اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۶ خرداد ۱٣٨٨ -  ۲۷ می ۲۰۰۹

اعتماد ملی: جزئیات برنامه مهدی کروبی درباره واگذاری سهام شرکت ملی نفت ایران به شهروندان ایران منتشر شد. کمیته برنامه‌ریزی ستاد مهدی کروبی که ریاست آن برعهده دکتر محمدعلی نجفی است و جمعی از اقتصاددانان و مدیران عالی‌رتبه اقتصادی درآن حضور دارند، اعلام کرده‌اند: «درآمد حاصل از نفت و گاز صادراتی صرفا جهت توسعه زیرساخت‌ها و هزینه‌های عمومی کشور در نظر گرفته می‌شود و نفت و گاز مصرف داخلی تحت کنترل و نظارت یک شرکت عمومی که تمامی افراد بالای ۱٨ سال سهامدار آن می‌باشند، اداره می‌گردد. درآمد حاصل از این واگذاری به صورت ماهانه یا هر سه ماه یک بار به افراد ذی‌نفع پرداخت می‌گردد.»
به گزارش خبرنگار اعتماد ملی کارشناسان و مدیران ستاد مهدی کروبی (که در تبدیل این طرح به برنامه مهدی کروبی نقش داشته‌اند) معتقدند بر مبنای قیمت فعلی نفت ایران به صورت تقریبی می‌توان هر ماه به هر ایرانی بالای ۱٨ سال به عنوان سهامدار مبلغی معادل هفتاد هزار تومان پرداخت کرد. این رقم تقریبی بر مبنای قیمت کنونی نفت ایران محاسبه شده است. متن کامل فصل مربوط به برنامه سهامی کردن شرکت نفت در برنامه مصوب ستاد کروبی به شرح زیر است:

تکمیل نهضت ملی کردن نفت با واگذاری سهام شرکت‌های نفتی به مردم
چگونگی بهره‌گیری از نفت، طلای سیاه یا بلای سیاه، به مدیریت نخبگان سیاسی و عزم آنها برای توسعه کشور بستگی دارد. اهمیت دولت توسعه‌خواه از تمایل آن به واگذاری تدریجی قدرت به مردم مایه می‌گیرد. دولت توسعه‌خواه می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب و استقرار نهادهای باثبات و توسعه محور، بودجه خود را از اتکا به درآمدهای حاصل از صادرات منابع طبیعی مستقل نماید، فرآیند خصوصی سازی را با قوت بیشتری به پیش برد، جامعه را منظم و قانون‌مند و درعین حال دارای حقوق دموکراتیک کند، شکاف‌های اجتماعی را تقلیل دهد، فساد ساختاری را ریشه‌کن کند، چرخش نخبگان را عقلانی و به‌طورکلی، نقش بسترسازی برای توسعه کشور را به خوبی ایفا نماید. دولت توسعه خواه می‌تواند با هدایت بازار و ایجاد نهادهای مدرن و کارآمد، پول حاصل از منابع طبیعی را در جهت سرمایه‌گذاری در بخش‌های پسین و پیشین اقتصاد سرمایه‌گذاری کند و از این رو، با برقراری نوعی ارتباط متوازن میان تمام بخش‌های اقتصاد، فرآیند توسعه یافتگی کشور را با کمترین آسیب ممکن به پیش برد. دولت توسعه‌خواه می‌تواند منابع طبیعی را ابتدا به ثروت طبیعی و سپس به سرمایه اقتصادی تبدیل کند، دولت توسعه خواه می‌تواند منابع اخلاقی جامعه (نشأت گرفته از سنت‌های ملی و اسلامی) را به عنوان محور توسعه کشور به سرمایه اجتماعی تبدیل کند. تجربه دولت نهم درسی مهم برای نخبگان نظام جمهوری اسلامی محسوب می‌شود تا بتوانند کشور را از چرخه عقب‌ماندگی، یارانه محوری و صدقه پروری که منجر به کاهش سرمایه اجتماعی می‌شود خارج سازند و با ایجاد توانمندی‌های همه‌جانبه راه توسعه پایدار را هموار سازند. واگذاری سهام شرکت پخش و پالایش نفت و شرکت ملی گاز تکمیل راه مرحوم دکتر محمد مصدق برای حذف انحصار و قدرت رانت در سیستم اداره و اقتصاد کشور می‌باشد. در این طرح تولید نفت و گاز به دو قسمت تولید برای صادرات و تولید برای مصرف داخل تقسیم می‌شود. بدین منظور درآمد حاصل از نفت و گاز صادراتی صرفا جهت توسعه زیرساخت‌ها و هزینه‌های عمومی کشور در نظر گرفته می‌شود و نفت و گاز مصرف داخلی تحت کنترل و نظارت یک شرکت عمومی که تمامی افراد بالای ۱٨ سال سهامدار آن می‌باشند اداره می‌گردد. درآمد حاصل از این واگذاری به‌صورت ماهانه یا سه ماه یکبار به افراد ذی‌نفع پرداخت می‌گردد. این مبلغ با توجه به نرخ پایه نفت در هر سال متفاوت می‌باشد، بدیهی است با افزایش بهای نفت و گاز میزان مبلغ پرداختی نیز افزایش خواهد یافت. بخشی از مزایای طرح و وجه تمایز آن با پرداخت یارانه مستقیم عبارتند از:
۱- در این طرح به جای آنکه ملت وام‌دار دولت باشند، دولت وام‌دار ملت خواهد بود. نظام صدقه و اعانه به پرداخت حقوق حقه ملت تبدیل می‌گردد. در واقع نفت ما که فعلا ملی – دولتی است ملی- مردمی می‌شود.
۲- با توجه به نحوه پرداخت در این طرح و امکان سرمایه گذاری و پس انداز ملی، تقویت نظام مالی کشور میسر می‌شود.
٣- برخلاف طرح هدفمند کردن یارانه‌ها که بخشی از آحاد مردم را شامل می‌شود، تمامی افراد بالای ۱٨ سال از آن برخوردار می‌شوند، لذا دست دولت از کم یا زیادکردن پرداخت برای افراد خاص کوتاه می‌شود.
۴- مدیریت نفت ( در حوزه داخل ) از انحصار و قدرت رانتی دولت به قدرت واقعی ملت تبدیل شده و امکان توسعه پایدار در اکثر فضاهای اقتصادی کشور مهیا می‌شود.
۵- دارندگان سهام شرکت‌های نفتی ( مردم ) می‌توانند در مورد میزان توزیع سود سالانه شرکت و میزان سرمایه گذاری شرکت برای طرح‌های توسعه‌ای آینده خود تصمیم بگیرند و بدین ترتیب ایجاد پالایشگاه‌های جدید نفت و گاز و استفاده از فناوری‌های مدرن در بخش پایین دستی نفت و گاز میسر می‌شود و در درازمدت وابستگی کشور به بنزین وارداتی و سایر فرآورده‌های نفتی وارداتی برطرف می‌گردد.

چهار سال پیش انتقاد کردند و اکنون کپی می‌کنند
مهدی کروبی که در بروجن به‌سر می‌برد نیز دیروز با اشاره به برنامه‌هایش برای احیای برنامه‌ریزی و سهامی کردن نفت گفت: «برنامه‌ای که برای سهامی کردن نفت نوشته شده است، با مشورت با دکتر نیلی و به همراه تیم کارشناسی قوی تنظیم شده و بنا براین ما معتقدیم که نفت مال مردم است و درآمد آن نیز باید در اختیار مردم قرار گیرد.» وی گفت: «چهار سال گذشته من طرحی را برای پرداخت ۵۰ هزار تومان پیشنهاد دادم که انتقادات زیادی به آن شد ولی دیدید که همان کسانی که به آن طرح انتقاد می‌کردند، اکنون قصد دارند آن را اجرا کنند. هرچند که درست نمی‌توانند اجرا کنند.»

ارتقای طرح ۵۰ هزار تومان
در عین حال عباس عبدی مشاور کروبی نیز در کرمانشاه گفت: ستاد کروبی چند رکن مهم دارد؛ دارای برنامه مشخصی است و نقطه محوری برنامه‌های کروبی نیز روی توزیع درآمد نفت است. وی با اشاره به اینکه ایران یکصد سال است که دارای سرمایه نفت می‌باشد، اما زمانی که قیمت آن افزایش می‌یابد مشکلات کشور نیز بیشتر می‌شود، توصیه کرد که به فکر برنامه‌ریزی هدفمند برای این نعمت خدادادی باشیم. عبدی سپس در جمع خبرنگاران حضور یافت و پیش‌بینی کرد که به احتمال زیاد انتخابات این دوره ریاست جمهوری دو مرحله‌ای می‌شود و به احتمال زیاد اصلاح‌طلبان برنده این انتخابات خواهند بود. وی که برنامه کروبی در این انتخابات را از برنامه‌های دیگر کاندیداها جذاب‌تر می‌داند، گفت:ارائه برنامه منسجم و مرتبط با هم از سوی ایشان سطح برنامه را در انتخابات و سیاست ما بالا برده و فکر می‌کنم در انتخابات آتی هم دیگر کاندیدایی با شعارهای کلی وارد عرصه نشود. وی با یادآوری نحوه حضور کروبی در انتخابات، این نحوه ورود را بسیار مدنی و روشن عنوان کرد و گفت: ایشان از ماه‌ها قبل اعلام حضور کردند، برنامه ارائه دادند و یک تیم تشکیل دادند، در واقع تمام لوازم یک انتخابات مدرن را سعی کرده‌اند رعایت کنند. وی درباره طرح توزیع سهام نفت بین مردم که از سوی کروبی مطرح شده است نیز گفت:در دوره قبل آقای کروبی طرحی داشتند مبنی بر توزیع ماهانه ۵۰ هزار تومان پول بین مردم و این طرح ارتقا یافته همان طرح واقعی ملی کردن نفت است. به زودی مبلغ پرداختی به مردم بر اساس این طرح اعلام می‌شود؛ چراکه تجربه نشان داده پول نفت هرگاه در اختیار دولت باشد در راه مصالح مردم صرف نمی‌شود. وی ادامه داد: این موضوع که دولت درآمدهای نفتی را به مردم بدهد و سپس به اندازه نیازش از آنان مالیات بگیرد، ظاهرا از لحاظ حسابداری فرقی ندارد، ولی تفاوت عمده این است که الان دولت به مردم پول می‌دهد و آن زمان دولت از مردم مالیات می‌گیرد و مردم می‌توانند از دولت بپرسند با این پول‌ها چه کرده‌اید. اولین تاثیرش این است که دولت پاسخگو، مبتکر، خلاق و کوچک شکل می‌گیرد و این می‌تواند منجر به بهبود معیشت مردم نیز بشود.

مبنای طرح کروبی
طراح برنامه سهامی کردن شرکت نفت در ایران دکتر مسعود نیلی است که گرچه عضو ستاد هیچ نامزدی در انتخابات دوره دهم ریاست‌جمهوری نیست اما به شرحی که خود وی در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد ملی تاریخ ۱۵ اردیبهشت ٨٨ اعلام کرده است این طرح با رضایت و مشورت دکتر مسعود نیلی در اختیار ستاد کروبی قرار گرفته است. البته دکتر مسعود نیلی از تعیین مبلغ ماهانه در طرح خود پرهیز کرده و با توجه به شرایط متغییر اقتصادی و ضرورت طی مقدمات برای این برنامه تعیین قیمت را موکول به گذراندن این مراحل کرده است. خلاصه محور برنامه و طرح پیشنهادی دکتر مسعود نیلی به شرح زیر است:

برنامه کروبی بر اساس طرح نیلی
۱-‌دولت فعلی در یک لایحه تقدیمی به مجلس برای موضوع اصلاح نظام یارانه به‌طور مشخص موضع خود را شفاف کرده است. سایر نامزدهای رئیس‌جمهوری هم ضروری است موضع خود را مشخص و در قالب برنامه‌ای ارائه کنند. به همین دلیل قرار گرفتن طرح پیشنهادی‌ام در برنامه اصلی یک نامزد انتخاباتی (آقای کروبی) و تاکید بر محوری بودنش باعث خشنودی و امیدواری است.

چرخه معیوب اقتصادی
۲-‌چرخه معیوب داخلی تقریبا از زمان جنگ شروع و تشدید شد. در آن دوره با هدف حمایت از گروه‌های کم‌درآمد جامعه، محصولات خاص و مهم در سبد مصرف خانوار با قیمت پایین‌تری توسط دولت به مصرف‌کنندگان عرضه شد. تمام یارانه‌ها هم به درآمدهای نفتی منتهی می‌شدند. در پی این روش حمایتی، شاهد شکل‌گیری و چرخه‌ای نامطلوب در اقتصاد می‌شویم.

اصلاح نظام یارانه و اقتصاد سیاسی
٣-‌آنچه در پیشنهاد بنده هست هم شامل اصلاح نظام یارانه‌ای می‌شود و هم دارای فواید اقتصاد سیاسی در تصحیح رابطه دولت و مردم در حوزه درآمدهای نفتی است. الان دولت به نمایندگی از مردم، به اداره منابع نفت می‌پردازد و درآمد آن عاید دولت در بودجه هزینه می‌شود. اگر این منابع را به خود مردم برگردانیم به نحوی که کل جمعیت درآن ذی‌نفع مستقیم باشند در آن صورت بسیاری از مسائل سیاسی و اقتصادی حل می‌شود.

ضرورت برنامه اجتماعی جبرانی
۴-‌اصلاح نظام یارانه و به‌ویژه قیمت سوخت یک نقطه شروع از منظر اقتصادی است. اصلاح قیمت‌ها با افزایش قیمت سوخت همراه خواهد بود. چون این افزایش قیمت، آثار و تبعات اجتماعی گسترده دارد که همواره مانع اصلی اصلاح قیمت سوخت بوده است، به همین دلیل اصلاح قیمت‌ها باید با یک برنامه اجتماعی جبرانی همراه باشد.

تاسیس شرکت نفت جدید
۵-‌براساس این طرح یک نهاد نفتی جدید مثل یک شرکت یا یک صندوق عمومی ایجاد و دولت با شرایط فعلی که نفت را به شرکت پالایش وپخش فرآورده‌های نفتی می‌فروشد، تمام نفت مورد نیاز داخل در حوزه صنایع پایین‌دستی را به نهاد جدید با مالکیت و سهامداری کل مردم ایران خواهد فروخت. در سوی دیگر، «بنزین»، «گاز» و «نفت گاز» به قیمت بین‌المللی به فروش می‌رسد مابه‌التفاوت قیمت‌های بین‌المللی و قیمت‌های یارانه‌ای قبلی، سود شرکت جدید خواهد بود که میان سهامداران آن یعنی همه مردم تقسیم می‌شود.

پیش‌بینی سود سال ٨٨
۶-‌پیشنهاد لایحه بودجه امسال می‌تواند ملاک ارزیابی باشد. پیش‌بینی شده بود که در سال جاری ٣۴۰ هزار میلیارد ریال منابع از محل اصلاح یارانه‌های حامل‌های انرژی ایجاد شود. ٨۵ هزار میلیارد ریال آن برای مصرف در بودجه دیده شده بود و مابقی آن بنا بود به صورت نقدی به خانوارها و بنگاه‌های اقتصادی داده شود یعنی منابع جدید را به نسبت ۱۵، ۲۵ و ۶۰ درصد به ترتیب برای بنگاه‌ها، دولت و خانوارها تقسیم شود. بنابراین ٣۴۰ هزار میلیارد ریال سود شرکت جدید به سهامداری تمام مردم است، این رقم هم از مابه‌التفاوت متوسط فروش سوخت به قیمت جهانی و قیمت‌های یارانه‌ای آن حاصل شده است.

تغییر رابطه دولت و ملت
۷-‌مهم‌تر تغییر ماهیت رابطه دولت با مردم است، به جای اینکه دولت به مردم پرداختی داشته باشد(حال چه به صورت یارانه‌های فعلی و چه با یارانه نقدی)، این مردم هستند که از منابع خود نقدا به دولت پول (مالیات) می‌دهند، به جای اینکه مردم حقوق‌بگیر دولت بشوند، دولت وام‌دار مردم خواهد بود. حتی اگر زمانی دولت نیاز به منابع پیدا کند و بخواهد از منابع این شرکت جدید استفاده کند، باید مبلغ مورد نظرش را از این شرکت قرض بگیرد، به جای اینکه مردم حقوق‌بگیر دولت بشوند، دولت وام‌دار مردم خواهد بود.

اثرات مثبت ارزی
٨-‌اگر چنین نهادی ایجاد شود چون مردم متوجه می‌شوند با افزایش نرخ ارز به خاطر افت قیمت نفت، می‌توانند سود سهام بیشتری دریافت یا سودشان را در سطح قبل از کاهش قیمت نفت حفظ کنند از افزایش بیشتر نرخ ارز استقبال می‌کنند.