اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۶ دی ۱٣٨۱ -  ۲۷ دسامبر ۲۰۰۲

وقتی عباس عبدی قرائت دفاعیه اش را از روی متنی که در دست داشت به پایان رساند، برای همه شنوندگان این دفاعیه و همچنین کسانی که بعدا در جریان آن قرار گرفتند، تردیدی وجود نداشت که وی آن گونه از خود دفاع کرده است که «بازجویان مهربان» از او خواسته بودند. اعترافات عبدی نیز می توانست در کنار سایر اعترافاتی قرار گیرد که زندانیان سیاسی و اسرای دربند در سلول های انفرادی این حکومت، پیش از آن صورت داده اند و افکار عمومی به تدریج و بر اثر کثرت این گونه اعترافات دریافته است به آن ها اهمیتی ندهد و اعتراض خود را متوجه کسانی سازد که با پیش آوردن شرایطی غیرانسانی، زندانیان را مجبور به چنین اعترافاتی می سازند. به ویژه اینکه بلافاصله بعد از پایان این دفاعیات، محافظ کاران به صورتی گسترده به استقبال محتوای نامه ای رفتند که عبدی به عنوان دفاعیه خود خواند...
اما دخالت اعضای بلندپایه جبهه مشارکت اسلامی و تلاش آن ها برای اینکه افکار عمومی را متقاعد کنند عبدی سخنی خلاف واقع نگفته و از نظرات خود «دفاع» کرده است، به ماجرا ابعاد تازه ای بخشید. تنها چند ساعت بعد از پایان نخستین جلسه دادگاه عبدی، گروهی از مسئولین جبهه مشارکت اسلامی ادعاهایی را مطرح کردند نظیر: سخنان عبدی «تفاوتی با دیدگاه های قبلی او نداشته است»، «دفاعی که آقای عبدی و وکیلش کردند یک دفاع حقوقی» بود، «موضع عبدی تغییر نکرده است»، ‌ «عبدی جناح ضد اصلاحات را پشیمان کرد»، «مواضع عبدی همان مواضع جبهه مشارکت اسلامی بود»  و...
 
معامله یا فشار؟
این ادعاها گمانه های متفاوتی را مطرح کرده است. در برخی محافل سیاسی این تحلیل عنوان شده است که دفاعیات عبدی با توافق جبهه مشارکت اسلامی و به منظور کاستن فشار از این جبهه و جلوگیری از خطر اعلام انحلال آن صورت گرفته است. هر چند دفاع «سازمان یافته» مشارکتی ها از نامه ای که عباس عبدی در دادگاه خواند، این حدس را تقویت می کند، ‌ اما هنوز به درستی روشن نیست حتی بر فرض صحت چنین احتمالی، یعنی آغاز عقب نشینی سیاسی جبهه مشارکت اسلامی به بهای کاهش فشارهایی که متوجه آن است، معامله کم ضرری صورت گرفته باشد. ارزیابی دقیق تر در این مورد را باید به زمانی واگذاشت که در آن جزئیات نامعلوم شرایطی که عبدی را به قرائت آن نامه مشهور وادار کرد، روشن تر شود.
در بازار گرم تحلیل ها و اظهارنظرهایی که مورد این دادگاه شگفت انگیز وجود دارد، کسانی نیز هستند که هنوز امیدوارند، عبدی در جلسات آینده دادگاه «حرف نهایی» خود را بر زبان آورد، در این مورد نیز می توان خوش بینی امیدوارانه خود را حفظ کرد و منتظر روزهای آینده ماند.
اما احتمال سومی هم وجود دارد. دفاعیات عباس عبدی خلاف پیش بینی ها و انتظارات از کار درآمده است و کسانی می کوشند، ضربه ای را که این اعترافات می تواند متوجه وضعیت جبهه مشارکت و حیثیت سیاسی آن کند، با انکار آن محدود سازند. اگر این ارزیابی منشاء اظهارنظراتی است که در دفاع از دفاعیه عباس عبدی و در واقع آن نامه کذایی صورت گرفته است، باید تاکید کرد، بدترین و بی سرانجام ترین روش انتخاب شده است.
 
آن متن را چه کسی نوشته بود؟
برخی از مسئولین جبهه مشارکت در نخستین واکنش های خود به این پرسش پاسخ روشنی داده اند: عباس عبدی! این پاسخ و حمایت صریحی که از متن مذکور از سوی مسئولین جبهه مشارکت صورت گرفته است، پرسش هایی را پدید می آورد. هدف از طرح این پرسش ها، قضاوت نسبت به عباس عبدی و مواضع او پیش و قبل از این دادگاه نیست، زیرا همان گونه که گفته شد، اعترافاتی که عبدی در قالب آن نامه مشهور کرد، به دلیل این که وی در شرایط آزاد قرار نداشت، فاقد اعتبار و اصالت است. این پرسش ها متوجه آن کسانی است که در شرایط آزادانه ای به دفاع از آن نامه پرسش برانگیز برخاسته اند.
۱. عباس عبدی هم در متنی که در دادگاه قرائت کرد و هم در گفتگویی که بعد از دادگاه با خبرنگاران صورت داد، به صراحت تاکید کرد از وضعیت زندان و بازجویان خویش راضی است و فشاری در کار نبوده است. جبهه مشارکت اسلامی نزدیک به پنجاه روز، به صدای بلند و بارها اعلام کرد عباس عبدی و دیگر متهمان این پرونده در زندان تحت فشار قرار دارند. آیا آن هیاهوهایی که در این مورد برخاست همه غیرواقعی بوده است یا سخنانی که عبدی در مورد «بازجویان مهربان» گفت، اعترافی احتمالا علیرغم میل و «موضع» او باید در نظر گرفته شود؟
۲. جبهه مشارکت از زمان بازداشت عباس عبدی به صراحت تمام و به درستی این پرونده را یک پرونده «سیاسی» نامید. عبدی در گفتگو با خبرنگاران سیاسی بودن پرونده و دادگاه را رد کرد.  آیا در این مورد نیز می توان مواضع عبدی را «همان مواضع جبهه مشارکت اسلامی» تلقی کرد؟
٣. بخش سیاسی متنی که عباس عبدی در دادگاه خواند، برای آن تنظیم شده بود که خط بطلان بر نظرات سیاسی وی بکشد. در این دادگاه «غیرسیاسی»  ادعانامه اصلی علیه «رادیکالیسم»، «خروج از حاکمیت» و «رفراندم» صادر شد. آیا آن کسی که این نامه را در دادگاه خواند، همان کسی بود که مقاله مشهور «آقای خاتمی، استخوان لای زخم تا کی؟» را نوشته بود؟ چرا سران جبهه مشارکت ادعا می کنند مواضع اعلام شده در دادگاه مواضع همیشگی عباس عبدی و جبهه مشارکت اسلامی بوده و هست؟
جبهه مشارکت اسلامی برای حمایت از عباس عبدی و تقدیر از او کنگره فوق العاده خود را به نام کنگره عبدی خواند. شاید زمانی که این تصمیم گرفته می شد، بسیار کسان انتظار نداشتند عباس عبدی در دادگاه به خواندن دفاعیاتی تن دهد که عقیده و نظر او نیست (نگاه کنید به صحبت های دختر عباس عبدی و همچنین مقاله های متعددی که در سایت رویداد وابسته به جبهه مشارکت در پیشگویی نسبت به دفاعیات عباس عبدی در دادگاه نوشته شد). شاید مقاماتی از جبهه مشارکت اسلامی در صدد برآمده اند برای خنثی کردن تبلیغات جناح مخالف، چنین وانمود سازند که «عباس عبدی» در دادگاه همان عباس عبدی پیش از آن بوده است و محافظه کاران در این دادگاه پیروزی به دست نیاورده اند. اما این نه خدمت به عباس عبدی است و نه شرط صداقت با افکار عمومی.
متنی که برای دفاعیه عباس عبدی نوشته شد، به این منظور تدارک دیده شد تا از زبان یکی از برجسته ترین نمایندگان «رادیکالیسم» در جبهه دوم خرداد و مبتکر تئوری «خروج از حاکمیت»، بر رادیکالیسم، ‌ اندیشه خروج از حاکمیت و خواست رو به گسترش «رفراندم» خط بطلان کشیده شود. عباس عبدی را نباید با این اندیشه ها معرفی کرد. کمترین سخنی که نسبت به این دادگاه می تواند وجود داشته باشد این است که اگر نیز عبدی به سخنان و نظریاتی که در دادگاه گفت معتقد شده است، بگذارید آن ها را در شرایط آزادانه ای ابراز دارد. اعضای جبهه مشارکت اسلامی نیز منطقا باید با این خواست همصدا شوند و نه این که:
عبدی را همان معرفی کنند که در پنجاه روز زندان انفرادی و دادگاه بر او تحمیل شد،
بر این واقعیت پرده بکشند که عبدی و دیگر متهمین این پرونده تحت فشار قرار داشته اند،
چشم خود را بر گذشته ببندند و فکر کنند، افکار عمومی آن قدر از موضوع پرت است که مواضع قبل و امروز عباس عبدی و برخی از اعضای جبهه مشارکت در این مورد را با تردستی هایی که صورت می گیرد، فراموش می کند! اگر نیز قرار است عقب نشینی صورت گیرد، صادقانه آن است که با افکار عمومی بازی نشود!