• برخلاف آنچه اسرائیل در صدد است به جهانیان بقبولاند، نگرانی اسرائیل از دستیابی ایران به فن آوری اسرائیل ناشی از بیم از حمله اتمی ایران بر ضد اسرائیل نیست. تهدیدات اسرائیل تلاشی برای وادار کردن کشورهای غربی به فشار بیشتر بر ایران است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۲۹ فروردين ۱٣٨٨ -  ۱٨ آوريل ۲۰۰۹

در روزهای اخیر پیشرفت های تازه ایران در برنامه اتمی اش موضوع گفتگوها و اختلاف نظر در میان کارشناسان غربی شده است. این اختلاف نظرهاهنگامی اوج گرفت که آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود اعلام کرد ایران در خلال دوسال گذشته موفق به تولید بیش از یک تن اورانیوم غنی شده با درجه خلوص پایین شده است.این گزارش موجب شد تا بسیاری از کارشناسان به این نتیجه برسند که ایران به نقطه عطف مورد نظر در فن آوری هسته ای، یعنی تکمیل چرخه سوخت هسته ای دست یافته است. همچنین، آقای آموس یادلین، رئیس اطلاعات ارتش اسرائیل، در گزارش ماه مارس خود به کابینه این کشور، اعلام کرد ایران به مرحله نهایی قابلیت اتمی وارد شده است. به گفته کارشناسان اتمی، مرحله نهایی در فن آوری هسته ای یعنی یک کشور می تواند به سرعت و بدون باخبر شدن سایرین، بقیه مواد و تجهیزات لازم را برای تولید سلاح اتمی به کار گیرد. یعنی اگر مسئولان سیاسی ایران تصمیم بگیرند خواهند توانست بمب اتمی بسازند. سرانجام، آقای احمدی نژاد، در جشن هسته ای اخیر به گمانه زنیها پایان داد و دستیابی ایران را به فن آوری چرخه کامل سوخت هسته ای تأیید کرد. از نظر فنی هنگامیکه یک کشور به چرخه کامل سوخت هسته ای دسترسی دارد می توان آن کشور را دارای قابلیت اتمی و عضو باشگاه کشورهای اتمی جهان دانست. از نظر سیاسی، اما، دست کم شناسایی دوفاکتو از سوی کشورهای بزرگ جهان لازم است تا یک کشور را عضو باشگاه اتمی به شمار آورد.
در ایالات متحده، نیز، اختلاف نظر درباره برنامه اتمی جمهوری اسلامی و اهدافش از دستیابی به فن آوری هسته ای بالا گرفته است. هنوز چه در میان کارشناسان دولتی و چه درمیان کارشناسان مستقل در ایالات متحده در این باره که آیا ایران به این نقطه عطف در فن آوری هسته ای خود رسیده است، نظر واحدی وجود ندارد. بنا به گزارشات رسانه ای، برخی از کارشناسان دولتی به این نتیجه رسیده اند که ایران با دستیابی به نقطه عطف مزبور، در آستانه توانایی برای ساخت نخستین سلاح اتمی خویش است. برخی دیگر، اما، بر این باورند که این نتیجه گیری بر اساس اطلاعات نادرست بنا شده است. مهمترین اظهارنظر تازه درباره پیشرفت برنامه اتمی ایران از سوی دریادار مولن، رئیس ستاد ارتش، مطرح شد. آقای مولن در یکی از برنامه های تفسیرخیر شبکه سی ان ان گفت ایران موارد لازم و کافی برای ساختن یک بمب را داراست. بنابر نظر آقای مولن ایران می تواند به سرعت بمب خود را بسازد چون مواد لازم را به دست آورده است. برخی دیگر از کارشناسان با اشاره به اینکه ایران هنوز توانایی شکافتن اتم به منظور ساخت بمب را ندارد، می گویند تخمین های آقای مولن نادرست است. آقای جفری لوئیس، مسئول ابتکار استراتژیک اتمی در موسسه آمریکای نوین، با نظر آقای مولن مخالف است و می گوید: "ایران باید ساختار سلسله آبشارهای سانترفیوژهای خویش را دگرگون کند تا بتواند اورانیوم با درصد پایین را به اورانیوم غنی شده با درصد بالا تبدیل کند. چنین کاری نیز به سختی پنهان کردنی است و همچنین زمان زیادی لازم دارد". برخی زمان لازم برای چنین فرآیندی را یکی دو سال و برخی دیگر چندین سال برآورد می کنند. به نظر می رسد رابرت گیتس، وزیر دفاع ایالات متحده، با برآورد رئیس ستاد خود مخالف می باشد. آقای گیتس در برنامه "دیدار با رسانه ها" اعلام کرد: "آنها [ایرانیان] هنوز به نقطه ساخت سلاح نزدیک نشده اند، و این کار وقت می خواهد. و سئول اساسی این است که آیا ما می توانیم از یک سو سطح هزینه را برای ایرانیان بالا ببریم، در حالیکه همزمان درب باز گفتگو و تعامل را به آنها نشان دهیم یا نه".
درباره اهداف ایران نیز اختلاف نظر وجود دارد. برخی از کارشناسان معتقدند ایران در حال تولید اوانیوم غنی شده با درجه خلوص پایین است تا بتواند در شرایط دیگر، اگر رهبری کشور لازم تشخیص داد، آنها را به اورانیوم غنی شده با درجه خلوص بالا برای بمب تبدیل کند. آقای جوشوا پولاک یکی از کارشناسان امور سلاحهای اتمی از چنین نظری دفاع می کند و میگوید "من فکر می کنم بی تردید رهبران ایران می خواهد تا گزینه ساخت سلاح را برای خود داشته باشند. به نظر می رسد بیش از این مرحله در میان رهبران ایران توافق نظر وجود ندارد. من فکر نمی کنم آنها در فکر ساخت سلاح اتمی در زمان کنونی بوده یا بخواهند سلاحی ساخته و به دست کسی بدهند تا بر علیه ما استفاده شود". با اینهمه و به رغم اختلاف نظر درباره برنامه اتمی ایران، بسیاری از کارشناسان بر این عقیده هستند که در ایران همه جناح های سیاسی در حکومت بر دستیابی به فن آوری هسته ای و قابلیت غنی سازی اوانیوم با درجه خلوص بالا توافق دارند. همچنین، اغلب بررسی ها نشان می دهد دستیابی به فن آوری هسته ای در ایران اکنون به خواسته ای ملی فراروییده است که حتی اغلب گروههای منتقد دولت کنونی ایران و خاصه جوانان و دانشگاهیان ایران از آن پشتیبانی می کنند.
با توجه به فرآیند تازه در برنامه هسته ای ایران و پشتیبانی ملی از دستیابی به دانش هسته ای، و با توجه به آنکه رهیافت دولت جرج بوش مبنی بر وادار کردن ایران به دست شستن از غنی سازی اورانیوم با شکست روبرو شد، به نظر می رسد دولت آقای اوباما در حال تجدید نظر رسمی درباره رویکرد ایالات متحده به برنامه هسته ای ایران است. پرزیدنت اوباما در همه سخنان اخیر خود، خاصه در سخنان مهم خود در ترکیه، از تلاش برای قانع کردن ایران به دست شستن از ساخت سلاح اتمی نام برده و سخنی از دانش هسته ای و غنی سازی اتم به میان نیاورده است. خانم کلینتون، وزیر خارجه، نیز چنین می گوید: "هیچ چیز مهمتر از تلاش برای متقاعد کردن ایران به دست برداشتن از ساخت سلاح اتمی نیست". نکته مهم، اما، این است که نه تنها رهبران ایران همواره به تأکید گفته اند قصد ساخت سلاح اتمی ندارند، بلکه سازمان انرژی اتمی هم هیچگاه ایران را متهم به تلاش برای ساخت سلاح نکرده است. آقای البرادعی در آخرین گفتگوی خود با راجرکوهن، ستون نویس نیویورک تایمز، می گوید: "واقع گرایی ایالات متحده اکنون بسیار لازم است. من باور ندارم ایرانیان تصمیم گرفته اند تا سلاح اتمی بسازند، اما آنها مطلقأ مصمم هستند تا فن آوری را بدست آرند" . آقای کوهن خود سپس اضافه می کند: "من فکر می کنم بسیار دیر است تا مانع دستیابی ایران به وضعیت "قدرت اتمی ویرچوال[دارای دانش و امکانات ساخت سلاح اما بدون زرادخانه اتمی]، وضعیتی نظیر ژاپن و برزیل شد". بنابراین، هم اکنون می توان ایران را در آستانه عضویت در باشگاه کشورهای اتمی محسوب کرد.
همین نکته موجب شده است تا بسیاری از تحلیلگران از عقب نشینی غیر رسمی ایالات متحده درباره برنامه اتمی ایران سخن بگویند. از جمله نیویورک تایمز در گزارشی از آماده شدن دولت آقای اوباما برای برداشتن شرط تعلیق غنی سازی برای آغاز گفتگوی مستقیم بین ایران و ایالات متحده درباره برنامه هسته ای سخن گفته است. اگر چه سخنگوی دولت آقای اوباما گزارش نیویورک تایمز را غیر دقیق اعلام کرده است اما به گزارش بخش فارسی رادیو فرانسه، او معلوم نکرد که کدام قسمت گزارش نیویورک تایمز "دقیق" نبوده است. بنابراین، به نظر می رسد اکنون اختلاف نه درغنی سازی یا تعلیق آن است بلکه درباره پیدا کردن راههای اعتماد سازی بین دو طرف است تا از رهگذر آن جامعه کشورهای غربی مطمئن گردد که ایران قصد ساخت سلاح اتمی ندارد.
بنابراین، اکنون ایالات متحده در مرحله بررسی راههای پذیرفتن وضعیت نوین است و ایران نیز در صدد آن خواهد بود تا با استفاده از فضای جدید و رویکرد تازه دولت ایالات متحده، آنها را قانع کند که قصد ساخت سلاح ندارد. آقای میر حسین موسوی، از نامزدهای مطرح انتخابات آینده ریاست جمهوری در ایران، با درک همین موضوع در مصاحبه خود با فاینشنال تایمز از اعتماد سازی و متقاعد کردن کشورهای غربی درباره ماهیت صلح آمیز برنامه اتمی ایران به مثابه سیاست و رویکرد دولت خود- در صورت انتخاب شدن- برای حل بحران و اختلاف کنونی نام برده است. با توجه به اینکه، مطابق قوانین بین المللی، غنی سازی حق قانونی ایران است، این رویکرد واقع بینانه بوده و از بخت موفقیت بالایی برخوردار خواهد بود. در صورت برخی نرمش های کوچک ایران در سیاست خارجی و کم کردن از برخی تنش های بیهوده و بی دلیل سالهای اخیر، زمینه اعتماد سازی با توجه به تغییر در رویکرد دولت ایالات متحده کاملأ عملی خواهد بود. همه این تحولات موجب شده است تا نخستین دور گفتگوهای ایران با گروه ۵+۱ در شرایط جدید از اهمیت فراوانی برخوردار شود. محتملأ ایالات متحده منتظر دیدار آینده گروه ۵+۱ با ایران و رویکرد مقامات ایرانی باقی خواهد ماند تا نسبت به اعلام تجدید نظر در سیاست پیشین خود اقدام کند. این، البته، فرآیندی پر فراز و نشیب است و شاید همچنانکه آقای البرادعی پیشنهاد کرده است دو کشور به دو سال گفتگوی مستقیم درباره همه اختلافات و نگرانی های دو طرف نیاز داشته باشند.

اسرائیل و ایران اتمی!
هنگامیکه آقای آموس یادلین، در گزارش خود اعلام کرد که ایران به مرحله قابلیت اتمی وارد شده است، بسیاری از کارشناسان و روزنامه نگاران آن کشور از آن به عنوان نشانه بارز ناکامی اسرائیل در برابر ایران نام بردند. به گفته این گروه، ورود به این مرحله از فن آوری همان نقطه عطفی است که اسرائیل همواره از آن به عنوان "خط قرمز" نام برده و تهدید می کردند اسرائیل اجازه ورود به این مرحله را نخواهد داد. اکنون دولت اسرائیل با شرایط سخت تری در برابر ایران مواجه است. اسرائیلیان بیش از همه از تغییر محسوس رویکرد اقای اوباما به خاورمیانه به طور کلی و به ایران به طور ویژه با خبر شده اند. آقای زوی بارئل خبرنگار روزنامه هاآرتص در گزارش خود درباره سخنان آقای اوباما در ترکیه از "پایان دوره ,,محور شرارت,, و آغاز دوره جدیدی در روابط ایالات متحده با ایران و خاورمیانه" سخن می گوید و به خصوص تأکید می کند رئیس جمهور ایالات متحده آگاهانه و به عمد "از اشاره به لزوم توقف برنامه غنی سازی ایران سخن نمی گوید" و به جای آن با ساخت سلاح اتمی، آنهم به طور کلی و به نحوی که اسرائیل را نیز در بر بگیرد، مخالفت می کند. درحالی که گروههای میانه رو در اسرائیل همچنان با گزینه نظامی در برابر ایران مخالفت می کنند،    اقای ناتانیاهو، نخست وزیراسرائیل، اما، قرار است در دیدار آینده خود با پرزیدنت اوباما، او را متقاعد سازد تا در صورت لزوم با اسرائیل در حمله به ایران همکاری کند.
برخلاف آنچه اسرائیل در صدد است به جهانیان بقبولاند، نگرانی اسرائیل از دستیابی ایران به فن آوری اسرائیل ناشی از بیم از حمله اتمی ایران بر ضد اسرائیل نیست. برای درک تهدیدات کنونی اسرائیل توجه به سه نکته ضروری است: نخست، برخلاف تصور برخی، تهدیدات اسرائیل بیشتر از آنکه واقعی باشد- دست کم تا زمانی که ایالات متحده در آن شرکت نکند- تلاشی برای وادار کردن کشورهای غربی به فشار بیشتر بر ایران است. نه تنها رهبران حزب کارگر، به شمول آقای اهود باراک، بلکه اغلب کارشناسان نظامی اسرائیل بر این عقیده هستند که حمله به ایران بدون مشارکت ایالات متحده شانس فوق العاده ناچیزی از موفقیت دارد و بنابراین هیچ رهبر سیاسی و حزبی چنین ریسکی- در واقع خودکشی سیاسی- را نخواهد پذیرفت. دوم، اسرائیل- و هم چنین مصر و عربستان- به شدت از برهم خوردن موازنه سنتی قوا در خاورمیانه به سود ایران و پی آمد های سیاسی آن بیمناک اند.سوم، بخش عمده ای از تهدیدات اسرائیل نه تنها کاربرد سیاسی در منازعات سیاسی داخلی دارد، بلکه دستاویزی است از سوی جناح راست و افراطی حاکم کنونی تا فشارهای قریب الوقوع دولت آقای اوباما را برای تسریع در حل و فصل اختلافات با فلسطینیان خنثی سازد.
در بخش دوم این مقاله به بررسی این سه نکته خواهم پرداخت.

tahmoures_kiani@yahoo.com