• گمانه های مختلف فرهنگی و سیاسی، دلایل آتش گرفتن سینما جمهوری (نیاگارا) را عمدی ارزیابی می کنند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۲۵ آبان ۱٣٨۷ -  ۱۵ نوامبر ۲۰۰٨

روزنامه ی اعتماد - خسرو نقیبی: انگار قرار نیست سینما جمهوری یا همان نیاگارای دهه های ۴۰ و ۵۰ که بخشی از خاطره جمعی متولدان دهه های ۲۰ و ٣۰ است، رنگ آرامش به خود ببیند. این نکته وقتی دوباره تایید شد که ساعت چهار بامداد جمعه خانواده حاتمی و علی مصفا متوجه شدند سینمای دوباره احیاشده نیمه دهه ٨۰ در شعله های آتش سوخته است. این پایان یک مقطع دیگر از عمر سینمایی است که روزگاری چراغ های نئون قرمزرنگ اش بخشی از جلوه خیابان جمهوری به حساب می آمد و از نشانه های تهران مدرن به حساب می آمد.

سوختن یا سوزاندن؟

هنوز دلیل رسمی آتش سوزی سینما جمهوری که به تخریب بدنه اصلی این سینما انجامید اعلام نشده است اما از صبح روز گذشته و بلافاصله پس از انتشار خبر، گمانه های مختلف فرهنگی و سیاسی به میان آمد که دلایل آتش گرفتن سینما را عمدی ارزیابی می کردند. از جمله این دلایل می توان به حرف های اخیر لیلا حاتمی که از مالکان فعلی سینما دانسته می شود و بدل شدن کافه آنتراکت به یکی از مهم ترین پاتوق های روشنفکری این سال ها و شایعه حضور نیروهای ناشناس در دفتر سینما و کندن عکس های محمدعلی فردین و دیگر بازیگران قدیمی از فضای سینما اشاره کرد. با این حال هنوز هیچ خبری مبنی بر سوختن یا سوزاندن سینما به شکل رسمی منتشر نشده؛ آتش سوزی گسترده یی که از داخل سینما شروع شده و به سرعت تمام سالن اصلی را در خود گرفته است.

سینما نیاگارا

برخلاف آنچه روز گذشته در خبرگزاری ها منتشر شد، ظرفیت سالن سینما نیاگارا در سال ۱٣٣۷ و در هفتم اردیبهشت ماه که روز افتتاح آن بوده، ۱۰۴٨ نفر بوده و درجه کیفی یک داشته است. نیاگارا یکی از ده ها بنای مهمی است که ارامنه در تهران دهه های ۲۰ و ٣۰ معماری کرده اند. معمار این سالن پل آبکار بوده است. ویژگی مهم سینمایی که عبدالحسین هومانی در سال ٣۷ مدیریتش را بر عهده گرفت و از آن شرکت سهامی نیاگارا بود، به جز ظرفیت بالا، تراس بزرگی بود که هنوز هم وقتی از سمت بهارستان به طرف جمهوری حرکت می کنی قابل مشاهده است؛ تراس معروف نیاگارا با ۱۷۰۰ صندلی.سینما نیاگارا در سال ۱٣۴۶ به عبدالله تنها واگذار شد و در سال ۱٣۵۱ محمدعلی فردین همراه با رحمان گلزار که سازنده شهرک اکباتان نیز بود سهام سینما را خریداری کردند. اولین پروانه فعالیت این گروه که در دسترس است، به تاریخ ۲۹ بهمن ۱٣۵٣ ثبت شده و فهرست شرکا این افراد بوده اند؛ محمدعلی، عاطفه و آمنه فردین که ۵۰ درصد سهام را در اختیار داشته اند و رحمان گلزار که ۵۰ درصد دیگر را به دست آورده بود. سینما نیاگارا تا زمان پیروزی انقلاب با این ترکیب مدیریتی فعالیت می کرد.

پس از انقلاب

با فرونشستن آتش انقلاب و خشم مردم، سینما دوباره به کانون توجه برمی گردد و در همین زمان است که بنیاد مستضعفان ۵۰ درصد سهام گلزار را به دست می گیرد و سینما نیاگارا به سینما جمهوری تبدیل می شود؛ نامی که خیابان اصلی هم همان را به خود گرفته است. محمدعلی فردین هم که دیگر اجازه حضور در بدنه سینما را ندارد، مدیریت سالن را به برادرش عبدالله فردین واگذار می کند. در اواسط دهه ۶۰ درهای سالن به دلیل آنچه «عدم بازدهی مالی» نامیده می شود، بسته می شوند و در همین مقطع بنیاد مستضعفان سهم گلزار را به شهرک اکباتان برمی گرداند. سینما دوباره و این بار با ظرفیت ٨۹٣ نفر در سالن اصلی و بالکن دوباره بازگشایی می شود و در مقطعی اداره سینما را علی حاتمی همراه با محمدعلی فردین عهده دار می شوند. پس از درگذشت فردین سینما به وراث او می رسد و سرانجام در پی تغییر و تحولات، خانواده حاتمی سهام سینما را خریداری می کنند. مالک اصلی سینما زهرا حاتمی همسر فیلمساز فقید علی حاتمی تا زمان آتش سوزی روز گذشته آخرین مالک سینما جمهوری به حساب می آید.

تغییر چهره

سینما جمهوری در دو سال اخیر تغییرات فاحشی کرده بود؛ فضای دلمرده و آرام سینما، پس از آن که لیلا حاتمی و علی مصفا کافه آنتراکت را در طبقه دوم این بنا راه اندازی کردند و کلوپ فیلم شان نمایش آثار کوتاه و مستند جدی را شروع کرد پای افراد زیادی از طبقه فرهنگی دوباره به خیابان جمهوری - خیابانی که روزگاری به واسطه خود نیاگارا و لاله زار و نادری پاتوق طبقه فرهنگی بود - باز شد. سالن های سینما بازسازی جدی شدند و سینما بی هیچ شباهتی به سالن های دیگر آن منطقه از بهترین سینماهای تهران ارزیابی می شد. آتش سوزی اما بلای جان این سینما بوده است؛ وقتی به یاد بیاوریم که یک بار هم درست پس از بازسازی ها و پیش از افتتاح سالن طعمه حریق شده بود و سینما جمهوری دوباره از نو ساخته شد.

انتظار

هنوز مشخص نیست سرنوشت سینما جمهوری چه خواهد شد. فعلاً همه منتظرند تا نظر نهایی درباره دلیل آتش سوزی منتشر شود و شایعات فرهنگی و سیاسی حول ماجرا فروکش کند. سینما جمهوری چه آن زمان که نیاگارا بود و چه بعدها که جمهوری شد، همواره از پس اتفاقات سخت سلامت بیرون آمده و بنای کناری تقاطع جمهوری و ابوریحان دوباره قامت راست کرده است. به ویژه حالا که این سینما و کافه اش بخشی از مخاطبان را دوباره به سینما سوق داده، نمی توان تعطیلی اش را بی تفاوت نظاره کرد. همه منتظر واکنش های تازه به این خبر هستند..