اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۲۲ مهر ۱٣٨٨ -  ۱۴ اکتبر ۲۰۰۹

23 مهر 1388- شبکه عربی اطلاعات حقوق بشر در همکاری با کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران ترجمه عربی کتاب "مسئله اعدام های زیر 18 سال در ایران، ریشه ها وچاره های فرهنگی و فقهی" را منتشر کرد که نوشته عماد الدین باقی؛ مدافع حقوق بشر ایرانی و برنده جایزه مارتین انالز برای حقوق بشر در سال 2009 است.

عمادالدین باقی تحقیق جامعی را در مورد اعدام کودکان بعنوان مجازاتی که هنوز در برخی از کشورهای اسلامی اعمال می شود در این کتاب عرضه کرده است. مطالعه باقی مبتنی بر مباحث حقوقی در قوانین اسلامی و بین المللی است که در آن باقی به این جمعبندی می رسد که پایان دادن به هر شکلی از اعدام یک ضرورت است از جمله محکومیت اعدام کودکان بخاطر جرایمی که در سن کمتر از 18 سالگی مرتکب شده اند.

کتاب "مسئله اعدام های زیر 18 سال در ایران، ریشه ها وچاره های فرهنگی و فقهی" جلد دوم کتاب "حق حیات" عمادالدین باقی است که در آن باقی بر لغو اعدام کودکان تمرکز کرده و این بحث را تا آنجایی پیش می برد که نشان میدهد که قوانین اسلامی از لغواعدام کودکان حمایت می کنند و ادامه می دهد که کشورهای اسلامی می توانند این مجازات را از قوانین مجازات خود حذف کنند.

نویسنده این کتاب مبنای حقوقی و عقلانی اعدام کودکانی که در سن کمتر از 18 سالگی مرتکب جرمی شده اند را در کشورهایی که قوانینشان بر مبنای شریعت اسلامی است، و ایران یکی از این کشورهاست، مورد تحلیل قرار می دهد و به این جمعبندی می رسد که توقف چنین مجازاتی یک ضرورت است. منابع ارجاعی باقی در این مطالعات، آیه های قرآنی؛ قوانین حقوق اسلامی و اصول حقوق بشر است.

کتاب "اعدام کودکان؛ تحقیقی در ریشه ها و راه های قانونی توقف آن" همانند جلد اول آن بخاطر مباحث جسورانه در نقد قانون مجازات در ایران و همچنین مخالفت باقی با برخی از تفاسیر قوانین اسلامی، در ایران ممنوع الانتشار است. عمادالدین باقی بخاطر فعالیت های تحقیقاتی خود در دفاع از حقوق بشر زندانی شد و این تحقیق را در حالیکه در اوین بود ادامه می داد. باقی در تیرماه 1387 از زندان آزاد شد.

عمادالدین باقی بخاطر فعالیت های برجسته حقوق بشری خود و بویژه تلاش برای پایان دادن به مجازات اعدام، جایزه مارتین انالز برای حقوق بشر را در سال 2009 میلادی که یکی از مهمترین جوایز حقوق بشری است دریافت کرد. آقای باقی از طرف 10 سازمان معروف حقوق بشری برای دریافت این جایزه کاندیدا شده بود.

شبکه عربی اطلاعات حقوق بشر و کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران این کتاب را بعنوان یک سند ارزشمند برای کمک به سیاستگذاران، قانونگذاران و متفکرین در کشورهای اسلامی منتشر کرده است تا به آنها اطمینان دهد که مبنای حقوق اسلامی با تلاش برای لغو مجازات اعدام بویژه اعدام کودکان در تضاد نیست و به این ترتیب به آنها کمک می کند تا قوانین جدید را بر اساس منابع اسلامی و معیارهای حقوق بشر تنظیم کنند .

این کتاب برای پاسخ و بحث درباره چهارمسئله تحریرشده است:

1- در ایران علیرغم پذیرش میثاق بین المللی مدنی و سیاسی و کنوانسیون حقوق کودک اما همچنان حکم اعدام برای افراد زیر18سال صادر یا اجرا می شود.

2-دلایل و زمینه های مذهبی، فرهنگی و حقوقی ادامه صدور احکام اعدام کودکان چیست؟

3-آیا راه حلی برای مشکل (این نوع خشونت علیه کودکان)وجود دارد؟

4- واقعیت وچند وچون احکام صادر شده در ده سال گذشته چیست؟

نویسنده کتاب، وجود تفکرسنتی فقهی را یکی از مشکلات می داند و ارایه اجتهادی نو برای تاثیرگذاری بر نظام قانون‌گذاری در این زمینه را مهم ترین راه حل قلمداد می کند. او اهداف خود را ، حساس سازی افکار عمومی نسبت به این نوع خشونت علیه کودکان ، حساس سازی دستگاه قانونگذاری، ارائه دیدگاه فقهی نو برای تسهیل حل مشکل و تاثیر بر دستگاه قانونگذاری خوانده است. در این زمینه سابقه ای در تحقیقات فقهی وجود ندارد.

این کتاب در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول،بحث نظری و بخش دوم بحث آماری و نقد پرونده ها است. هرچنداین تحقیق از 1385 آغاز شده و مباحث این کتاب همزمان با اجرای تحقیق به مناسبت های گوناگون منتشر می شده و بخشی از آن که در خرداد1386 در روزنامه هم میهن منتشر شد وتوسط همکاران عفو بین الملل به انگلیسی ترجمه و انتشار یافته و کتاب در نسخه های محدود میان برخی ازروحانیون و مسئولان قضایی و پارلمانی توزیع گردید اما با پیگیری های کمپین بین المللی حقوق بشر و ترجمه آن به عربی توسط شبکه عربی حقوق بشر متن کامل کتاب برای اولین بار توسط کمپین انتشار می یابد.

خلاصه کتاب چنین است که دیدگاه «عدل مقیاس دین است نه دین مقیاس عدل» را تئوری پایه قرار داده و در چند بخش به استدلال برای نفی اعدام و قصاص افراد زیر 18 سال می پردازد و 13 دلیل و قاعده فقهی و حقوقی را بیان می کند.

1-دلیل اول، همان دلایل کلی لغو اعدام در شریعت است که در جلد نخست کتاب حق حیات مورد بحث قرار گرفته است.

2- دلیل دوم، حجیت عرف وسیره متشرعه است و لغو اعدام زیر18سال در کشورهای اسلامی را یک دلیل شرعی می داند.

3- نظریه اتحاد حد بلوغ برای عبادات و مجازات را نقد کرده است و نشان می دهد بلوغ جنسی دلیل بر مسئولیت مدنی و کیفری نیست. در این زمینه به بیان دیدگاه فقهای معاصر و نقد برخی از آنها پرداخته است.

4- در تکمیل بحث قبلی،" تفاوت رشد و بلوغ " را توضیح می دهد و دلیل شرطیت رشد(نه بلوغ) را برای مجازات کودکان ذکر می کند.

5- در این بخش می خواهد نشان دهد که حتی با فرض اصل گرفتن بلوغ هم نمی توان سن ثابتی را آنهم سن کم را مبنا قرار داد و طیفی بودن مفهوم بلوغ را در قرآن و اینکه بلوغ را در سن معینی نمی داند توضیح می دهد تا نشان دهد معدل 18 سال یا اندکی کم و بیش با آنچه در قرآن آمده قابل قبول تر است. کتاب فوق در سه قاعده اخیر می خواهد اثبات کند که معیار مکلف شدن شخص در عبادات غیر از معیار کیفر است.

6- در بحث « منع قصاص برای قتل‌های اتفاقی » با استناد به آمار و مستندات بخش دوم کتاب نشان می دهد که تعداد زیادی از محکومان به قصاص کسانی هستند که بدون برنامه و تصمیم و سوء نیت مرتکب قتل شده اند وطبق قوانین فعلی ایران هم مجازات آنان مجازات قتل شبه عمد است نه قصاص. در اینجا به بحث هایی درباره نقش وراثت و محیط و اینکه کودکان مجرم، محصول و قربانی اجتماعی شدن نادرست هستند پرداخته است.

7- "قاعده سلطه" درباره حق تسلط افراد بر مال خویش بحث می کند و اینکه اولویت قطعی عقلی و شرعی در حفظ جان نسبت به مال، بطریق اولی حکم می کند که نظر شارع در مورد مسوولیت‌های کیفری منجر به قتل، باید مبتنی بر رسیدن فرد به سنّ رشد باشد.

8-" قاعده شبهه‌‌و درء" می گوید با ورود کمترین شبهه ای ، اجرای حدود و قصاص متوقف می شود ولذا براساس ابعاد روانشناختی و جامعه‌شناختی جرم کودکان، کل جرائم جنایی در سنین کمتر از 17یا 18 سال مشمول قاده درء می شود.

9-قاعده آسانگیری که آیات و روایات مختلفی برای آن ذکر شده است توضیح می دهد هر جا میان دو امر دارای "مشقت" و "آسانی" و یا آنچه "رحمانی‌تر و سودمندتر" برای جامعه یا فرد است یا "سخت‌تر و خشن‌تر"، کدام یک را باید برگزید. این قاعده در اصل در پی ایجاد و تقویت فرصت‌های زیست و بهبود برای انسان‌هاست از این رو قاعده فوق حکم می‌کند که در زمینه مجازات برای کودکان و افراد زیر 18 سال، اصل بر آسانگیری و ایجاد فرصت و اصلاح آنها باشد نه بر کشتن.

10- پس از آنکه در بحث های قبلی ثابت می شود که افراد با معدل سنی زیر 18 سال مسئولیت کیفری ندارند و باید در کانون های اصلاح و تربیت حبس شوند نه اینکه اعدام گردند، در قاعده« اولویت منع اعدام کودکان نسبت به کودکان جنگی» توضیح داده می شود که چگونه هنگامی که از نظر شرع اسلام در شرایط جنگی اگر کودکان در حال رزم و مسلح نیز اسیر شوند کشتن آنها جایز نیست اما در شرایط عادی که ممکن است تحت تاثیر عواملی خارج از اختیار یا رشد خود مرتکب جنایت شوند به مجازات سنگین می رسند؟

11- قاعده«مصلحت قصاص» در واقع بحثی است که در جلد نخست کتاب بطور مشروح مورد بحث قرار گرفته وبا دلایل قرآنی و تفسیری نشان داده است اجرای قصاص مشروط به این است که حیات اجتماعی را تضمین کند و اگر ثابت شود که چنین مصلحتی در آن وجود ندارد به استناد خود قرآن باید تعطیل شود. وقتی این قاعده درباره افراد عاقل و بالغ صدق می کند به طریق اولی درباره کودکان بیشتر صدق خواهد کرد.

12- در بحث« استفاده از اصل حقوقی تعلیق مجازات» توضیح می دهد که فلسفه این اصل بازپروری مجرم است نه نابودی یا حذف جزیی یا کلی مجرم و با همین مبنا نمی توان اعدام کودکان را از این اصل و فلسفه آن استثنا کرد وباید به آنان نیز فرصت اصلاح شدن داد.

13- دلیل فطرت از مهم ترین بحث های کتاب است که نشان می دهد این مقوله مهم تاکنون بیشتر در مباحث کلامی مطرح بوده و در علم حقوق وارد نشده است در حالی که اگر بحث فطرت وارد علم حقوق شود معنای آن استفاده از اسلوب عقلانی یا سیره عقلا یا خرد بشری در استنباط احکام و قوانین است و قاعده فطرت هم حکم می کند که کودکان و افراد زیر 18 سال نباید اعدام شوند.

بخش دوم کتاب به بررسی دقیق تمام مطبوعات ده سال گذشته پرداخته و بر اساس این مستندات و برخی احکام صادره دادگاهها برای اولین بار آمارتکان دهنده دقیق و مستندی از کل کودکان محکومان به اعدام در ده سال اخیرکه به 175 نفر رسیده است و احکام اجرا شده و منتظرین اجرای حکم ارائه داده هرچند آن را حداقل آمار واقعی می داند. در بخشی از آنهم به عنوان نمونه به نقد چند حکم دادگاه پرداخته است.

در نهایت اینکه کتاب حق حیات 2 نشان می دهد اعدام های زیر 18 سال نه تنها برخلاف حقوق بشر و کرامت انسان که برخلاف شرع بوده و اگر تاکنون انجام شده به دلیل عدم توجه و اجتهاد در این زمینه بوده است در حالی که ادله کافی بر حرمت و ممنوعیت شرعی آن دلالت دارد و دیگر نباید اجرا شود.

برای پیاده سازی نسخه ای از این کتاب به زبان عربی به وب www.anhri.net    مراجعه کنید.

برای پیاده سازی نسخه فارسی این کتاب به وب سایت
www.iranhumanrights.org    مراجعه کنید.