سیاسی دیدگاه ادبیات جهان - مقالات و خبرها بخش خبر آرشیو  
   

دیالکتیک شعار "حق مسلم"


عمار ملکی



اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۴ ارديبهشت ۱٣٨۵ -  ۲۴ آوريل ۲۰۰۶


اینکه انسان در انجام بسیاری از امور مکلف است یا محق، یکی از بحث های اساسی سالهای اخیر در بین نیروهای فکری سنتی و مدرن و همچنین تفکر حاکم بر جمهوری اسلامی و تفکر نیروهای منتقد و مخالف آن بوده است. تفکر رسمی تبلیغ شده توسط نظام جمهوری اسلامی نسبت به مردم در تمامی این سالها تکلیف محور بوده و نمود عینی آن در شعارها و یا جملات مقامات و رسانه های رسمی در دعوت از مردم و تاکید بر انجام تکالیف و ادای وظایفشان ، تبلور یافته است. بعنوان مثال شعار "شرکت در انتخابات یک تکلیف شرعی است"(۱) برای اکثر ایرانیان عبارت آشنایی است. در همین حال نظرات انتقادی به نگاه رسمی دینی در ایران و همچنین گرایشات نوگرایانه به اسلام، برعکس به انسان حق دار و حقوق آن تاکید کرده و همواره منتقد نقض بسیاری از حقوق شهروندان ایرانی توسط حاکمیت ، مانند حق آزادی های سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی و یا به طور کلی حقوق مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر بوده اند .
اما در سالهای اخیر گهگاه دیده شده است که در بیانات رسمی مقامات جمهوری اسلامی از حقوقی برای شهروندان صحبت به میان آمده است که در گذشته این موارد بعضا تکلیف آنان و از نوع شرعی آن - که ضرورت انجام آنرا برای مومنان بیشتر میکند – تلقی می شده است. به عنوان نمونه در چند انتخابات اخیر (مانند مجلس و ریاست جمهوری) شعار سابق شرکت در انتخابات بعنوان یک تکلیف شرعی، در بعضی اظهار نظرهای رسمی بعنوان یک حق مردم در ادبیات مقامات رسمی تبدیل شد(۲). یقینا این مساله بدلیل تغییر فکری در این بخش از حاکمیت نبوده است، بلکه آنرا بیشتر می توان ناشی از مورد پسند بودن این نوع ادبیات در نزد نخبگان و حتی عموم مردم   دانست که باعث جایگزینی بیان حق محور به جای ادبیات تکلیف مدار در نزد بخشهایی از نظام شده است. اما اوج این چرخش کلامی را می توان در مواجهه با مساله انرژی اتمی و شعار بسیار معروف آن مشاهده نمود. شعار "انرژی هسته ای حق مسلم ماست" سمبل ادبیات حق محور، آن هم از نوع "مسلم" اش می باشد که در شعارهای پس از انقلاب و در ادبیات رسمی جمهوری اسلامی بیسابقه بوده است. اینکه هرگز شعاری مانند "حمایت از انرژی هسته ای تکلیف شرعی ماست" که از جنس شعارهای پیشین و تکلیف مدار معمول می باشد، در این مدت شنیده نشد و به جای آن تاکید بر حق مسلم، محور اصلی شعارها گردید ، می تواند نشان از گذار اجباری ،و نه الزاما دلخواه، رسمی ترین تریبون های حکومت از دوران "تکلیف مداری" امت به دوران "حق مداری" ملت دستکم در شعارها باشد. از طرف دیگر اگر این شعارها در دوران ریاست جمهوری اصلاح طلبان مطرح می شد، ممکن بود آنرا از تاثیر ادبیات اشخاصی مانند دکتر سروش که در بسط تئوریک این مساله بحث های بسیاری داشته است(٣) ، بر بخشی از اصلاح طلبان قلمداد کرد، لیکن طرح اصلی این شعار در دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد که متکی به تئوریها و حمایت های فکری آیت الله مصباح یزدی که طرفدار اصلی نظریات انسان مکلف می باشد(۴)، بسیار عجیب و متناقض بنظر می رسد .
اما آنچه موجب می شود تا از شعار حق مسلم استقبال شود، تاثیر دیالکتیکی این شعار می باشد که باعث می شود تز این شعار، با تولید آنتی تز شعارها و مطالبات حق مدار دیگر، به سنتزِ توجه بیشتر ملت و درخواست حقوق مسلم دیگرشان از حکومت و دولت منجر گردد تا با رشد این نوع حق آگاهی ، اجابت اجباری از سوی ناقضان حقوق مسلم مردم بیشتر مورد خواست عموم واقع شود .
در هر حال اگر چه این شعار از سوی گروههای بی اعتقاد به بسیاری از حقوق شهروندان صادر شده است، لیکن باعث گسترش یکی از اصلی ترین شعارهای فکری منتقدان و نیروهای تحول خواه که همان اصرار بر "حقوق مسلم" شهروندان است، توسط رسانه ها و دستگاههای تبلیعاتی رسمی شده است و این امر خواه نا خواه باعث نفوذ باور "حق داری " در ملت ایران می شود و زمینه مناسبی برای تاکید و مطالبه حقوق مسلم دیگر ملت از حاکمیت را فراهم می آورد، همانگونه که اینروزها دیده می شود که مطالبات دیگر بر آمده از این شعار نزد مردم، مهمتر از مطالبه شعار اصلی می باشد. به طور نمونه الگوی این شعار در ماههای اخیر باعث شده است شعارهای اصلی اعتراضات کارگری و دانشجویی در مطالبه حقوق شان به عناوینی مانند "سندیکای مستقل، حق مسلم ماست"(۵) و "رییس انتخابی، حق مسلم ماست"(۶) و " آزادی دانشگاه، حق مسلم ماست" (۷) و ده ها شعار مشابه در زمینه های دیگر تبدیل شود(٨) که مطمئنا در آینده نیز بیشتر شاهد این شکل از شعارها که جمهوری اسلامی خود سازنده بستر(پلتفرم) آن بوده است، خواهیم بود. حال اگر چه شاید حقوق مسلم موکد در این شعارها از نظر تفکرات حاکم نفی می شود، لیکن طرح بیشتر این مطالبات در قالب اینگونه شعارها ، خود کرده ایست که تدبیر آن آسان نمی نماید و این همان دیالکتیک شعار "حق مسلم" می باشد. همچنین فراتر از شعارهای فوق، اینروزها دائما از طرف گروهها و افراد منتقد دولت و حاکمیت و حتی شهروندان عادی درباره حقوق مسلم دیگری که حاکمیت آنها را نادیده می گیرد، بسیار سخن رانده می شود(۹) که همگی نیاز پاسخگویی از طرف حکومت را بیش از پیش می سازد .
البته در این میان بسیاری نگران این مساله اند که طرح این شعارها نه تنها باعث پیشرفتی در توجه حاکمیت به دیگر حقوق اساسی ملت نخواهد شد، بلکه تنها موجب از معنا انداختن و تهی نمودن واژه "حق مسلم" مانند دیگر مفاهیم از جمله "انتخابات" ، "اصلاحات" ، "جامعه مدنی" و... می گردد که یقینا این نگرانی نیز امری کاملا درست و قابل توجه است، و البته از معنا انداختن مفاهیم، خود در آینده می تواند باعث مشکل خلا ارزشی برای کسانی گردد که برای توجیه اقدامات خود، بی محابا به ذبح تمامی مفاهیم با ارزش پرداخته اند .
اما نگرانی دیگری که بسیار مهمتر می باشد آن است که سرنوشت بحران حاصل از انرژی هسته ای، کار را برای مردم و میهن به جایی بکشاند که قبل از مطالبه حقوق مسلم پیش گفته، درخواست حق مسلم زندگی بدور از جنگ و خونریزی را از حکومتگران طلب کنند .
زیر نویس ها :
 
(۱)         شعار معروف منتسب به آیت الله خمینی
(۲)         آیت الله خامنه ای: برگزاری انتخابات حق مردم است، هیچکس اجازه ندارد با این حق مهم بازی کند – روزنامه قدس ۱۶ بهمن ٨۲
(٣)         " در مقابل تکلیف خواهان بر حقوق خود پا بفشارید و در مقابل قرائت های رسمی ، از کثرت قرائات دفاع کنید". قسمتی از سخنرانی دکتر سروش در همایش برگزار نشده "تبیین عدم خشونت" در دانشگاه خواجه نصیر در تاریخ ۲۰/۴/۷۹ و همچنین مراجعه شود به سخنرانی حقوق بشر و تکالیف دینی در کتاب آیین شهریاری و دینداری - انتشارات صراط
(۴)         به طور نمونه سخنرانی آیت الله مصباح یزدی با عنوان "انتخاب اصلح، تکلیف الهی" در جمع خواهران دفتر پژوهش‌های فرهنگی ۲۲/۰۱/۱٣٨۴
(۵)         شعار کارگران شرکت واحد در تجمع اعتراضی در تاریخ ۲٣ دی ٨۴ – ادوار نیوز
(۶)         گزارش تجمع دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی علامه طباطبایی ۲٣/۱/٨۵
(۷)         منبع قبلی
(٨)         به طور مثال شعار "نمکدوست نمکدوست حق مسلم ماست!" در اعتراض به اخراج دکتر حسن نمکدوست   از دانشگاه علامه طباطبایی ۲٣/۱/٨۵
(۹)         به طور نمونه سخنرانی مهندس سحابی در سالگرد دکتر سحابی در حسینیه ارشاد ۲۴/۱/٨۵ -    اصول‌ قانون‌ اساسی که‌ حق‌ مردم‌ را تضمین‌ می‌کند نیز حق‌ مسلم‌ ماست‌، آزادی و نفی هرگونه‌ استبداد نیز حق‌ مسلم‌ ماست‌، توسعه‌ و پیشرفت‌ نیز حق‌ مسلم‌ ماست ...


اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook
    Delicious delicious     Twitter twitter     دنباله donbaleh     Google google     Yahoo yahoo     بالاترین balatarin


چاپ کن

نظرات (۰)

نظر شما

اصل مطلب

بازگشت به صفحه نخست