اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۱۷ مهر ۱٣٨۷ -  ٨ اکتبر ۲۰۰٨

فارس: آقای یزدی! نهضت آزادی مدعی است که سابقه‌اش از نظر سیاسی از گروه‌های دیگر بیشتر است ولی به نظر می‌رسد که طی دهه اخیر، نهضت آزادی به زائده حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی تبدیل شده و هیچ سیاست و استراتژی خاصی از خودش ندارد؟ شما دنباله‌رو حزب مشارکت شده‌اید و بنا به گفته برخی این دلیل بر بی‌مایگی سیاسی نهضت آزادی است. شما این نظر را قبول دارید؟

ابراهیم یزدی: مطلقاً قبول ندارم. بعد از وقایع سال ۶۰ هنگامی که روشن شد یک سلسله انحرافات در عملکرد برخی مسئولان کشور بعد از استقرار جمهوری اسلامی به وجود آمده، دو دیدگاه به وجود آمد؛ یک دیدگاه، براندازانه بود، یک دیدگاه هم دیدگاهی که نهضت آزادی مطرح کرد و آن در پیش گرفتن سیاست‌های مسالمت‌آمیز، تغییرات تدریجی و مخالفت با براندازی بود. بنابراین نهضت آزادی قبل از آنکه همه این آقایان از حاکمیت بِبُرّند و به جنبش اصلاح‌طلبی بپیوندند پیشگام در جنبش اصلاح‌طلبی بوده است. جنبش اصلاح طلبی به این معناست که ما اقرار و اعتراف می‌کنیم که در عملکردها و سیاست‌های حاکمان، اشکال و ایراد وجود دارد و باید درصدد اصلاح آن بر بیایم؛ اصلاح در چارچوب‌های قانونی و با استفاده از امکانات قانونی. این جیزی نیست که جبهه مشارکت و یا گروه‌های اصلاح‌طلب دیگر به نهضت آزادی داده باشند. نهضت آزادی در این راستا پیشتاز بوده اما سیاست خاص خودش را دارد. ما معتقدیم که برای اصلاح امور همه نیروها باید با هم همکاری کنند. این مساله‌ای نیست که فقط از عهده یک گروه بر بیاید. ما معتقد به تعامل میان همه احزاب سیاسی هستیم و حتی از اینکه با حزب موتلفه اسلامی هم مکاتبه کنیم استقبال می‌کنیم و حتی از حزب موتلفه ایراد گرفته ایم که چرا به نامه‌های ما جواب نمی‌دهند. ما به حزب موتلفه گفته‌ایم که به رغم تمام قدرتی که دارید نمی‌توانید نهضت آزادی را از بین ببرید همانگونه که نتوانسته اید در طول ٣۰ سال گذشته از بین ببرید. ما هم در صدد این نیستم که موتلفه نباشد چون تنوع افکار در اجتماع کاملا طبیعی است. منافع ملی ما حکم می‌کند تمام گروه ها با هم هماهنگی داشته باشند. حتی در مراحل و مقاطعی، نیروهای راست هم می‌توانند در برابر حوادثی که کشورمان را مورد تهدید قرار می‌دهد با اصلاح طلبان یک جبهه واحد را تشکیل دهند. نهضت آزادی دنباله‌رو هیچ کس و هیچ گروهی نیست منتهی چون امکاناتی در اختیار نداریم و گروه‌های اصلاح طلب امکاناتی در اختیار دارند و چون سیاستی را که هم اکنون دارند سیاستی است که می‌تواند مورد قبول ما باشد با آنها همراهی کرده و سیاستشان را تائید می‌کنیم.

فارس: یعنی شما از امکانات گروه‌های اصلاح‌طلب استفاده می‌کنید؟

ابراهیم یزدی: متاسفانه استفاده ما از امکانات گروه‌های اصلاح‌طلب چندان زیاد نیست. مثلاً حزب مشارکت روزنامه ارگان ندارد، مجاهدین انقلاب، ارگانی ندارد. حزب اعتماد ملی هم به ندرت و بعضاً در جاهایی از نهضت مطلب می‌زند. بنابراین این‌طور نیست که ما از امکانات آنها استفاده کنیم. اما هیچ گاه امتناع نکرده ایم از اینکه سیاست‌های آنها را بررسی کنیم. هر جا که سیاست‌های گروه‌ها در چارچوب سیاست‌های نهضت آزادی و برای استقرار حکومت مردم بر مردم باشد از آنها حمایت می‌کنیم.

فارس: آقای یزدی! سازمان مجاهدین و حزب مشارکت در دهه ۶۰ و ۷۰ مرزبندی‌های مشخص و تقابل‌گرایانه‌ای با نهضت آزادی داشتند و حتی در خیلی موارد در مخالفت با شما از نیروهای راست هم تندتر بودند اما در سال‌های اخیر پیوند مشترکی بین نهضت آزادی با حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب برقرار شده. آیا نهضت آزادی تغییر کرده یا آنها؟

ابراهیم یزدی: اولاً ما یک پروسه ای بنام "فراگیری" داریم. ثانیاً هیچ‌کس نمی‌تواند درباره گروه‌های سیاسی اعم از چپ و راست یا اصولگرا و اصلاح‌طلب با معیارهای ٣۰ سال پیش یا ۱۵ سال پیش قضاوت کند. ما یک جامعه در حال تغییر دائم داریم که در اثر این تغییرات و تجاربی که افراد پیدا می‌کنند مواضعشان را اصلاح می‌کنند. ما از اینکه گروه‌های سیاسی، آرام آرام به"واقع‌گرایی" نزدیک می‌شوند خوشحالیم؛ گروه‌هایی که ۱۰ سال پیش مرزبندی خودی و غیر خودی را ابداع کرده بودند امروز به این نتیجه رسیده‌اند که این مرز‌بندی‌ها واقع بینانه نیست. بنابراین نباید فراموش کنیم که همه احزاب و گروه‌ها در حال یادگیری هستند. موتلفه اسلامی امروز، موتلفه اسلامی ۱۰ سال پیش نیست. آقای هاشمی رفسنجانی امروز و کارگزاران امروز با ۱۰ سال پیش متفاوت اند. حتی جریانات اصلاح‌طلب هم با گذشته قابل مقایسه نیستند. همه این گروه‌ها تجربه پیدا کرده اند.

فارس: با توجه به اینکه چندین سال پیش سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در مرز‌بندی خودی و غیرخودی‌اش نهضت آزادی را غیر خودی دانست اما امسال برای اولین بار از شما دعوت کرد در کنگره سازمان مجاهدین شرکت کنید و شما هم پذیرفتید، سوالم این است که چه اتفاقی افتاده؟ شما خودی شده‌اید یا آنها غیر خودی شده‌اند؟

ابراهیم یزدی: زمان یک عامل بسیار مهم در یادگیری ماست. زمانی بود که مجاهدین انقلاب اسلامی در وضعیتی نبودند که بتوانند با نهضت آزادی بنشینند. اما در کنگره امسال ما را دعوت کردند و ما هم شرکت کردیم. همه اینها را تغییرات مثبت و مفیدی به نفع کشورمان می‌بینیم.

فارس: آقای یزدی! وزن سیاسی خودتان و نهضت آزادی را چقدر ارزیابی می‌کنید؟ فکر می‌کنید چقدر مورد قبول مردم و اثرگذار هستید؟

ابراهیم یزدی: در شرایطی که دفتر نهضت را از ما گرفته اند، روزنامه نداریم و حتی روزنامه‌ها مجاز به انتشار مطالب ما نیستند، هیچکس نمی‌تواند وزن یک حزب سیاسی مثل نهضت آزادی را ارزیابی کند. اما اگر حاکمان ما فکر می‌کنند که نهضت آزادی وزنی ندارد، باید از کاندیدا شدن ما در انتخابات استقبال کنند و بعد هم بگویند دیدید شما انتخاب نشدید! چرا نمی‌گذارند ما کاندیدا شویم و حتی سالگرد تاسیس نهضت را بر پا کنیم؟

فارس: شما مدعی هستید چون رد صلاحیت می‌شوید و اجازه فعالیت ندارید نمی‌توانید وزنتان را مشخص کنید اما شما و دوستان ملی مذهبی‌تان در انتخابات شوراهای دوم کاندیدا شدید، تبلیغات کردید، لیست دادید اما شکست سنگینی خوردید و با رأی و اقبال کم مردم مواجه شدید. این مساله را چطور توجیه می‌کنید؟

ابراهیم یزدی: اولاً رأی ما کم نبود، شما اگر رای ما را با تمام گروههای دیگر مقایسه کنید رأی ما را شبیه آنها می‌‌بینید. ثانیاً اینکه نهضت آزادی ایران بر این باور است که راه حل مشکلات ایران، توسعه سیاسی است. بروز و ظهور توسعه سیاسی در انتخابات مشخص می‌شود. هدف از مشارکت در انتخابات صرفاً برنده شدن نیست؛ نفس اینکه انتخابات دوم شوراهای شهر تهران عادلانه بود و هیچکس را رد صلاحیت نکردند به نظر ما یک پیروزی بوده است؛ چه نهضت آزادی رأی آورده باشد چه نیاورده باشد. الان هم همین حرف را می‌ زنیم که بگذارید نهضت آزادی هم دفتر داشته باشد و روزنامه منتشر کند. اگر مردم به ما اقبال آوردند شما حرف مردم را بپذیرید اما اگر مردم اقبال نکردند که هیچ.

فارس: نهضت آزادی در انتخابات سوم تیر ٨۴ ابتدا از آقای معین و در مرحله دوم تلویحاً از آقای هاشمی حمایت کرد اما باز با این حال اصلاح‌طلبان شکت خوردند. تحلیل شما از شکست اصلاحات چیست؟ چرا در سوم تیر، جریان اصلاحات رو به افول گذاشت؟

ابراهیم یزدی: اولین و بارزترین دلیل شکست اصلاح طلبان، تنوع کاندیدا بود. یعنی به جای این که از جانب اصلاح طلبان هم آقای کروبی هم آقای معین و هم به نوعی آقای هاشمی بیایند، یک کاندیدا معرفی می‌شد به نظر من اصلاح طلبان همان دور اول برنده بودند.

فارس: این حرف شما نظر آن دسته از کارشناسان را که می‌گویند بخش اعظم شکست اصلاح طلبان بخاطر اختلافات و مشکلات درونی بوده، تائید می‌کند. کمی درباره همین مشکلات درونی اصلاحات برای ما بگویید.

ابراهیم یزدی: جنبش اصلاح‌طلبی ایران یک واقعیت عینی اما فاقد رهبری است . آقای خاتمی هم که دو دوره انتخاب شد هیچگاه نقش "رهبری جنبش اصلاح طلبی" را ایفا نکرد بلکه تنها یک "رئیس جمهور اصلاح طلب" بود. تفاوت‌های اساسی بین رهبر اصلاح طلبی با رئیس جمهور جریان اصلاح طلبی وجود دارد. رئیس جمهور اصلاح طلب یک وظیفه خاص دارد اما رهبر اصلاح طلب باید در شرایط ویژه کارهای دیگری انجام دهد. مثلاً دکتر مصدق هم رئیس جمهور بود هم رهبر جنبش ملی. زمانی که در مجلس آقای جمال امامی شلوغ کرد و نگذاشت مرحوم مصدق سخنرانی کند، مصدق مجلس را ترک کرد و وسط خیابان بالای چهار پایه رفت و گفت مجلس آن جایی است که مردم هستند اما آقای خاتمی چنین نقشی را هرگز ایفا نکرد و هیچگاه مردم را مستقیماً دعوت نکرد که به آنها بگوید موانع کار کجاست؛ بالاخره مردم به او رای دادند و او وامدار مردم بود و باید موانع را به مردم می‌گفت اما به هر دلیل نیامد بگوید و این یک نقص است. نمایندگان اصلاح طلب مجلس ششم هم هیچگاه مردم را دعوت نکردند که مشکلات را به مردم بگویند.

فارس: یعنی می‌گویید اصلاح طلبان از مردم فاصله گرفته بودند؟

ابراهیم یزدی: فاصله نه به آن معنا بلکه اصلاح‌طلبان ارتباطشان را با مردم قطع کرده بودند. زمانی که مردم در پای صحبت‌های یک سخنران می‌نشینند یک هماهنگی داینامیک بین سخنران و مردم ایجاد می‌شود در حالیکه با مقاله نوشتن و صحبت در تلویزیون این معنا حاصل نمی‌شود و هماهنگی برقرار نمی‌گردد. نمایندگان مجلس ششم با مردم رابطه‌شان را قطع کرده بودند به همین دلیل زمانی که در مجلس تحصن کردند بازتاب درون مردمی پیدا نکرد.

فارس: فاصله سیاسی نهضت آزادی با گروه‌های تحریم‌کننده انتخابات چقدر است؟ ‌شما فکر می‌کنید گروه‌های تحریم‌کننده انتخابات چرا اشتباه می‌کنند؟

ابراهیم یزدی: نهضت آزادی می‌گوید ما مفتی نیستیم که فتوای تحریم بدهیم. یک سازمان سیاسی علی‌الاطلاق باید با انفعال سیاسی مردم مقابله کرده و آنها را دعوت به فعالیت کند. مردم ما به دلیل انفعالی که پیدا کرده‌اند منتظر حکم سیاسی هیچ سازمانی نیستند که در انتخابات شرکت کنند یا نه؟ بنابراین وقتی از تحریم صحبت می‌کنید یعنی به مردم بگویید مردم در خانه‌هایشان بنشینند. ما با تحریم انتخابات مخالفیم چون سیاست استراتژیک ما این است که هر نوع اصلاحاتی باید از درون شکل بگیرد و این اصلاحات بدون حضور و مشارکت مردم امکانپذیر نیست. بنابراین علی‌الاطلاق ما هم باید مردم را دعوت به شرکت کنیم. از طرفی ما با اعلام تحریم موافق نیستم؛ ممکن است نهضت آزادی بگویید ما به این دلایل در انتخابات شرکت نمی‌کنیم اما این تحریم نیست بلکه فقط اعلام این است که یک حزب شرکت نمی‌کند.

فارس: چند وقت پیش از این‌ها صحبتی از شما نقل شده بود که گفته بودید آقای خاتمی، گورباچف است و ایران نیاز به یک یلتسین دارد و تلویحاً خودتان را یلتسین ایران معرفی کرده بودید. چه شده که بعد از گذشت این همه سال باز هم به سمت اقای خاتمی (همان گورباچف) برگشته‌اید و از او حمایت می‌کنید؟

ابراهیم یزدی: من در مقاله‌ای که بعد از سال اول پیروزی آقای خاتمی، در جواب عده‌ای که می‌گفتند خاتمی گورباچف ایران است نوشتم خاتمی خروشچف ایران است. خروشچف اولین کسی بود که بعد از استالین آمد و گفت وضع کشور نیاز به تغییرات اساسی دارد اما طبقه حاکم در شوروی سابق حرف خروشچف را نپذیرفت و او را از تمام مناصبش عزل کرد و به روستایی که در آنجا به دنیا آمده بود تبعیدش کرد. اگر رهبری شوروی، خروشچف را پذیرفته بود هرگز نیازی به گورباچف پیدا نمی‌کرد. در هیچ کدام من نگفته‌‌ام که من یلتسین ایران هستم. از طرفی، چون حاکمیت، خاتمی را نپذیرفت او امروز دیگر خروشچف هم نیست زیرا اگر چه برخی تغیرات را انجام داد اما در جاهایی ناموفق بود. به نظرم نظام اجتماعی و سیاسی ایران به سمت قفل شدن پیش می‌رود و آقای احمدی‌نژاد هم قفل‌های محکمی دارد می‌زند.

فارس: آقای یزدی! اگر تیپ فکری نهضت آزادی به دنبال فردی است که به عنوان سپر امنیتی آنها در حاکمیت و نظام عمل کند چرا سراغ آقای کروبی نمی‌رود؟ تجربه ثابت کرده که آقای کروبی صریح‌تر، عملگراتر و پیگیرتر از آقای خاتمی است.

ابراهیم یزدی: قضیه این است که اصلاح‌طلب‌ها باید به کاندیدای واحدی برسند. ما تعیین کننده نیستیم. نیروهای اصلاح‌طلب تعیین می‌کنند و ما فقط به عنوان یک گروه سیاسی که تجربه بیشتری داریم به آنها می‌گوئیم که باید یک کاندیدای واحد داشته باشند. کاندیدای اصلاح‌طلبان هرکسی که باشد ما با او مذاکره می‌کنیم و قول و قرار و شرط می‌گذاریم. آقای خاتمی می‌تواند لولای این ائتلاف باشد.

فارس: آیا آقای کروبی می‌تواند نقش لولای ائتلاف را داشته باشد یا نه؟

ابراهیم یزدی: آقای کروبی هم می‌تواند لولای ائتلاف باشد اما با درجات کمتری؛‌ زیرا در مجلس ششم اختلافاتی بین آقای کروبی و نمایندگان اصلاح‌طلب به وجود آمد که هیچگاه ترمیم نشده. آقای خاتمی می‌تواند این مرمت را انجام دهد. بنابراین هرکدام از این دو بزرگوار و یا حتی عبدالله نوری که بیایند باید فعال بیایند نه منفعل و باید از تمام نیروها دعوت کنند. جنبش اصلاح طلبی نیاز به یک واحد رهبری‌کننده دارد. یک حزب به تنهائی نمی‌تواند بلکه مجموعه احزاب می‌توانند. اگر آقای کروبی بخواهد لولای ائتلاف باشد نیازمند این است که آقای خاتمی ارتباط او را با اصلاح‌طلبان ترمیم کند. البته باید مشخص شود که موضع این سه دوست ما درباره حکم حکومتی چیست؟‌ اگر براساس حکم حکومتی، این دوستان وارد عرصه شوند همه این تلاش‌ها عبث خواهد بود. ما در قانون اساسی چیزی بنام حکم حکومتی نداریم.


٨ مهر ۱٣٨۷
منبع: میزان