• به همّت دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران، همایش «میراث فرهنگی اصفهان در خطر» در طی دو روز در تالار موزه‌ی فرش تهران با شرکت جمعی از کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی برگزار شد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲۰ اسفند ۱٣٨۷ -  ۱۰ مارس ۲۰۰۹

به همّت دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران، همایش «میراث فرهنگی اصفهان در خطر» در طی دو روز در تالار موزه‌ی فرش تهران با شرکت جمعی از کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی برگزار شد. به گفته کارشناسان اگر فاصله مترو تا سی‌وسه پل از ۲۰۰ متر کمتر باشد سی‌وسه پل قطعاً فرو خواهد ریخت در حالی که فاصله‌ی امروز آن کمتر از ۴۰ متر است. ازدیاد رفت‌وآمد در چهارباغ و تسریع تخریب مسجد طلاب که کلکسیون کاشی‌کاری جهان است و نابود کردن بافت تاریخی برجسته‌ی ایران و جهان، از آشکارترین پی‌آمدهای عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ است در حالی که پیش از این، گزینه‌ی دیگر، خیابان شمس‌آبادی، مورد تأیید قرار گرفته بود و این عدم رعایت نظر کارشناسی باید مورد پی‌گیری جدّی حقوقی قرار گیرد.

در روز نخست همایش، چهارشنبه چهاردهم اسفندماه، نخست حسن ظهوری، خبرنگار گزارشی از روند ساخت مترو در چهارباغ از نگاه ناظری بیرونی ارایه داد. گزارش وی با نمایش عکس‌هایی از قطع درختان کهن‌سال چهارباغ که از ۴۰ تا بیش از ۱۰۰ سال عمر داشتند همراه بود که چگونه در خیابان چهارباغ پایین بیش از ۱۰۰ درخت برای ساختن ایستگاه مترو قطع شده است.
دکتر محمدعلی دادخواه، وکیل دادگستری که به وکالت بیش از هزار تن از شهروندان اصفهانی پی‌گیر این موضوع بود، سخنران دوم همایش بود. وی ضمن ارایه‌ی شرحی کامل از تاریخچه‌ی شهر کهن اصفهان و اهمیت میراث فرهنگی آن، به بیان خلاف‌های حقوقی صورت‌گرفته در ساخت مترو پرداخت.
وی گفت: «خیابان چهارباغ عباسی نخستین اثری است که در سال ۱٣۱۰ در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. و گفته می شود که هرچند این خیابان به دوره صفوی مربوط است اما طرح آن از دوره تیموریان ریخته شده است.»
دادخواه همچنین با طرح قوانین مربوط به حقوق بشر و عضویت ایران در سال ۱٣۵۴ در کنوانسیون حقوق بشر گفت: «ایران موظف به رعایت نکات پیمان نامه حقوق بشر است و طبق پیمان ۲۷ کنوانسیون وین هیچ کشوری نمی تواند به خاطر قوانین داخلی، معیارهای جهانی را نادیده بگیرد.»
دادخواه در این همایش با نگاهی به روند شکل گیری و پیگیری پرونده عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ گفت: «در زمان شکایت شخص اندیشمندی به نام محمد جرقویه بازپرس شعبه ۵ دادگستری اصفهان بود. ایشان لطف بزرگی در حق این پرونده کردند و پس از معلق گذاشتن شکایت از قضات اداره حقوقی استعلام کردند که آیا طرح چنین شکایتی درست است یا نه. از میان ۱۱ قضات اداره حقوقی ۱۰ قاضی رای به سلامت این شکایت دادند و حتی اعلام کردند که چنین شکایتی در زمره امر به معروف و نهی از منکر قرار می گیرد.»
به گفته وی همانطور که در قانون آمده است، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه دولت بر ملت و ملت بر دولت است. وی گفت: «پس این حق مردم است که آقای مشایی را امر به معروف و نهی از منکر کنند.»
دادخواه در ادامه بخشی از روند مطالعات انجام گرفته روی محور چهارباغ را که توسط متخصصان از جمله دکتر اسپهبد و استادان دانشگاه صنعتی اصفهان صورت گرفته است توضیح داد و اعلام کرد که تمامی آنان خطر عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ عباسی را تایید کردند.
دادخواه افزود: «پس از آن بازپرس شعبه ۵ دستور توقف فعالیت مترو را صادر کرد اما کسانی که این خطوط را عبور می دادند باز هم بدون توجه به دستور قضایی به کار خود ادامه دادند و مترو از زیر خیابان چهارباغ عباسی عبور کرد.»
وی گفت: «در قانون آمده است که هریک از مسئولان دولتی و کشوری که از حکم قضایی پیروی نکنند از پست دولتی خود منفصل شده و تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند. این در حالی است که نه شهردار اصفهان و نه مسئولان مترو چنین سرنوشتی نداشتند. گویا قانون برای همه یکسان نیست.»
در پایان نخستین روز همایش اصفهان در خطر، "رضا نیکپور"، دبیر دیده بان یادگاری های فرهنگی و طبیعی ایران گفت: «برگزاری چنین همایش هایی عنوان کردن نقدهای سازنده در کمک به سازمان میراث فرهنگی است و آن ها نباید ما را در مقابل خود ببینند. »
وی در ادمه گفت: «ما نه دشمن میراث فرهنگی هستیم و نه دشمن توسعه. اما معتقدیم که راهکارهایی وجود دارد که این دو می توانند در کنار هم وجود داشته باشند.»
وی در پایان افزود: «تا کنون اخبار ضد و نقیض بسیاری درباره عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ منتشر شده است و مسئولان شهر اصفهان بارها حرف های خود را به صورت ضد و نقیض عنوان کرده اند.»
در ابتدای روز دوم همایش، پنج‌شنبه پانزدهم اسفندماه، دکتر محمدرضا اسپهبد، کارشناس برجسته‌ی حفر تونل و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات در خصوص عبور مترو از محور تاریخی چهار باغ گفت: وجود آثار تاریخی فراوان، مشکلاتی مانند نوع خاک - دو لایه‌ای بودن خاک رس- بالا بودن سطح آب اصفهان و رزونانس به‌وجود آمده در محورهای عبور مترو باعث می‌شود که گزینه‌ی عبور مترو از محور چهار باغ را نادیده بگیریم. گزینه‌ی عبور مترو در این شهر و خصوصاً در زیر چهار باغ به عنوان محور شاخص اصفهان به لحاظ ژئوتکنیکی، آسیب‌های فراوانی به این محور تاریخی وارد می‌کند.
وی در ادامه گفت: سوال می‌شود که چطور در شهر تاریخی پاریس مترو احداث شده و مشکلی هم به‌وجود نیامده است. درجواب باید گفت اعتراض‌های بسیاری در آن هنگام صورت گرفت و فجایع بسیاری در آن زمان اتفاق افتاد و هم اکنون نیز تأثیر مخرب آن بر روی بخش‌های تاریخی این شهر ادامه دارد، به‌طوری که مهندس سازنده‌ی مترو برای عبور از بخشی از موزه‌ی لوور، آماده است تا در هر همایشی اعلام کند که کارش اشتباه بوده است و امروز اگر می‌خواست آن کار را انجام دهد چنین چنین اشتباهی را مرتکب نمی‌شد.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: ما گزینه‌ی خیابان شمس آبادی را به عنوان یک حاشیه‌ی امن پیشنهاد دادیم. این خیابان به علت دور بودن از آثار تاریخی و داشتن خاک بهتر و عمق بیشتر آب گزینه‌ی مناسبی است و این، مورد تأیید نیز قرار گرفت. ولی متأسفانه شنیده‌ها حاکی از آن است که تونل مترو مجدداً باز شده و همچنان برعبور مترو از زیر محور چهارباغ اصرار می‌شود.
وی با اشاره به حضور مرحوم دکتر آیت‌الله‌زاده شیرازی به‌عنوان ناظر سازمان میراث فرهنگی در جلسه‌هایی که برای عبور مترو از چهارباغ اصفهان برگزار می‌شدند، اضافه کرد: زمانی که در جلسه‌ها در این‌باره صحبت می‌شد، دکتر شیرازی با گریه می‌گفت، چرا این‌ها می‌خواهند، این کار را انجام دهند؟
در ادامه‌ی این مراسم، مجتبی کنعانی، کارشناس معماری و ابنیه‌ی تاریخی میراث اصفهان در خصوص شهر تاریخی اصفهان گفت: اصفهان شهری است که بی‌منظور به‌وجود نیامده و در دوره‌های مختلف تاریخی دست‌خوش تغییرات بسیار بوده که اوج شکوفایی آن را در دوران صفویه شاهد هستیم. در این دوره طرح از پیش تعیین‌شده و جامع برای اولین بار دراصفهان و در تاریخ بشر اجرا می‌شود که اضافه کردن دو محور جدید و حفظ قسمت تاریخی و قدیمی از مفاد آن بوده است. این محورها عملا به منظور توسعه شهری و جلوگیری از دست‌کاری و تخریب بافت تاریخی پیش‌بینی شده‌اند.
وی در ادامه گفت: در این طرح با دیدگاهی منطقی، اصفهان مدرن بررسی شده است در حالی که امروزه با عبور مترو از بافت تاریخی و با نادیده گرفتن چنین طرح‌های کارآمدی، با فاجعه‌ای بزرگ روبه‌رو می‌شویم که اثرات مخرب خود را در وجوه مختلف بر پیکره‌ی زیبای این شهر تاریخی خواهد گذاشت.
کنعانی وجود ایستگاه اصلی مترو در میدان امام حسین (دروازه دولت) و وجود برج جهان‌نما را تهدید‌ی جدّی بر بافت تاریخی اصفهان دانست و افزود: کاربری تجاری- فرهنگی برج جهان‌نما در آینده‌ی نزدیک به تنهایی باعث تزریق جمعیتی بالغ بر ۴۰۰ هزار نفر به این قسمت از بافت تاریخی و لطمات جبران‌ناپذیری می‌شود.
این کارشناس میراث فرهنگی در ادامه افزود: خطر عبور مترو از محور شرق به غرب خطر بسیار بالایی دارد و علاوه بر صدمات جبران‌ناپذیری که به بافت تاریخی در مسیر این محور وارد می‌کند، باعث به‌هم خوردن شکل جمیعتی اصفهان نیز می‌شود.
آخرین سخنران همایش، علیرضا روحانی، از فعالان سازمان‌های مردم‌نهاد و سخنگوی ائتلاف ملی حامیان میراث فرهنگی اصفهان در خصوص عبور مترو از بافت تاریخی گفت: متأسفانه در شرایطی داریم به استقبال سال نو می‌رویم که عروس شهرهای مشرق زمین- بهشت ثانی- دست‌خوش کج‌سلیقگی‌ها و سوءمدیریت‌های بسیاری می‌شود.
روحانی با شرح پیشینه‌ای در خصوص فعالیت مترو اصفهان گفت: در سال ٨۱-٨۰ بحث اجرایی شدن پروژه‌ی مترو اصفهان محقق شد و در همان زمان اختلاف‌هایی میان میراث اصفهان و مجریان این پروژه و شهرداری شروع شد و بر اساس مصوبه‌ی شورای ترافیک اصفهان مقرر شد مترو از چهار باغ عبور کند این حرکت باعث پی‌گیری میراث اصفهان شد چرا که چهارباغ درسال ۱٣۱۰ ثبت ملی شده و هر نوع دخل و تصرّفی در آن نیازمند اجازه از میراث بود.
او گفت: در اسفند ٨۱ و به استناد مشاوره با یک شرکت فرانسوی مقرر شد مترو ازخیابان شمس‌آبادی عبور کند و به هیچ‌وجه وارد بافت تاریخ نشود. در تابستان ٨۵ در شعبه‌ی ۵ دادسرای عممومی اصفهان، دستور قضایی توقف عملیات احداث مترو و توقیف رییس قطار شهری اصفهان شد. این مسأله به فراموشی سپرده شد و دراسفند ٨۵ شورای عالی ترافیک در مصوبه‌ای دیگر اعلام کرد که مترو اصفهان به هیچ‌وجه نباید از چهار باغ عبور کند و باید به سمت خیابان شمس‌آبادی متمایل شود.
روحانی افزود: عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ باعث نگرانی شدید مردم اصفهان و دوستداران میراث فرهنگی در سراسر کشور شد و بر این اساس ۱۶ تشکّل غیردولتی تحت عنوان «ائتلاف حامیان میراث اصفهان» خواستار پاسخ‌گویی مسوولان و جلوگیری عبور مترو از محور چهار باغ شدند.
پافشاری بکتاش، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی اصفهان بر گزینه‌ی عدم عبور مترو از چهار باغ به برکناری ایشان منجر شد و منجر به ریاست معاون اسبق شورای شهر اصفهان و طرفدار جدی عبور مترو از محور چهار باغ شد!
روحانی هشدار داد: کارشناسان شهرسازی و معماری معتقدند اگر فاصله مترو از ۱٨۰ یا ۲۰۰ متر کمتر نباشد سی و سه پل قطعاً فرو خواهد ریخت در حالی که فاصله امروز ان کمتر از ۴۰ متر است.
وی افزود: هنوز هم می‌شود جلو فاجعه را گرفت و از مسوولان خواست چشمان خود را بر روی حقیقت باز کنند.
این فعال مدنی توضیح داد: اظهارات ضد و نقیض ریس میراث اصفهان و متولیان میراث فرهنگی کشور و عدم پاسخگویی مسوولان قطار شهری اصفهان عملا بر این بحران دامن زده است. عبور مترو از محور تاریخ چهار باغ و هم‌چنین محور تاریخی شرق به غرب علاوه بر صدمات جبران‌ناپذیر به بافت تاریخی بنا به نظر کارشناسان مختلف صدمات عمیق زیست‌محیطی نیز به اصفهان وارد می‌کند و باعث مختل شدن جریان آب‌های زیرزمینی و ایجاد فاجعه در شهر می‌شود.
وی اشاره کرد: از طرف دیگر از آن‌جایی که پایه‌ی تمام بناهای تاریخی اصفهان – به خاطر عدم زلزله‌خیزی منطقه - از گِل شفته و خرده‌سنگ تشکیل شده‌اند عملا توان تحمل لرزش‌هایی را که معادل ۲ ریشتر در هر بار عبور مترو است، ندارند.
روحانی در پایان پرسش‌هایی را مطرح کرد: چرا این محور کاملا در زیر محور تاریخی اصفهان مطرح شده؟
چرا یک نفر از کارشناسان میراث فرهنگی ناظر بر آن نیست؟ چرا رییس میراث که از طرفداران جدی عبور مترو از چهار باغ و پیش از آن، از مخالفان کاستن از بنای برج جهان‌نما بوده است هم اکنون باید در این سمت باشد؟