• مذاکرات اتحادیه اروپائی و روسیه در فضای رقابت انجام می گیرد و این موضوع مانع از تفاهم اصولی دو طرف در خصوص مسائل اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی خواهد شد تنها با عبور از این فضای خاکستری می توان در مسیر درست و مبتنی بر همکاری قرار گرفت ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۵ خرداد ۱٣٨٨ -  ۲۶ می ۲۰۰۹

روابط دوجانبه ی بین روسیه و اتحادیه اروپائی همواره در بالاترین سطوح چالش برانگیز و بعضا پارادوکسیکال بوده است که بنا به شرایط گاهی همکاری بر رقابت و گاهی هم رقابت بر همکاری چربش داشته است. نسخه پیچیدن بر اساس یک نرم و هنجار معمول برای روابط مسکو – بروکسل با توجه به پیچیدگی، تناقضات و عدم انطباق منافع بین آنان تا حدودی موجب گمراهی خواهد بود. این دو ساختار و دنیای متفاوت از آنجا که نوع شرقی آن دوران گذار و اثبات هویت مخدوش شده ی خود را طی می کند و نوع غربی آن حامل دوران تثبیت و سعی بر تحمیل موقعیت متروپلی خود بر رقیب دارد، سنگینی اختلاف و چالش را در مقابل همکاری مبتنی بر منافع مشترک دنبال می کنند. اتحادیه اروپائی در حالی به گسترش کمی و کیفی خود ادامه می دهد که این موضوع دقیقا برخلاف موقعیت آن دیگری رقم می خورد یعنی اینکه هر گام که اروپا برای سروری بر قاره سبز بر می دارد به عنوان یک سنگ جلوی پای روسیه و یک تهدید برای آنان تلقی خواهد شد. از آن طرف تعقیب منافع ملی و تثبیت موقعیت مسکو در ژئوپلتیک منطقه یی و بین المللی به مفهوم یک رویاروئی محسوس و نامحسوس با اهداف کلان محور بروکسل خواهد بود. تا زمانی که تفاوت منافع و اهداف راهبردی در روابط دوجانبه بین مسکو – بروکسل در طی مناسبات فی مابین مورد توجه قرار نگیرد و معادلات جدید در حالت بالانس و توازن مثبت به همزیستی نرسد، هرگز اصطکاک و تنش های کنونی پایان نمی گیرد. طنز داستان آنجا رقم می خورد که اتحادیه اروپائی هم اینک استراتژی گسترش ساختار در تمامی ابعاد کمی و کیفی را در دستور کار خود قرار داده است و روسیه نیز باز پس گیری مواضع از دست رفته قبلی و اعمال هژمونی منطقه یی خود، حداقل در حوزه های تحت نفوذ اروپای شرقی، آسیای میانه و قفقاز را تنها راه برون رفت از موقعیت تهدیدآمیز کنونی و اثبات جایگاه خویش در هرم قدرت جهانی لحاظ کرده است. روسیه میراث دار اتحاد جماهیر شوروی می باشد که توانست بعد از سال 1917 به واسطه انقلاب خلقی و سوسیالیستی خود و زایش ققنوس وار از خاکستر جنگ جهانی دوم به دومین ابرقدرت جهانی تبدیل شود و تکیه گاه قابل اعتماد جنبش های رهایبخش در محیط ژئوپلتیک تلقی شود. تکیه زدن بر جایگاه برتر و اعتبار اخلاقی شوروی از فردای کودتای سفید و ارتجاعی به رهبری "بوریس یلتسین" رئیس جمهوری سابق و عامل اصلی از هم پاشی شوروی در سال 1992 برای ساختار جدید چندان آسان و یا قابل نادیده گرفتن نبوده است. در یک مقطع کوتاه در برش های تاریخی کودتاگران روسی که از پشت جبهه نیرومندی در غرب حمایت می شدند با یورش خونین به پارلمان کشور و به راه انداختن حمام خون موفق شدند خواب خرس قطبی را طولانی تر کنند. اما این پایان داستان نبود چرا که با بی اعتباری روز افزون یلتسین و باند خیانتکار وی بار دیگر توده های مردم روس تمایل به سمت حزب کمونیست این کشور پیدا کرده و تنها با هزار ترفند و معامله پشت پرده موفق شدند تا انتخابات و رای دمکراتیک این مردم برای انتخاب "زیوگانف" رهبر آن را برای کسب مسند ریاست جمهوری، ناکام بگذارند. به واسطه چنین تحولاتی، غرب به اجبار برای جلوگیری از حاکمیت دوباره کمونیست ها در روسیه دست به دامان ملی گرایان روس به رهبری "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری قبلی و نخست وزیر فعلی گردید تا چند صبائی دیگر از کابوس سرخ ها اجتناب کند، انتخابی که حداقل تا به امروز چندان برای آنان خوش یمن نبوده و گویای دو دنیای متفاوت و اهداف متناقض بوده است.                                             
دیدار دو روزه بین "دیمیتری مدودف" رئیس جمهوری روسیه با مسئولان اتحادیه اروپائی در شهر "خاباروفسک" در 6000 کیلومتری مسکو هر چند که به نظر می رسد نتایج ملموسی را در پی نداشته است ولی حداقل هر دو طرف پیام همدیگر را درک کرده اند. اینکه تحلیلگران گفته اند که کشاندن مسئولان اروپائی به شرقی ترین نقطه روسیه و هم مرز با چین برای نشان دادن در دسترس بودن گزینه پکن برای ارتقای روابط و جایگزینی آن با اتحادیه اروپائی از طرف روسیه بوده است، تنها یکی از دلایل این سفر طولانی خواهد بود. مدودف این فاصله 6000 کیلومتری را با این مفهوم بر رهبران اروپائی تحمیل کرد، تا نشان دهد که وسعت قلمرو این کشور خود به تنهائی بیشتر از کل اتحادیه می باشد و به همین نسبت نیز می بایست برخوردی در حد یک شریک متساوی الحقوق بین طرفین انجام گیرد. رئیس جمهوری روسیه در پایان این نشست گفته است "آنان نمی دانستند چه چیز انتظارشان را خواهد کشید، حالا عظمت روسیه را به تمامی حس خواهند کرد". هم زمانی این سفر 6000 کیلومتری از آنجا که در طی ماه های اخیر بحث طرح "جریان شرقی" در حوزه پیشروی ژئوپلتیکی اتحادیه اروپائی به سمت شرق و "کریدور جنوبی" یا همان طرح گازی نابوکو در حوزه انرژی برای دور زدن روسیه در ترانزیت مسیرهای گازی به طرف اروپا جریان داشته است از اهمیت فزون تری برخوردار می باشد. با توجه به اینکه جریان شرقی که شامل کشورهای بلاروس، اوکراین، گرجستان، ملداوی، ارمنستان و آذربایجان می شود، ورود غیرمجاز به حلقه ی پیرامونی روسیه تلقی می شود، ولی ترسیم جغرافیای وسیع از سوی مدودف نشان داد که "عمق استراتژیک" روسیه قبل از آنکه در حوزه های نفوذ پیرامونی رقم بخورد در عمق ملی چند وجهی خود نمود واقعی پیدا می کند. موضوع جریان جنوبی که به موازات گسترش ناتو به سمت شرق انجام می گیرد برای سیاستمداران روس این واقعیت را اثبات کرده است که روابط با اروپا در شرایط برابر و ترجیح همکاری انجام نگرفته و بیشتر مبتنی بر رقابت بوده است. سفرروز چهارشنبه 13 مه "وو بان گوئو" رئیس کمیته دائمی مجلس ملی نمایندگان خلق چین از مسکو درست یک هفته قبل از دیدار رهبران روسیه – اتحادیه اروپائی و مباحث و توافقات انجام گرفته بین این مقام ارشد چینی با رهبران مسکو و درخواست هماهنگی بیشتر بین دو کشور در زمینه سیاست خارجی برای عبور از بحران های کنونی، ارتباط مستقیمی با جریانات اخیر داشته است. این مقام ارشد پکن می گوید" چین مایل است به اتفاق روسیه به توسعه ی بلند مدت، تقویت اعتماد سیاسی بر اساس درک و حمایت متقابل در مسائل سطح بالا و در همه ی زمینه های راهبردی همکاری کرده و سطح روابط راهبردی خود با مسکو را ارتقا دهد". بازی با کارت گزینه شرقی در مقابل رقابت غربی برای مسکو در شرایط کنونی قدرت مانور زیادی را در اختیار روسیه برای چینش مهره های خود در مقابل اتحادیه اروپا قرار داده است. از سوی دیگر تهدید انحصار تامین گاز مصرفی اروپا با اجرای طرح نابوکو که تنها می تواند 5 درصد گاز مصرفی اروپا را تامین کند با توجه به موقعیت آلترناتیو مسکو در خصوص تامین انرژی قاره سبز و همچنین امضای قرارداد "جریان جنوبی" بین این کشور با بلغارستان، مجارستان، صربستان و ایتالیا، تغییر ملموس و تاثیر تعیین کننده یی بر جریان امور نخواهد گذاشت. بحث بدهی های اوکراین در مورد خرید و ترانزیت گاز از روسیه شمشیر داموکلس روس ها بر بالای سر همسایگان ناساز و اروپای رقیب بوده است که تا به امروز چندین بار موجب قطع گاز ارسالی به اروپا شده است. اصولا مذاکرات اتحادیه اروپائی و روسیه در فضای رقابت انجام می گیرد و این موضوع مانع از تفاهم اصولی دو طرف در خصوص مسائل اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی خواهد شد تنها با عبور از این فضای خاکستری می توان در مسیر درست و مبتنی بر همکاری قرار گرفت.

Ardeshir250250@yahoo.com