• حمایت جمهوری اسلامی ایران از موضع روسیه در بحران قفقاز هیچ تغییری در سیاست این کشور در قبال بحران اتمی ایران ایجاد نکرد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۹ شهريور ۱٣٨۷ -  ٣۰ اوت ۲۰۰٨

روزنامه ی اعتماد در شماره ی روز شنبه ی خود، در چند مقاله، به بررسی روابط ایران و روسیه در بحران قفقاز پرداخته است:

بازی ایران و روسیه در اجلاس شانگهای
نیلوفر منصوریان: درست در همان ساعاتی که مقامات ایرانی اجلاس شانگهای را به فرصتی برای نزدیکی به مسکو در بازی قفقاز ارزیابی می کردند، سخنان ولادیمیر پوتین مبنی بر «تعهد روسیه به همکاری با امریکا درباره پرونده هسته یی ایران» تمامی پیش بینی ها را به هم زد و بار دیگر امید به اینکه روسیه در شورای امنیت جانب ایران را بگیرد، را کمرنگ تر از همیشه کرد.نخست وزیر روسیه در حالی از «همگرایی کشورش با واشنگتن در مورد پرونده هسته یی ایران به خاطر منافع ملی روسیه» سخن گفت که آن سوتر محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران در حاشیه اجلاس شانگهای نخستین دیدارش با «دیمیتری مدودوف» رئیس جمهوری روسیه را در دستور کار داشت و تلاش کرد در این دیدار توجه او را به موضع ایران در قبال بحران قفقاز جلب کند.از همین رو بود که احمدی نژاد در اظهاراتی صریح با بیان این جمله که «مناقشه قفقاز ناشی از دخالت قدرت های خارج از منطقه است و این دولت گرجستان است که با اجازه چنین دخالتی به آن دامن زده است» تلاش کرد بر دخالت امریکا در امور داخلی گرجستان مهر تایید بزند.اما این تنها سخنان رئیس جمهوری ایران در حاشیه اجلاس شانگهای درباره بحران گرجستان میان روسیه و امریکا نبود. به گزارش ایرنا او حتی در اظهاراتی صریح تر از قبل صهیونیست ها را در ماجراهای اوستیای جنوبی و آبخازیا مسوول دانست و گفت؛ «ما اطلاعاتی داریم که نشان می دهد صهیونیست ها در ماجرای اوستیای جنوبی و آبخازیا فعال هستند.»شاید بهترین دلیل برای تلاش تهران جهت استفاده از فرصت درگیری در گرجستان میان روسیه و امریکا پرونده هسته یی ایران باشد که قرار است ماه آینده یک بار دیگر از سوی اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد مورد بررسی قرار گیرد و به همین دلیل ایران به نزدیکی روسیه از آن رو که نقش تعیین کننده یی در رای گیری اعضای شورای امنیت در قبال پرونده هسته یی اش دارد بیش از گذشته نیازمند است؛ در نتیجه موضوع تنش در روابط مسکو و واشنگتن بر سر گرجستان را بهترین راه برای تاثیرگذاری بر نشست شورای امنیت می داند.اما این تنها ایران نیست که تلاش دارد از بحران قفقاز به نفع خود استفاده کند چرا که روسیه بازیگری حرفه یی تر در این راستا است و بازی با کارت ایران را مقتدرانه تر از قبل در مقابل امریکا پیش می برد.گفت وگوی ولادیمیر پوتین نخست وزیر روسیه با شبکه خبری سی ان ان و اظهارات شفاف او مبنی بر اینکه «روسیه و امریکا در حل مساله ایران منافع مشترک دارند» به خوبی نشان داد که حتی اگر ایران به وضوح در حاشیه اجلاس شانگهای از گرجستان به عنوان دولت وابسته به غرب انتقاد کند، باز هم نمی تواند روابط استراتژیک روسیه و امریکا را به رغم اختلافاتشان بر سر قفقاز و آغاز دوباره جنگ سرد میان آنها بر هم بزند چرا که این قاعده بازی میان سران آنهاست که همیشه از ضلع سومی به عنوان کارت بازی استفاده کنند و این بار مسکو از کارت ایران بر سر ماجرای گرجستان استفاده کرده است.
به این ترتیب اگرچه رئیس جمهوری ایران در سخنانی در حاشیه اجلاس شانگهای در تاجیکستان به وضوح به رهبران گرجستان هشدار داد «مانع دخالت کشورهای خارج از منطقه شوند» اما ولادیمیر پوتین در گفت وگو با سی ان ان با بیان اینکه «روسیه با ثبات قدم و از روی ندای وجدان با شرکای خود در مورد ایران همکاری کرده است نه به این دلیل که کسی از ما چنین خواسته باشد» تلاش تهران برای اعمال نظر مثبت روسیه به نفع ایران در نشست آتی شورای امنیت را خنثی کرد.
هرچند پوتین در عین حال در سخنانش تلویحاً به امریکا نیز هشدار داد که «کشورهای غربی در صورت خودداری از همکاری با مسکو باید برای حل مساله هسته یی ایران بدون کمک روسیه اقدام کنند.» پیش از پوتین نیز کاندولیزا رایس وزیر خارجه امریکا گفته بود «مسکو نه برای خدمت به امریکا، بلکه برای تامین منافع ملی خود بر سر پرونده هسته یی ایران همکاری می کند» در این میان شاید یکی از دلایلی که موجب شد ایران احساس کند می تواند در گیرودار روابط پرتنش امریکا و روسیه با انتقاد از روابط نزدیک تفلیس با واشنگتن از فرصت استفاده کند، سخنان «الکساندر سادووینکوف» سفیر روسیه در تهران و «ایگور سوتمانوفسکی» معاون نماینده روسیه در ناتو بود که بر عدم حمایت روسیه از تحریم های بیشتر ایران و اجازه ندادن به تهدید بیشتر تهران طی هفته گذشته تاکید داشتند.بر این اساس تهران به این نتیجه رسید که بحران قفقاز قدرت بازیگری ایران در مساله هسته یی اش را افزایش داده و با این تفاسیر روسیه نیز به دلیل درگیری با امریکا مواضع خود در قبال برنامه هسته یی ایران را تغییر خواهد داد. حال با اعلام مواضع صریح پوتین در این راستا از یک سو و تاکید سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه بر همکاری ایران با آژانس و قبول پیشنهاد گروه ۱+۵ به نظر می رسد روسیه هیچ تغییری در مواضع خود در قبال ایران اتخاذ نکرده و حتی این بار بازی با ایران در مقابل امریکا را به بالاترین سطح خود رسانده است؛ چنان که «سرگئی ریابکف» معاون وزارت خارجه روسیه در گفت وگو با خبرگزاری روسی ایتارتاس با بیان اینکه «مسکو روی همکاری سازنده با واشنگتن در مورد پرونده هسته یی ایران و سایر مسائل جدی حساب می کند» بر این نکته صحه گذاشت. البته در خود امریکا و در میتینگ بزرگ حزب دموکرات اتفاقات جدیدتری به نفع ایران افتاد که چشم ها را از مسکو به داخل امریکا هدایت کرد. آنجا که اوباما، معاون او و تقریباً همه بزرگان دموکرات بر گفت وگوی بدون پیش شرط با ایران مهر تاکید گذاشتند.

حمایت از موضع روسیه و هزینه های آن
مریم جمشیدی: از روزی که سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در پی اظهارات بوش که عملیات نظامی مسکو در گرجستان را محکوم می کرد پاسخ کاخ سفید را با لحنی هشداردهنده اینگونه داد که؛ «امریکا باید بین رابطه با گرجستان یا همکاری واقعی با روسیه بر سر مسائلی که به طور جدی نیازمند اقدامات دسته جمعی است، یکی را انتخاب کند» تا امروز که ولادیمیر پوتین نخست وزیر روسیه به صراحت از تداوم همکاری و اتحادش با امریکا جهت کنترل برنامه هسته یی ایران حتی در صورتی که کاخ سفید موضع خود را در قبال درگیری گرجستان تغییر ندهد، بیان می کند به لحاظ زمانی فاصله زیادی نمی گذرد اما یک بار دیگر چرخش ۱٨۰ درجه یی دیدگاه های ساکنان کرملین در مواجهه با ایران نمایان می شود. از وقتی که موضوع جنگ گرجستان رخ داده است، علائم و نشانه هایی از سوی کشورهای درگیر با آن یعنی روسیه و امریکا صادر می شود که باعث شده هر بار نوع بازی که بازیگران این دولت ها در پیش گرفته اند، تغییر کند. حدود سه هفته قبل بود که مدودوف رئیس جمهور روسیه با حمایت پوتین اجازه داد تانک های روس در پاسخ به حمله ارتش گرجستان به منطقه جدایی طلب اوستیای جنوبی که در سال ۱۹۹۱ از گرجستان اعلام استقلال کرده بود، آتش جنگ بیفروزند. روسیه از این اقدام خود به طور همزمان چند هدف را دنبال می کرد. مهمترین آنها تنبیه گرجستان به خاطر حمایتش از امریکا بود و دیگری متوقف کردن محاصره یی که ناتو قصد دارد از طریق گسترش اعضا در میان کشورهای اروپای شرقی ایجاد کند. اروپای شرقی حیاط خلوت مسکو و در واقع محل نفوذ مستقیم ساکنان کرملین بوده است. در عین حال جمهوری قفقاز و امنیتش که از آن به «خارج نزدیک» نام می برند آنقدر برای ساکنان سرزمین تزارها حیاتی است که نمی خواهند به سمت غرب برود و از مواضع ساکنان کاخ سفید در این منطقه حمایت کند لذا ترس از نفوذ غرب در کنار بحث ایجاد سپر موشکی امریکا در اروپای شرقی باعث شد روس ها به بمباران گرجستان بپردازند و این در حالی بود که مقامات ارشد این کشور همزمان به کشورهای دیگر نیز هشدار دادند چسباندن برچسب تجاوزگر به روسیه خطرناک است. در چنین شرایطی بود که درگیری گرجستان تبدیل به گروکشی شد تا آنجا که روس ها پس از مواجه شدن با واکنش منفی و تند امریکا شروع به تهدید کردند و لاوروف در لفافه پیام مسکو را به گوش واشنگتن رساند. وزیر خارجه روسیه اگرچه به صراحت از مسائلی که به گفته او نیازمند «اقدامات دسته جمعی» است، نام نبرد اما کمتر تحلیلگر سیاسی بود که متوجه منظور اصلی کرملین از ابراز چنین هشداری نشده باشد. پرونده هسته یی ایران از جمله موضوعاتی است که در سیاست خارجی ایالات متحده جایگاه ویژه یی دارد و این روزها به شدت درصدد است با کمک اجماع جهانی و با کمک اعمال انواع تحریم ها و صدور قطعنامه های بین المللی به مقابله با برنامه هسته یی کشورمان بپردازد و آن را متوقف کند. امریکا برای دستیابی به این هدف خود، سخت به حمایت روسیه و چین به عنوان دو عضو دارای حق وتو نیاز دارد و این در حالی است که مسکو پیش از این توانسته با کمک این امر، امتیازاتی را از رقیب خود دریافت کند. این بار نیز، مناقشه اوستیا توانسته اثراتی فراتر از مرزهای روسیه و گرجستان داشته باشد. آنقدر که تهران نیز با دریافت پیام نهفته در هشدار روسیه به امریکا تلویحاً به حمایت از اقدام مسکو پرداخت. موضع سیاست خارجی ایران در قبال منطقه قفقاز اگرچه به گفته منوچهر متکی وزیر خارجه حمایت از ثبات و آرامش در منطقه است اما به کار بردن لفظ «غربگرا» برای دولت گرجستان توسط رسانه های دولتی ایران، نشان داد که تهران در مناقشه گرجستان به حمایت از روسیه در تقابل با امریکا پرداخته است.اما اعلام این موضوع از سوی تهران به همان اندازه که به مذاق غرب خوش نیامد، دلچسب روس ها شد چرا که می توان برای روس ها منافعی در جلب حمایت تهران متصور بود. درواقع در محاسبه تعادل قدرت، تا زمانی که منافع غرب بیش از روسیه به خطر بیفتد، روسیه برنده است و البته روسیه نیز با تهدید کردن غرب مبنی بر کناره گیری از اجماع بین المللی در قبال برنامه هسته یی ایران می تواند منافع واشنگتن را در این باره به خطر بیندازد. اما در کنار این اتفاق به نظر می رسید فواید دیگری هم در انتظار تهران نشسته باشد. فوایدی نظیر عدم حمایت روسیه از تلاش اخیر غرب برای تصویب قطعنامه چهارم شورای امنیت علیه ایران و به وجود آمدن زمینه جدیدی برای جدی شدن فروش سیستم دفاع هوایی S٣۰۰ روسیه به ایران.در این میان تعویق بررسی پرونده هسته یی کشورمان در نشست آتی شورای امنیت ملموس ترین دستاوردی است که پس از اذعان کاندولیزا رایس وزیر خارجه امریکا مبنی بر فراهم نبودن شرایط صدور تحریم های تازه، نصیب تهران شده است.با این حال اندکی پس از سکوت به وجود آمده در پرونده هسته یی ایران، ولادیمیر پوتین در مصاحبه یی با شبکه خبری سی ان ان بر سازگاری منافع روسیه و امریکا در مورد ایران و فعالیت های هسته یی تاکید می کند و می گوید مسکو بر همکاری با واشنگتن متعهد است. اظهارات پوتین که برای دومین بار طی روزهای اخیر بیان می شود، حاکی از آن است که همکاری روسیه با غرب بر سر پرونده هسته یی ایران ربطی به مناقشه گرجستان ندارد. شاید رد و بدل شدن امتیازاتی که مسکو در پی به دست آوردن آنها از غرب بوده، باعث شده تا این گونه تغییر موضع دهد و در شرایطی که انتظار نمی رفت، لحن تهدیدآمیز روس ها علیه امریکایی ها به این زودی ها تغییر یابد. توجه به این واقعیت وقتی جدی تر می شود که به یاد آوریم کاخ سفید نیز سخت به کرملین و نفوذ آن بر ایران با توجه به همکاری های هسته یی اش نیازمند است. این امر موقعی عیان تر می شود که باز به یاد بیاوریم روسیه در بزنگاه های دیگری نظیر صدور سومین قطعنامه علیه ایران، برخلاف اظهارات پیشین دولتمردان خود، لیست تحریم ها را امضا کرد. لذا آنچه در این میان باید بیش از گذشته مورد توجه سیاستمداران ایران قرار بگیرد، آن است که اگر به بحران گرجستان به عنوان یک فرصت نگاه شود نباید با محاسبات اشتباه چنین فرصتی را از دست داد. چرا که به نظر می رسد امریکا بین دو گزینه ایران یا گرجستان، انتخاب خود را کرده است.