اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۱۴ خرداد ۱٣٨٨ -  ۴ ژوئن ۲۰۰۹

حمله بی سابقه و صریح محمود احمدی نژاد به هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی و ناطق نوری، در مناطره تلویزیونی روز چهارشنبه رئیس جمهور با میرحسین موسوی، که از تحولی فرهنگی در جامعه حکایت می کند و بر موضع گیری آشکار و پنهان رهبر، شورای نگهبان و بزرگان نظام تاثیری جدی خواهد داشت، نه فقط گفتمان انتخاباتی جناح های حکومتی، که زبان سیاست رسمی را، که در چند روز گذشته تند و تیز و البته مشخص تر و روشن تر شده بود، دگرگون یا دگرگونی آن را به نمایش گذاشت و تثبیت کرد.

دگرگونی زبان سیاست رسمی گرچه از حادتر شدن تضادهای درون جناحی خبر می دهد، اما بیش از آن، از تحولی بنیادی در روان شناسی، شعور جمعی و فرهنگ جامعه و انعکاس این تحول در زبان و گفتمان سیاسی حکایت می کند و دور شدن زبان فارسی را در عرصه سیاست رسمی از ریا و ادب تصنعی و کلشیه ای، کلی پردازی و مبهم گوئی و نزدیک تر شدن آن را به زبانی صادقانه تر، بی ریا تر، مشخص تر، روشن تر و صریح تر نشان می دهد.

حضور متفاوت این گرایش در زبان آقایان احمدی نژاد، موسوی و کروبی، که بیش از رقیب سوم خود آقای محسن رضائی بر نیازها و تمایلات مردم و مخاطبان آگاه اند ـ و نیز در زبان نزدیکان این ٣ رقیب ـ از تحول مخاطبان و جامعه ایرانی نشان دارد و گرچه به دلیل تندی و تیزی و صراحت با هنجارهای تاکنونی ادب رسمی در تضاد است اما از رشد فرهنگی جامعه حکایت می کند.

مبهم گوی در زبان مکتوب و پرده دری در زبان شفاهی، ادب تصنعی و پرهیز از ذکر صریح مصادیق در علن و پرده دری و تندی و تیزی در پسله اغلب متون مکتوب فارسی و زبان رسمی علنی را در عرصه نقد و انتقاد سیاسی و فرهنگی، از ذکر مصادیق روشن و نوشتن صریح نام اشخاص محروم و به سوی کلیات مبهمی چون «برخی و بعضی و گروهی و کسی»، و حداکثر دادن آدرس اشخاص با واسطه ایما و اشاره و.. سوق می داد و ابتر می کرد. این هنجار غالب اما در خلوت و در پسله به صراحت و روشنی و حتا پرده دری و لجن مالی بدل می شد و نمودی از ریای اجتماعی و تضاد بین رفتار و گفتار خلوت و جلوت، علن و آشکار را نشان می داد.
پیام انتخاباتی متناسب با نیازها و تصویری تنظیم می شود که تولید کننده پیام از مخاطبان خود در ذهن دارد و زبان آقایان موسوی و احمدی نژاد در مناظره روز چهارشنبه خبر از آن داشت که این دو نیاز مخاطبان خود را، اکثریت رای دهندگان یا لایه های اصلی آن، به صراحت دریافته اند. این مناظره گذار زبان رسمی سیاست رسمی را در ایران از مرحله ای به مرحله دیگر رسمیت بخشید.

ابعاد سیاسی و اجتماعی این مناظره نیز به حد و سطح رقابت های انتخاباتی محدود نخواهد ماند. برای اولین بار در سی سال گذشته، مقامی دولتی، و آن هم رئیس جمهور، در پرمخاطب ترین، با نفودترین و کنترل شده ترین رسانه ایران، ــ تلویزیون دولتی ــ و در یکی از پربیننده ترین برنامه های تاریخ آن، آقای هاشمی رفسنجانی، از قدرتمندترین ارکان نظام جمهوری اسلامی، رئیس مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام و از پرنفودترین روحانیون و رهبران نسل اول انقلاب را با کارنامه ای که در آن مشاور اول آیت الله خمینی، فرماندهی جنگ، ریاست مجلس و ریاست جمهوری ثبت است، با ذکر نام و به صراحت، به «ضربه زدن به دولت»، به فساد اقتصادی و بالاتر از این همه به ارتباط غیرقانونی و پنهانی با «پادشاه یک کشور عربی همسایه» علیه دولت منتخب مردم متهم کرد.

آقای احمدی نژاد ادب تصعنی ایرانی را نیز، که در حضور دشمن و رقیب رعایت و در پسله به غیبت و بدگوئی و لجن مال کردن او بدل می شود، به کناری نهاد و چشم در چشم نخست وزیر محبوب آیت الله خمنینی، او را متهم کرد که از سوی ائتلاف محمد خاتمی و هاشمی رفسنجانی به صحنه آمده، با دلار ۷ تومانی عده ای از نزدیکان خود از جمله آقای صفائی فراهانی را ثروتمند کرده و همسر او، خانم زهرا رهنورد، و حامی او محمد خاتمی را به جعل عنوان دکترا برای خود متهم و به نقش «پسر هاشمی در پرونده استاندارد اویل» و فساد «پسر ناطق نوری»، رئیس اسبق مجلس، مشاور رهبر و حامی موسوی اشاره کرد.

رئیس جمهور در هفته جاری معاون وزیر نفت خود را به تخلف «در یک قرارداد نفتی به سود آقازاده یکی از سران حکومت»، غلام حسین کرباسچی را به فساد اقتصادی و رقبای خود را به افشاگری در مناظره تلویزیونی تهدید کرده بود اما کم تر کسی انتظار داشت که او مناظره با موسوی را به صحنه حمله صریح و روشن به هاشمی رفسنجانی بدل کند و کسی را که رهبر جمهوری اسلامی به دوستی با او افتخار می کند، سی سال محرم اسرار نظام بوده و در تصمیم گیری های اصلی داخلی و خارجی سی سال گذشته نقش اصلی و حضوری موثر داشته است، به صراحت و با ذکر نام به همدستی با «پادشاه یک کشور عربی همسایه» متهم کند.

مناظره روز چهارشنبه، جدال بین رفسنجانی و احمدی نژاد را، که می تواند نمادی از مبارزه رهبران روحانی نسل اول انقلاب با دولتمردان نسل دوم، مبارزه فردی، مبارزه جناحی و فکری، مبارزه باندهای قدرت و ثروت و.. تعبیر شود، به مرحله برگشت ناپذیری سوق داد، رقابت های جناحی را به یکی از بحرانی ترین مراحل خود نزدیک کرد و... اما بیش و پیش از این همه نه فقط گفتمان انتخاباتی که زبان سیاست رسمی را در ایران دگرگون کرد.

بلافاصله پس از پایان مناظره رسانه های هر دو طرف مدعی پیروزی نامزد مطلوب خود در این مناظره شدند. خبرگزاری فارس از پیروزی احمدی نژاد و خبرگزاری ایلنا از پیروزی موسوی خبر داد اما تاثیر این مناظره بر انتخابات، بر واکنش و موضع گیری رهبر، شورای نگهبان و بزرگان نظام پردامنه تر و عمیق تر از آن خواهد بود که جنجال رسانه های جانبدار آن را با این سرعت پیش بینی کنند.

انگیزه آقای احمدی نژاد، که از هفته پیش لحن خود را علیه رقبای خود تندتر و آن ها را به افشاگری تهدید کرده بود، از حمله صریح به هاشمی رفسنجانی، می تواند ترس از شکست یا امید قطعی به پیروزی تحلیل شود و یا تاکتیکی با این هدف که رقیب خود آقای موسوی را در ذهن بخش مهمی از رای دهندگان با هاشمی رفسنجانی یکی کرده و او را در تصویر منفی آنان از هاشمی رفسنجانی و خانواده او شریک کند و از آرای او بکاهد.

در ایران که نظرسنجی بی طرف و عینی و آزاد وجود نداشته و نظرسنجی های به نسبت عینی و بی طرفانه برخی نهادهای حکومتی محرمانه می مانند، هنوز نمی توان در باره تاثیر عاملی چون ترس از شکست بر اساس نظرسنجی داوری قطعی به دست داد.

علاوه بر این حمله ای چنین صریح و بی محابا و متهم کردن هاشمی رفسنجانی به روابط پنهانی با پادشاه یک کشور عربی، که هیج یک از جناح های حکومتی او را دوست و متحد ایران تلقی نمی کنند، نقش، قدر، نفوذ، قدرت و ثروت هاشمی رفسنجانی از سوئی و موقعیت نه چندان مطلوب احمدی نژاد نزد روحانیون قدرتمند، مدیران دولتی مجلس و قوه قضائیه از دیگر سو، زلزله سیاسی چندان پردامنه ای را سبب می شود که می تواند سود فرضی هر تاکتیکی را برای رئیس جمهور به شکست استراتژیک بدل کند.

مردم ایران به افشای پرونده های فساد اقتصادی در جنگ جناحی خود کرده و در برابر آن تا حدی مصونیت یافته اند اما طرح اتهام رابطه پنهانی با پادشاه یک کشور عربی چندان سنگین است که یا به حذف مدعی، احمدی نژاد، کمک می کند یا به محاکمه و دستکم خانه نشینی متهم.

رئیس شورای تشخیص مصلحت نظامی که رئیس جمهور او را به چنین اقدامی متهم می کند، در صورت پیروزی مجدد احمدی نژاد در انتخابات، دستکم ناگزیر به استعفا است چرا که این اتهام زمینه همکاری او را با دولت تا حد بالائی منتفی می کند. حذف احمدی نژاد در انتخابات اما برای نظام جمهوری اسلامی می تواند کم هزینه تر از حذف رکنی چون هاشمی رفسنجانی باشد.

آقای احمدی نژاد در مناظره روز چهارشنبه خود آقایان محمد خاتمی و هاشمی رفسنجانی را به «ضربه زدن به دولت خود» و تلاش برای «به زمین زدن دولت» متهم کرد و مدعی شد که پس از پیروزی او در انتخابات «آقای هاشمی در پیغامی که به یکی از پادشاهان کشورهای منطقه داد گفت؛ نگران نباشید این دولت ظرف ۶ ماه ساقط خواهد شد».
رئیس جمهور در همان نخستین دقایق آغاز مناظره گفت «امروز آقای موسوی در مقابل من نیست. سه دولت گذشته در مقابل من است. این سه در گذشته هم از یکدیگر حمایت کردند در واقع این ها با هم بودند. زمانی که دولت تشکیل شد این ها هدفشان ضربه زدن به دولت بود.»
احمدی نژاد مدعی شد که در دوره نخست وزیری موسوی و ریاست جمهوری هاشمی و خاتمی «نظام اداری شکل گرفته که از ارزش‌های انقلاب فاصله گرفت. آرام آرام جریانی شکل گرفت که خود را حاکم بر ملت می‌دانست».
او خطاب به موسوی گفت «آقای خاتمی را دکتر خطاب می کنید. می دانید کسی را دکتر خطاب می کنند که امتحان جامع داده باشد. می گذارید پرونده آموزشی خانم را اعلام کنم؟»
وی افزود «کسانی در دولت شما با رانت دلاری ۷ تومان میلیاردر شدند. آقای صفایی فراهانی در دولت شما پول دار شدند. پسران آقای هاشمی چه می کنند؟.. پرونده استات اویل که پشت اش پسر آقای هاشمی است، یک دادگاهی شد و یک زندانی و یکی را به خارج فراری دادند .. پسر آقای ناطق نوری که حامی شما هستند چگونه زندگی می کنند؟»
شاید هدف اصلی آقای احمدی نژاد از این سخنان، چنان که خود گفت، افشاگری علیه رقبای خود و انتقال این پیام بود که موسوی را رفسنجانی به صحنه آورده است. کارائی این تاکتیک در جامعه ای که مردم آن به فساد اقتصادی دولتمردان خو گرفته اند، چندان روشن نیست و تداوم صراحت در زبان سیاسی، به ویژه در عرصه افشاگری و در حکومتی که دست اغلب چهره های آن آلوده است، می تواند به بحرانی عمیق برای همه جناح ها بدل و رهبر جمهوری اسلامی، شورای نگهبان و نهادهای اصلی و بزرگان نظام را به واکنش جدی برانگیزد.

تحول زبان سیاست رسمی، که در مناظره تلویزیونی احمدی نژاد و موسوی خود را به نمایش گذاشت، در کوتاه مدت و دستکم تا پایان انتخابات ریاست جمهوری، در سایه تحولات مهم سیاسی حاصل از این مناظره خواهد ماند اما از فردای این مناظره رد آن را می توان بر دگرگونی زبان سیاست رسمی ایران دید.

منبع: رادیو فردا