت غیرمستقیم مشغول مذاکره شده اند و همین نشان می دهد تمایلی بین المللی نسبت به مقابله با بحران های جدید وجود دارد. البته در عین حال نباید فراموش کرد که اوضاع همیشه به یک شکل باقی نمی ماند. خیلی اوقات چنین رویکردهایی ثابت نمی مانند. همین دولت بوش، دو جنگ را علیه افغانستان و عراق رهبری کرده اما حالا می گوید می خواهد به دیپلماسی متوسل شود.

-به مذاکره غیرمستقیم اسرائیل و سوریه اشاره کردید. در کنار این مذاکرات، اخیراً اسرائیل با حماس نیز در غزه آتش بس برقرار کرده و همزمان، اجرای برنامه تبادل اسرا با حزب الله را هم دنبال می کند. تحلیل شما از این شرایط چیست؟

گمان می کنم مذاکره اسرائیل با سوریه بر روابط تهران و دمشق تاثیرگذار باشد. اصل ماجرا هم این است که اسرائیل چنین مذاکراتی را با هدف عبور از شرایط خطرناک فعلی خاورمیانه کلید زده است. مطمئن باشید امریکا و اسرائیل درخصوص اتخاذ این موضوع - یعنی مذاکره با سوریه یا دیگر طرف های درگیر در مناقشات خاورمیانه- با هم به توافق رسیده اند و این تصمیم به صورت انفرادی توسط اسرائیل گرفته نشده است. البته دولت امریکا مصرانه می گوید قصد مداخله در این مذاکرات را ندارد اما از روز روشن تر است که چنین مذاکراتی و نتیجه احتمالی آنها، مستقیماً بر خاورمیانه و منافع امریکا و اسرائیل تاثیر می گذارد. به نظر من نتیجه مذاکره اسرائیل با سوریه، هموارکننده راه صلح با فلسطین است و البته به نظر من نفوذ ایران را هم در منطقه کاهش خواهد داد. نمی توان این طور تفسیر کرد که ایران «منزوی» می شود اما به هر صورت این استراتژی جدید اسرائیل، عواقبی برای ایران خواهد داشت.

- یعنی ماجراجویی های اسرائیل در منطقه شکل جدیدی به خودش خواهد گرفت؟

به هر حال اسرائیل دارد سیگنال های مهمی می فرستد. البته هدف این سیگنال ها بیشتر اروپایی ها هستند تا ایران. اسرائیل می خواهد با محدود کردن ایران در منطقه، اروپا را تحت تاثیر قرار بدهد و بروکسل را وادار به اتخاذ مواضع سختگیرانه علیه ایران کند. اما اروپا هم خطر جنگ در منطقه را به وضوح می بیند و به همین خاطر است که دائماً بر ادامه مذاکره با ایران اصرار می ورزد.

- فکر می کنید خطر حمله نظامی علیه ایران وجود دارد؟

به نظر من نه. امریکا و اسرائیل هیچ یک واقعاً قصد حمله نظامی به ایران را ندارند. هر بار که هیاهوی رسانه ها درخصوص جنگ علیه ایران بلند می شود، مقامات امریکایی مثل رئیس ستاد مشترک ارتش یا وزیر دفاع یا دیگران تاکید می کنند که احتمال حمله به ایران منتفی است. اما اگر تنش ها در منطقه افزایش یابد من نمی توانم احتمال توسل به گزینه نظامی را به کلی رد کنم. مثلاً اگر مداخلات کشورهای همسایه عراق در این کشور ناگهان زیاد شود، خطر حمله بالا می رود و کنترل اوضاع از دست همه خارج می شود. به طور کلی تا وقتی که اوضاع منطقه با ثبات باشد خطر حمله نظامی منتفی است اما افزایش تنش ها مستقیماً احتمال وقوع درگیری را افزایش می دهد.

- اگر ایران درخصوص بسته پیشنهادی، دست رد به سینه اروپا بزند چه شرایطی در منطقه پیش خواهد آمد؟

بسته پیشنهادی گروه ۱«۵ خیلی مهم بود. اروپا به ضوح اعلام کرده اگر ایران تعلیق غنی سازی را بپذیرد راه مذاکره هموارتر خواهد شد. به نظر من اگر ایران کاری کند که راه مذاکره هموار شود عاقلانه است. مقامات ایرانی باید تمام جوانب قضیه را در نظر بگیرند و بعد نسبت به پیشنهادات اروپا واکنش نشان دهند. معتقد نیستم اگر ایران بسته پیشنهادی را بپذیرد، همه مشکلات بلافاصله حل و فصل خواهند شد اما بالاخره مذاکره همیشه بهترین راه حل برای مشکلات است.

- آیا طرح احتمال گشایش دفتر حافظ منافع امریکا در ایران هم بخشی از مشوق هایی است که قرار است ایران را به راه مذاکره سوق بدهد؟

تاسیس این دفتر می تواند موثر و کارساز باشد اما خیلی مطمئن نیستم که امریکا واقعاً قصد داشته باشد چنین دفتری در ایران به راه بیندازد. با این وجود، اگر هر دو طرف تمایل داشته باشند، این دفتر می تواند بخشی از تنش ها را میان ایران و امریکا کاهش بدهد.

-منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران اخیراً به تغییر لحن موضع گیری های امریکا در قبال ایران اشاره کرده بود و شاید بحث دفتر حافظ منافع امریکا در ایران هم بخشی از همین «تغییر لحن» باشد. به نظر شما واقعاً لحن امریکا در قبال ایران تغییر کرده است؟

اگر قرار باشد اسم این شرایط را تغییر لحن بگذاریم، به نظرم امریکا در بسته گروه ۱«۵ این تغییر را اعمال کرده است. به همین خاطر است که می گویم ایران باید پیشنهادات گروه ۱«۵ را با دقت بررسی کند. این به نفع همه است.

-در حال حاضر ایران یکی از مهمترین چالش های سیاست خارجی امریکا است. باراک اوباما و جان مک کین هم به عنوان نامزدهای ریاست جمهوری آینده امریکا بارها در سخنرانی های خود در قبال ایران موضع گرفته اند. فکر می کنید دولت جدید امریکا چه موضعی را در خصوص ایران دنبال کند؟

اوباما که به وضوح در سخنرانی هایش به آمادگی برای مذاکره با ایران اشاره کرده اما من فکر می کنم مک کین هم خودش را در موقعیت مشابهی بیابد. وقتی شرایط برای انجام مذاکره فراهم باشد دیگر فرقی نمی کند چه کسی رئیس جمهور امریکا است. هر کس به کاخ سفید راه یافته باشد مذاکره را به مواجهه ترجیح خواهد داد و البته این در صورتی است که ایران هم مذاکره را به مواجهه ترجیح داده باشد.

-اخیراً علی اکبر ولایتی مشاور امور بین الملل مقام رهبری ایران اشاره کرده که سیاست رهبری ایران بر مواجهه متمرکز نیست بلکه ایران قصد دارد در مناسبات بین المللی نقش موثری بازی کند. پس ایران مذاکره را به مواجهه ترجیح می دهد.

این مساله اصلاً پیچیده نیست. همه چیز به خود ایران بستگی دارد. توپ در زمین ایران است و فرصت تصمیم گیری هم برای ایران فراهم شده. اگر ایران واقعاً بخواهد از این فرصت استفاده خواهد کرد اما اگر نخواهد مساله شکل دیگری پیدا می کند.

-نفوذ ایران در عراق تا چه حد بر فشارهای امریکا علیه ایران تاثیرگذار است؟ گفته می شود امریکا اصلاً از این نفوذ دل خوشی ندارد.

ایران در عراق نفوذ زیادی دارد. به هر حال دولت ایران بر شیعیان عراقی تاثیرگذار است و مناسبات محکمی هم با دولت عراق دارد. خیلی از سیاستمداران عراقی مواضعی کاملاً نزدیک به ایران دارند. پس نفوذ ایران در عراق جای تعجب ندارد اما چنین نفوذی کاملاً تعیین کننده هم هست و مثلاً در مذاکراتی مثل توافقنامه امنیتی واشنگتن و بغداد و نیز زمان بندی خروج نیروهای امریکایی از عراق تاثیر خودش را می گذارد. در واقع آینده عراق تا حد زیادی به عملکرد ایران وابسته است. برخی به اشتباه گمان می برند اگر عراق ناامن به نظر بیاید نیروهای امریکایی زودتر از عراق خارج خواهند شد اما واقعیت چیز دیگری است. هرچه ناآرامی های عراق افزایش یابد، تقابل ایران و امریکا هم به شدت بالا خواهد گرفت. از سوی دیگر، درست است که برخی گروه های عراقی با ایران در ارتباطند، اما ایران کنترلی بر آنها ندارد. سر و صداهایی هم که در خصوص نفوذ ایران در عراق برپا شده، در عراق تاثیری نمی گذارد بلکه تنش های میان ایران و امریکا را بیشتر می کند.

- با توجه به این شرایط، نهایتاً موقعیت آینده ایران در منطقه خاورمیانه چگونه خواهد بود؟

در این منطقه، کشورهای عربی در تلاشند تا منافع مشترک خودشان را تامین کنند. آنها به ایران چندان اعتماد ندارند و به خصوص از لحاظ قومی، خود را جدا از ایران می بینند، اما این تمام ماجرا نیست، آنها به برنامه هسته یی و نفوذ ایران در منطقه هم واکنش نشان می دهند. ظاهراً ایران دوست دارد در خاورمیانه نفوذ خودش را داشته باشد؛ خب به نظر من نمی شود، ایران باید واقع گرا باشد. به اعتقاد من اگر خواسته های ایران به همین شکل در منطقه ادامه یابد به ضرر این کشور تمام خواهد شد. در همین حال، امریکا هم در خاورمیانه منافع زیادی برای خودش می بیند و نمی خواهد از قافله جا بماند. قرار هم نیست ایران و امریکا یک شبه این خواسته های خود در منطقه را به کلی تغییر بدهند یا کنار بگذارند، اما به هر صورت نباید فراموش کرد که ایران و امریکا هر دو در خاورمیانه فقط «نفوذ» دارند و نه «کنترل». سرنوشت خاورمیانه را مجموعه شرایطی رقم می زند که در «کنترل» هیچ کشوری نیست.