• سوگنامه، ‌دفتر سروده‌های آننا آندریون اآخماتووا (۱۹۶۶ ــ ۱۸۸۹) به ‌سال ۱۹۸۷ در دوره‌ی نوسازی در روسیه ‌انتشار یافت. تا پیش ‌از انتشار، برخی از اشعار سوگنامه‌، به ‌شکل (انتشار‌مخفیانه) در شوروی پیشین و نیز فراتر از مرزهای کشور بدست چاپ سپرده شده بود ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ٣ مرداد ۱٣٨۷ -  ۲۴ ژوئيه ۲۰۰٨

(реквием)، سوگنامه، ‌دفتر سروده‌های آننا آندریون اآخماتوو ا( 1966 ــ 1889) به ‌سال 1987 در دوره‌ی Проистроикa (نوسازی) در روسیه ‌انتشار یافت. تا پیش ‌از انتشار، برخی از اشعار سوگنامه‌، به ‌شکل
самасоздат (انتشار‌مخفیانه) در شوروی پیشین و نیز فراتر از مرزهای کشور بدست چاپ سپرده شده بود. منتقدین ‌ادبی‌،اخماتووا را در جرگه‌ی شاعران ‌مدرن ‌و منتقد دولت‌ شوروی، همچون، نویسنده و شاعر بلندآوازه‌ی روس، باریس‌ باسترناک، ارزیابی می کنند.
آنناآندریوننا با سرایش سوگنامه در فاصله سالهای 1934ــ 1945بخشی از تاریخ کشور شوروی پیشین را بانمایه های درخشان وژرفی اززمامداری تیره وهولناک،ستالین به تصویرکشیده است.ماشین ارعاب وسرکوب ودستگاه بیرحم سانسور دولتی،به رهبری ژدانف،متولی"رئالیسم سوسیالیستی"آزادی هنروبویژه شعررابرنمی تافدوتصادفی نبودکه آخماتووارا،نه شاعر،بلکه"نیمه راهبه،نیمه روسپی"می پنداشت،سانسور،محرومیت ازنشرآثاروزندان،پاسخ دستگاه سانسوربه آخماتووای شاعربود.
آنناآندریونناکه هنوزخاطره ی زخم عمیق تیرباران همسرش،مگیلف( که خودشاعرونویسنده ای توانابود) درژرفای جانش التیام نیافته بود،تنهاپسرش،(لیف)رابه بهانه های واهی دراردوگاههای اجباری "پدرزحمتکشان جهان"یافت.شاعر،تنهابه صرف همسرومادردوقربانی راهی زندان می شودوازاومی خواهندکه به جرم واهی وناکرده ی فرزندش "اعتراف"کندوجلادان رادر"کشف"برنامه های پسرش یاری دهد.
آخماتووادرپیشگفتارسوگنامه می نویسد:درسالهای سخت ودهشت ،مدت هفده ماه رامن در صف زندانهای لینینگراد سپری کردم.روزی کسی مرا"بازشناخت".آنگاه زنی بالبهای کبودکه پشت سرمن ایستاده بود،زنی که البته هیچگاه نام مرانمی شناخت،بهوش آمده ازرخوتی که همه ی مارادر خود تنیده بود،درگوش من به نجواگفت(آنجاهمه با پچ پچ سخن می گفتند):
ــ این همه راشما می توانیدتصویرکنید؟
ومن گفتم:
ــ می توانم.
آنگاه،چیزی شبیه به لبخند برسیمایی که زمانی ازآن اوبودلغزید. (1)
وبدین گونه سوگنامه درفاصله ی سالهای 1934ــ 1945 شکل گرفت.
آنجاسپیدارهای زندان تاب می خورند
بی هیچ آوائی ـ اماچقدرآنجا
زندگیهای سرکشی پایان می پذیرند...
مرگ همسر،شاعررابه کابوسی بزرگ ودر بندبودن پسرش (لیف)آخماتووارابادهشتی جبران ناپذیرروبرومی سازدوتاروپودزندگی غمبارش رادرهم می تند.
فصل زرد سایه ی زنی رامی بیند.
زنی بیمار،
زنی تنها ،
مردش درخاک،پسرش دربند،
دعایتان رانثار من کنید.
ودرسروده ای دیگر:
هفده ماه است فریادمی کشم،
به خانه ات فرامی خوانم،
برپاهای دژخیم خودراافکنده ام،
توپسرک من،دهشت من.
تعابیر"واژه ی سنگ"،"روس بی گناه"،چرخهای سیاه ماروس"درسروده های شاعرباآهنگی سوزناک وگاه یکنواخت و تاحدمضمونی ملی فرامی رویند.
ستاره گان مرگ فرازسرمان ایستاده بودند،
روس بی گناه رادردی جانکاه درخود تنید
زیرچکمه های خون آلوده
زیرچرخهای سیاه ماروس. *
یفگینی یفتوشنکا،شاعرپرآوازه ی روس درباره سوگنامه ی آخماتووا می نویسد."این یک تراژدیای مادرانه بود،که آخماتوواراباصدهاهزارمادرروس که فرزندانشان راباماروس سیاه روانه ی زندانها می کردند،پیوند می داد"(2)
باوجوداینکه آنناآندریونا دردوران جنگ جهانی دوم وهنگام محاصره لینینگرادباشجاعتی وصف ناپذیربه یاری آسیب دیده گان وقربانیان جنگی دربیمارستانهامی شتافت،امادستگاه سرکوب وسانسور،ظاهرشدن شاعردرمحافل ادبی واجتماعی کشورراممنوع ساخته بود.روزنامه ومجله های ادبی ،چون"ستاره"،"لینینگراد"بادریافت بخشنامه های حزبی ازسوی،ژدانف،بارانی ازواژه های سبک وموهنی رابرسرشاعر می باریدند.
یفگینی یفتوشنکا،درباره آخماتووامی نویسد"آخماتووافرشته بود،دقیق تر،نجات دهنده ای بود،که آداب ورسوم کلاسیک راازتوهین وبی ارزش دانستن به معنویات وهنرآزادکرد"(3)
پس ازمرگ ستالین وسخنرانی تکاندهنده ی خروشف درکنگره بیستم حزب کمونیست شوروی پیشین، پرده ازبسیاری جنایتهای دوره ی وحشت برافکنده شد.پسرشاعرهمراه هزاران تبعیدی ومحکومین درسیبری واردوگاههای مرگ به خانه بازگشت.واژه های آخماتووادگرگون گشت،به پاریس سفرکرد،جایزه ی ادبی (تائورمن)درایتالیاودکترای افتخاری دانشگاه اکسفردرادریافت کرد.
سوگنامه یکی اززیباترین وجذابترین آثارآخماتووااست.تصویرهای ساده،ایجازدربازگویی رویدادهای تلخ که بانمائی روشن وباآهنگی سوزناک وغم افزاترکیب شده اند،زندگی یک دوره ای تاریخی ازتلاش ومبارزه ی ملت روس وبرای پایان دادن به وحشت وسرکوب رژیم،ستالین ــ ژدانف را به نمایش می گذارد،واین ویژه گی باارزشی است که در سوگنامه به چشم می آید.


                        آغاز   (4)   
گذشت هنگامی که خنده ای لبهایش رامی گشود
تنهامردگان سرورراآرامش می بخشند.
بیهوده اندامش تکان می خورد
کنارزندانش،لینینگراد.
به هنگامیکه دیوانه ازاندوه،
می گذشتندکاروان محکومین،
باآوازهای غم افزا
لکوموتیوها درسوتهاشان دمیدند.
ستارگان مرگ فرازسرمان ایستاده بودند،
دردی جانکاه روس بیگناه رادرهم پیجید
زیرچکمه های خونالوده
* زیرچرخهای سیاه ماروس.
=ماشین حمل کننده ی محکومینмарусь*      
                  1
به سپیده دمان ترُاباخودبرُدند،
درپی ات چونان تابوتی روان شدم،
کودکان درمعدنهای سیاه گریستند،
شمعهاکنارشمایلهافروکاهیدند.
وسرمایشان برلبان توبجاماند.
دانه های مرگبارعرق برپیشانی...ازیادنخواهند رفت!ـ
* چونان زنان ستری له‌تسک،
زیربرجهای کرملین ضجه خواهم کرد.
پائیز1935
سربازان دولت مسکو در قرنهای 16و17стрелец*
             2   
دُن آرام درآرامش جاری ست،
خزان به خانه پامی گذارد.
باکلاهی که گوشهایش راپوشانده است،
فصل زردسایه ی زنی رامی بیند.
زنی بیمار،
زنی تنها ،
مردش درخاک،پسرش دربند
دُعایتان رانثارمن کنید.
             3
نه،این نه منم، کس دیگری است که دردمی کشد.
توان تاب آوردن واقعه در من نیست،
بگذارماهوت سیاه مرابه پوشاند،
وبگذارفانوسهاباخودببرند
شب است.

               4
ای کاش می توانستم لبخند زنی رابه توبنمایانم
دوستداشتنی میان همه ی یاران،
شادی شاهانه ی گناهکاری را،
چه رفته است برزندگیت ـ
چونان نمائی ازسیصدسال،
زیرصلیب خواهی ایستاد
واشکهای فروزانت
یخهای سال نوراآب خواهندکرد.
آنجاسپیدارهای زندان تاب می خورند،
بی هیج آوائی ـ اماچقدرآنجا
زندگیهای سرکشی پایان می پذیرند...
1938
             5
هفده ماه است فریاد می کشم
به خانه ات فرامی خوانم،
برپاهای دژخیم خودراافکنده ام،
توپسرک من،دهشت من.
همه چیزدرهم فروریخته است برای ابد،
ومن رانخواهند یافت
اینک،کیست درنده،کیست انسان،
وچوبه ی داررابسیارانتظاربایدکشید.
وتنهاگُلهای گردآلوده،
زنگهای کشدار و ردی
که نه ناکجاآباد بال خواهدگشود.
راست درچشمانم خیره می شوند
به مرگی شتاب آلوده فرامی خوانند
ستاره های بزرگ.
بهار1939
             6
هفته هاآرام به پروازدرمی آیند.
ناتوانم ازآنچه برگذشته است.
پسرکم،برتوچه می روددربند
شبهای سفید می نگریستند.
چگونه دوباره خواهند نگریست
باچشمان گُرگرفته ی عقابی،
ازصلیب بلندتو
ازمرگ می سرایند.
1939


Вступление
Это было, когда улыбался
Только мертвый, спокойствию рад.
И ненужным привеском болтался
Возле тюрем своих Ленинград.
И когда, обезумев от муки,
Шли уже осужденных полки,
И короткую песню разлуки
Паровозные пели гудки.
Звезды смерти стояли над нами,
И безвинная корчилась Русь
Под кровавыми сапогами
И под шинами черных марусь.


1
Уводили тебя на рассвете,
За тобой, как на выносе, шла,
В темной горнице плакали дети,
У божницы свеча оплыла.
На губах твоих холод иконки.
Смертный пот на челе... не забыть!
Буду я, как стрелецкие женки,
Под кремлевскими башнями выть.
1935


2
Тихо льется тихий Дон,
Желтый месяц входит в дом.
Входит в шапке набекрень -
Видит желтый месяц тень.

Эта женщина больна,
Эта женщина одна,
Муж в могиле, сын в тюрьме,
Помолитесь обо мне.


3
Нет, это не я, это кто-то другой страдает.
Я бы так не могла, а то, что случилось,
Пусть черные сукна покроют,
И пусть унесут фонари.
Ночь.


4
Показать бы тебе, насмешнице
И любимице всех друзей,
Царскосельской веселой грешнице,
Что случилось с жизнью твоей.
Как трехсотая, с передачею,
Под Крестами будешь стоять
И своей слезою горячею
Новогодний лед прожигать.
Там тюремный тополь качается,
И ни звука. А сколько там
Неповинных жизней кончается...
1938


5
Семнадцать месяцев кричу,
Зову тебя домой.
Кидалась в ноги палачу -
Ты сын и ужас мой.
Все перепуталось навек,
И мне не разобрать
Теперь, кто зверь, кто человек,
И долго ль казни ждать.
И только пышные цветы,
И звон кадильный, и следы
Куда-то в никуда.
И прямо мне в глаза глядит
И скорой гибелью грозит
Огромная звезда.
1939


6
Легкие летят недели,
Что случилось, не пойму.
Как тебе, сынок, в тюрьму
Ночи белые глядели,
Как они опять глядят
Ястребиным жарким оком,
О твоем кресте высоком
И о смерти говорят.                  


          منابع:
- Анна Ахматова.Избранное Москва эксмо 2005.с.281 1
2. Евгений Евтушенко Кратко об А. Ахматовой Строфы века. Антология русской поэзии. Сост. Е.Евтушенко. Минск-Москва, "Полифакт", 1995.
3.Евгений Евтушенко Кратко об А. Ахматовой Строфы века. Антология русской поэзии. Сост. Е.Евтушенко. Минск-Москва, "Полифакт", 1995.
4.Анна Ахматова.Избранное Москва эксмо 2005.с.281-284