• نگاه محمود احمدی نژاد به جهان همان نگاه مبلغان مذهبی در اروپا است که گاه و بیگاه در خانه ی آدم را می‌زنند، و یا در پارکینگ های فروشگاه های بزرگ جلو آدم را می گیرند. بی روح و خالی از زندگی از نجات دهنده‌ای و از حقیقت مطلقی برای تو می گویند که مو لای درزش نمی رود... من این نگاه را به خوبی می شناسم. نگاه احمدی نژاد به جهان از جنس بی روح و سمج نگاه ژان والژان در رمان بینوایان ویکتورهوگو است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۱۱ خرداد ۱٣٨٨ -  ۱ ژوئن ۲۰۰۹

مقدمه

دوره ی چهارساله ی ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد رفته رفته به پایان خود نزدیک می شود. در چهار سالی که گذشت سایه ی حضور نظامی امریکا ومتحدانش، برنامه ی پر هیاهوی هسته ای ایران، غنی سازی اورانیوم به همراه تورم و تورم سفرهای استانی محمود احمدی نژاد و حضور پر هیاهو و گاه و بیگاه سخنان و رفتار غیر معقول او در محافل رسمی و غیر رسمی ذهن و روان جامعه ی ما را به خود مشغول داشته است.
بعد از بنی صدر حضور رئیس جمهوری غیرروحانی را با محمود احمدی نژاد تجربه کرده ایم. حضور محمود احمدی نژاد برای بخش های سنتی جامعه ما و به ویژه برای بخش هایی از الیت روحانی و سنتی جامعه ی ما که سهم بزرگی از قدرت سیاسی و اقتصادی را در دست دارد بیشتر شبیه یک ظهور و ظهوری نوستالژیک است.
به دست آوردن قدرت توسط الیت سنت در جامعه ی ما بی شباهت به آواره شدن مردمان ساکن دره ی سوات در روزهای اخیر نیست. مهاجرتی که می تواند زمینه های بحران هویت را برای مهاجران جدید فراهم آورد.

انقلاب ۵۷، قبضه کردن کامل قدرت الیت روحانی و سنت و الزامات به دست داشتن قدرت در بیش از سه دهه منجر به تحولات عظیم فکری در بخش های بزرگی از این طیف شد تا جایی که الیت یکدست و متکی بر تفکر حوزوی امروز به صورت طیف گسترده ای خود را در صحنه ی سیاسی ایران نشان می دهد. به دست داشتن قدرت در بیش از سه دهه موجبات بحران هویت را نیز برای بخش های از حاکمیت به ارمغان آورده است.

الزامات به دست داشتن قدرت، حفظ منافع کلان اقتصادی، حفظ نفوذ سیاسی و الزامات اداره ی کشور موجب پیاده شدن نسبی الیت روحانی از خر سنت و سوار شدن نسبی و همدم شدن از روی ضرورت با عقل، گاه ماکیاولیست چهارزانو نشسته ای را برای آنها به ارمغان آورد. ماکیاولیستی که گاه تا اندرونی ها و عمق عمامه ی عمامه به سرهای این بخش هم چهارزانو نفوذ کرده و مشغول صرف چای و نقل و شیرینی است.
اگر ما فضایی را که تا به حال در این مقاله را آمد تا حدودی قبول کنیم ، به درک چرایی حضور احمدی نژاد از ناکجاآباد در صحنه ی سیاسی ایران نزدیک خواهیم شد.

این حضور به نوعی تلاش بخش مهمی از حاکمیت برای بازگشت به خویشتن خویش، تلاش به بازگشت به خویشی است که تکلیف جهان را به یکباره و برای همیشه و در ظرف ساده ی حق و باطل حل کرده بود. ظهور محمود احمدی نژاد در صحنه ی سیاسی ایران برای بخش بزرگی از حاکمیت، حضور بسیجی آماده انتحار در آستا نه ی میدان مین و بس نوستالژیک است. حضور احمدی نژاد حضور نوستالژیک نگاه طاغوتی به جهان است.
سوالی که شاید بعد از این ادعا مطرح شود این است که تکلیف الزامات قدرت با آمدن محمود احمدی نژاد چه شد؟ آیا بخشی از حاکمیت که پشت محمود احمدی نژاد ایستاد ماکیاولیسم را کنار گذاشت؟ جواب به این سوال منفی است. چرا که حاکمیت الیت سنت آنقدر تو در تو و به اندازه ی کافی استوار هست که بتواند حضور نوستالژیک در چوبی خانه ی پدری را در ساختار قدرت شاهد باشد بدون آنکه به حضور بی چون و چرای ماکیاولیست ضربه ای وارد بشود.
حضور احمدی نژاد در ساختار قدرت حضوری بسیار محدود و به مثابه ی زنگ تفریح برای بخش های سنتی حاکمیت است. البته الیت حاکم افسار اسب را آنقدر در دست دارد که بتواند دهنه را در جهت مخالف کنترل شل کند و به احمدی نژاد زمین بازی کافی بدهد بدون آنکه او بتواند زمین بازی قدرت را از زیر پای او جاروب کند.
این حضور بی شباهت به بازدید بعضی از ایرانیان خارج کشور از خانه پدری نیست. آنها آنقدر پول و امکانات دارند که بتوانند دو سه هفته ای را فدای بازدید از کوچه، محله ی کودکی، در چوبی خانه پدری کنند. حضور این ایرانیان در کوچه پس کوچه های خانه ی پدری حضوری کوتاه زود گذر و نوستالژیک است. زنگ تفریح است در میان واقعیات گاه سخت زندگی در خارج از کشور.
به نظر من آن بخش از الیت قدرت که در پشت محمود احمدی نژاد قرار دارد گر چه او را از زیر قران عبور می دهد و آب به دنبالش می پاشد، و برای حفظ او به دعا و جادو و جنبل متوسل می شود، با این وجود شاید در خلوت خود به این آدم نه چندان بلند قد ایمانی نداشته باشد. بدون آنکه مدرک محکمی در این زمینه داشته باشم احساس من این است که حضور احمدی نژاد گاه موجب خنده و تفریح ولایت فقیه هم شده و می تواند بشود.

بعد از مقدمه
برای جمع بندی حضور چهار ساله ی محمود احمدی نژاد در پست ریاست جمهوری این مقاله به سه مورد مشخص خواهد پرداخت. مورد اول به ریش و چشمان و نگاه او و مخصوصا به انتخاب رنگ لباس از طرف او خواهد پرداخت. مورد دوم مسافرت های متعدد او به خارج و در داخل کشور و مورد آخر به نحوه ی برخورد و حضور او در محافل رسمی داخل و خارج از کشور خواهد پرداخت.                                                                                                

۱. هر گاه احمدی نژاد را روی آنتن یا نت می بینم
عجیب اینکه هر گاه احمدی نژاد را بر روی آنتن یا نت می بینم به یاد روز اول عیدهای نوروز می افتم. یکی از ویژگی های نوروز، پوشیدن لباس نو در همان روز اول عید بود. باید روز اول عید می گذشت تا آدم عادت کند به آن لباسها. معمولا لباسها در روز اول عید ا شق و رق بودند و ما در درون آنها جا نمی افتادیم. انگار لباس های عید نوروز ما را در خود می کشتند، به خیابان که می آمدیم یا به کوچه چیزی از ما دیده نمی شد، چیزی که دیده می شد لباس های نو بود که با ما راه می رفتند. چهار سال از حضور او در پست ریاست جمهور می گذرد اما او را هرگز در لباس جا افتاده ای ندیدم. انگار او همواره در روز اول عید بسر می برد. حس من این است که او مخصوصا هنگامی که کاپشن معروفش را از او می گیرند و کت و شلوار بر تن می کند به شدت معذب است. آنقدر که انگار روز اول عید است و او لباس نو پوشیده است و این را او می داند و این را همه می دانند.
این جا نیفتادگی شاید ریشه در انتخاب رنگ این لباسها هم از طرف او داشته باشد. یک ناهماهنگی بین جهان بینی او و انتخاب رنگ لباس از طرف او را حس می شود. درک چرایی انتخاب رنگ های نیمه روشن و خاکی از طرف آدمی که جهان را درگیری میان حق مطلق و باطل مطلق میبیند مشکل به نظر می رسد. چرا رنگ های تیره تر را انتخاب نمی کند، مثلا رنگ سیاه، یا سورمه ای تیره را. به نظر من رنگ های تیره و مشخص و به قولی کنکرت می توانند هماهنگی بهتری با نگاه او به جهان پیرامون خود داشته باشد تا رنگ هایی که در میان سپیدی و سیاهی سرگردانند و تکلیف خود را نمی دانند.
مورد دیگری که به وجهه ی محمود احمدی نژاد به عنوان یک منجی حق ضربه وارد می کند و می تواند موجبات تردید را در طیف هواداران او را فراهم کند و بهانه به دست دشمنانش بدهد، ریش کم پشت و خسیس اوست. ریش کم پشتی که گاه به سوی لاخ لاخ شدن خیز بر می دارد. من فکر می کنم آدمی با مشخصات فکری او حق داشتن ریش پر پشت تری را می توانست از طبیعت انتظار داشته باشد. آنقدر پر پشت که هیچ واقعیتی شانس عبور از آن را نداشته باشد.

۲. حضور احمدی نژاد در محافل بین المللی کنار گذاشتن قاشق و چنگال است به هنگام صرف غذا
نحوه ی حضور و سخنرانی های محمود احمدی نژاد در محافل رسمی و بین المللی همواره مورد بخث قرار گرفته است. نحوه ی حضور احمدی نژاد در محافل بین اللمللی و در بعضی موارد نحوه ی دیدار او با روسای کشور های خارجی به طور نمونه در همین اواخر و دیدار روسای جمهور افغانستان و پاکستان از ایران و گرفتن دست ایندو توسط احمدی نژاد و آن تکان تکان دادن های بی معنی و غیر ضروری دست های ایندو توسط احمدی نژاد مرا بیش از هر چیز به یاد یکی از روضه خوان های بسیار مشهور اندکی قبل از انقلاب می اندازد، مرحوم کافی.
در کنار مطهری، شریعتی و جلال آل احمد که نقش اصلی را در فراهم آوردن هیزم تئوریک انقلاب ۵۷ به عهده داشتد دو تن دیگر هم که معمولا نامی از آنها در میان نیست نقش عمده ای را در به وجود آوردن زمینه های انقلاب اسلامی بازی کردند. این دو تن دو روضه خوان مشهور زمان شاه مرحوم کافی و فلسفی بودند.
حوزه ی برد ایندو طبقات مذهبی، مردم عادی که با کتاب و کتاب خوانی رابطه ای نداشتند و بیشتر اطلاعات خود را از طریق روحانیون محلی به دست می آوردند. وِیژگی فلسفی و کافی این بود که روحانی بودند، و روضه می خواندند در عین حال از روضه خوان سر کوچه یک سر و گردن بلند تر بودند. مرحوم کافی صدای خوشی هم داشت. در آن زمان که من نوجوانی بیش نبودم و در مراسم قران دوره که در محله ی ما برگزار می شد، گاه وظیفه ی گرداندن چای به بنده واگذار می شد. در این دوره های قران یادش به خیر شیخ احمد د رگیر یاد دادن تلفظ درست الظالین به اهالی محل بود ولی کار محل در تلفظ کشد و غوس دار لین سالها بود که گیر کرده بود و جلو نمی رفت. بعد از مراسم قران دوره چند نفر از جوانها می ماندند و پای ضبط و با دقت تمام و سراپا گوش پای صحبت های کافی یا فلسفی می نشستند. من همینطور که به قول خودمان نخودی حضور داشتم هنوز یکی ازسخنرانی های او را کاملا به یاد دارم. ان مرحوم با آب و تاب تمام شرح می داد که چگونه وارد مجلسی شده است که همه پشت میز و روی   صندلی نشسته و مشغول صرف غذا به وسیله قاشق و چنگال بودند. مرحوم کافی با صدای بسیار خوش و با تکنیک بالای نقل مطلب، تعریف می کرد که چگونه وارد آن مجلس شده، بشقاب برگرفته غذا را در بشقاب کشیده و در مقابل چشمان متعجب حاضرین پشت میز نشسته ی کارد و چنگال در دست، روی زمین نشسته آستین ها را بالازده و با دست با وضو مشغول صرف غذا شده است. آن مرحوم با زبان بی زبان دشمنی اش را با رژیم شاه و با جلوه های مدرنیته و به وسیله ی دشمنی با قاشق و چنگال با میز و صندلی نشان می داد.
به نظر من نحوه ی حضور احمدی نژاد، در محافل رسمی خارج و داخل کشور از جنس دشمنی مرحوم کافی در آن سخنرانی با قاشق و چنگال و دشمنی با میز و صندلی است. یک نوع اعتراض و به رسمیت نشناختن کنتکستی که در آن حضور دارد. این حضور ریشه در طاغوتی نگاه کردن به جهان پیرامون دارد. این نگاه پیروزی انقلاب را سقوط طاغوت می داند، پیروزی حق، پیروزی حق بر باطل. نگاه این نگاه به جهان همان درگیری میان حق و باطل است. محمود احمدی نژاد خود را در درجه ی اول رئیس جمهور یک کشور تعریف نمی کند و بر اساس آن رفتارهایش را تنظیم نمی کند، او در درجه ی اول خود را کسی که در جبهه ی حق حضور دارد، کسی که مخالف جبهه ی باطل است می داند و تعریف می کند. کلید حل نحوه ی رفتارهای او در مجامع بین المللی و محافل رسمی و نیمه رسمی در همین جا نهفته است.
وظیفه ای که این نگاه بر دوش او می گذارد افشای باطل، افشای طاغوت و به کرسی نشاندن یا به وجود آوردن زمینه های به کرسی نشاندن حق است. اگر فضای درگیری حق وباطل در مقطع انقلاب ۵۷ به مرزهای ایران محدود می شد اکنون زمین بازی خاورمیانه و در بلند مدت زمین بازی همه ی جهان است. به همین خاطرحضور او در مجامع بین المللی بیشتر شبیه یک بسیجی آماده انتحار در آستانه ی میدان مین است تا یک رئیس جمهور. محافل بین المللی برای او میدان مین دشمن، میدان کافر، میدان باطل، میدان طاغوت و وظیفه او افشای باطل، افشای طاغوت و بیان حق است.
به نظر من نحوه ی حضور محمود احمدی نژاد در محافل بین المللی همان کنار گذاشتن قاشق و چنگال توسط مرحوم کافی است.

٣. مسافرت های محمود احمدی نژاد
نسلی که محمود احمدی نژاد به آن تعلق دارد، پدیده ی سفر، سفر با اتومبیل را در دهه های چهل و پنجاه شمسی تجربه کرده است. نسل محمود احمدی نژاد و طبقه ی متوسط شهری ایران خاطرات بسیاری از این سفرها را با خود به یدک می کشد. گاه با خود فکر می کنم این همه سفر، سفرهای استانی و سفر های مداوم به خارج از کشور درست است که در راستای گسترش حق صورت می گیرد، به وسیله ی یک آدم مذهبی بی قرار اما آیا این سفرها یک بار نوستالژیک را هم با خود باید داشته باشند. علت این سفرها را هر چه که بدانیم، به نظر من بار نوستالژیک این سفرها وپا گرفتن طبقه ی متوسط شهری در ایران در دهه های چهل و پنجاه شمسی را نمی توان در آنها نادیده گرفت.
اما موضوعی که خیلی جالب است سفرهای متعدد استانی هیئت دولت به استانهای مختلف کشور سعی در کپی کردن و به قولی آپدیت کردن رفتارهای اسطورهای مذهب شیعه در مورد کمک به مستمندان و بینوایان در هنگام تاریکی هوا است. این سفرها و اقدامات او بیشتر همان کنتکست و نگاه پخش کردن نان در زمان تاریکی هوا میان بیوه زنان و یتیمان است.
در پایان، نگاه محمود احمدی نژاد به جهان همان نگاه مبلغان مذهبی در اروپا است که گاه و بیگاه در خانه ی آدم را می‌زنند، و یا در پارکینگ های فروشگاه های بزرگ جلو آدم را می گیرند. بی روح و خالی از زندگی از نجات دهنده‌ای و از حقیقت مطلقی برای تو می گویند که مو لای درزش نمی رود. شبیه نگاه اعضای سکت های مذهبی است که در اینجا و آنجای اروپا هنوز صاحب دیرهایی هستند. نگاهی است که حتی در سنتی ترین بخش های جامعه ی ایران رو به تحول و دگرگونی دارد.
من این نگاه را به خوبی می شناسم. نگاه احمدی نژاد به جهان از جنس بی روح و سمج نگاه ژان والژان در رمان بینوایان ویکتور هوگو است.