• ارمنستان به علت موقعیت استراتژیکش مورد توجه دو قدرت منطقه ای، یعنی روسیه و جمهوری اسلامی قراردارد. هر دو قدرت یادشده ، به نحوی در منطقه قفقاز دچار انزوا هستند و ارمنستان تنها جا پای مطمئن آنها در قفقاز به شمارمی رود. ارمنستان نیز که خود از جانب همسایه های شرقی و غربی اش، یعنی جمهوری باکو و ترکیه، در محاصره اقتصادی و سیاسی و بعضا نظامی قراردارد، به متحدان شمالی و جنوبی اش نیازمند است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۱۰ مرداد ۱٣٨۹ -  ۱ اوت ۲۰۱۰

سفری که قرار بود در ماه آوریل، ازجمله با هدف بازدید از بنای یادبود قربانیان قوم کشی ارامنه در ایروان و نثار تاج گل بر آن صورت گیرد، به دلیل خاکستر آتشفشان آیسلند بر فراز اروپا ممکن نشد. بنابراین، با استفاده از تعطیلات تابستانی کوتاه راهی دیاری شدیم که چهارصدسال پبش اجدادمان به دستور شاه عباس صفوی ازآن به قلب ایران کوچ داده شدند.
آنچه که درزیر می خوانید چکیده شنیده ها، دیده ها و خوانده ها یم درمدت اقامت کوتاهم در ارمنستان است، ضمن اینکه کوشیدم که برای شنیده هایم نیز حتی المقدور مدرک و سند و ماخذ بیابم.
   
فرودگاه ایروان از زمانی که اداره آن به یکی از ارامنه توانمند آرژانتین و دست اندر کار این رشته از تجارت، ا ِرنـِکیان، سپرده شد به تدریج تغییر چهره داده و اکنون به صورت فرودگاه نسبتا مجهز و مدرنی در آمده است.   
شهر ایروان نیز اززمان فروپاشی اتحاد شوروی تغییرات زیادی به خود دیده و به صورت شهر تقریبا مدرن و زیبایی در آمده است، گرچه هنوز اینجا و آنجا آثار بی توجهی و شلختگی عصر شوروی دیده می شود. خیابان ماشتوتس (نام مخترع الفبای ارمنی در قرن چهارم میلادی) از خیابانهای اصلی شهر به شمارمی رود که از شمال به جنوب امتداد دارد.
در انتهای شمالی این خیابان برروی بلندی زیبایی موزه و کتابخانه موسوم به "ماتـِناداران" واقع شده که یکی از کهن‏ترین مخازن نسخه‏های خطی در جهان است. در این گنجینه بیش از ١٧٠٠٠ نسخه خطی در رشته‏های مختلف علوم و هنر به زبانهای ارمنی، فارسی، عربی، لاتین و غیره و بیش از صدهزار سند آرشیوی نگهداری می شود. تصور می کنم که درسال ٧٠-١۹۶۹، یعنی زمانی بود که دولتین شوروی و ایران تصمیم به بهبود روابط فیمابین گرفتند، که محمد رضا شاه پهلوی به اتحاد شوروی دعوت شد و از جمله اماکنی که مورد بازدید وی و مورد توجه فراوان ایشان واقع گردید، همین کتابخانه بود.
باری، در شهر ایروان، درکنار رستورانهای ملی، مثل رستوران چینی، عربی، یونانی و غیره به رستوران ها و چلوکبابی های ایرانی نیز برخورد می کنیم. ازجمله درهمان خیابان ماشتوتس یک چلوکبابی هست به نام "شاه کباب" که بعد ازصرف شامی لذیذ در آن معلوم شد متعلق به یکی از هموطنان تبریزی است!
در انتهای جنوبی این خیابان کلیسای سنت سرکیس قراردارد که مشرف به دره ای است که رودخانه هرازدان از آن عبور می کند و در واقع شهر را به دو بخش تقسیم می کند. در اطراف همین دره بود که در طی جنگهای نهایی ایران و روس در ١٨٢٨ قشونهای متخاصم دربرابر هم صف آرایی کرده بودند. به طوری که می دانیم این جنگها منجر به شکست ایران و امضای معاهده ترکمانچای شد و از جمله ارمنستان شرقی نیز از زیر سلطه ایران خارج گردید. ارمنستان (شرقی) از آنزمان تحولات فراوانی را از سر گذرانده که در سطور زیر به طور مختصر به آن خواهیم پرداخت. ارمنستان غربی که ترکها آنرا آناطولی شرقی می نامند و در عصر عثمانی "ا ِرمـِنی ولایتی" خوانده می شد، سیر تاریخی کاملا متفاوتی داشته که به واقعه فاجعه آمیز نسل کشی در سال ١۹١۵ منتهی گردید.
در فاصله چندصد متری این کلیسا، مسجد جامع کبود قرار دارد که در سال ١٧۶۵ میلادی توسط حسین خان، والی ایروان ساخته شده است. در زمانی که در عصر شوروی اولین بار از این بنا دیدن کردم، ساختمانی نیمه مخروبه بود که از بیرون تقریبا دیده نمی شد. پس ازفروپاشی اتحاد شوروی دولت ارمنستان تصمیم به بازسازی آن گرفت و اکنون به صورت مسجدی زیبا درآمده و یکی از جاذبه های توریستی شهر به شمار می رود. در مرمت و بازسازی آن یکی از هموطنان ارمنی، مهندس حق نظریان مرحوم، نقش عمده ای داشته است. گفته می شود که این مسجد زیباترین و بزرگترین آن در نوع خود در قفقاز می باشد. مسجد غیر از محل عبادت برای ایرانیان مومن مرکز فرهنگی نیز می باشد و کلاس های زبان فارسی، ارمنی و روسی در آن دایر است.
در فاصله ای دورتر، در آنطرف رودخانه بقایای قلعه سردار ایروان قراردارد. از قضای روزگار، سفارت جدید التاسیس ایالات متحده در همسایگی همین نقطه واقع شده. گفته می شود که سفارت جمهوری اسلامی درنظر داشته بنای جدیدش را دراین محل احداث کند، که ظاهرا دیر جنبیده و محل به تصمیم مقامات شهرداری به امریکاییان اختصاص داده شده است. به هرحال، ایالات متحده نیز، مثل فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی، حضوری پررنگ در ارمنستان دارد . سفارتخانه این کشور پهنه بسیار وسیعی را درمنطقه سوق الجیشی شهر در بر می گیرد و گفته می شود که بزرگترین و مدرنترین سفارتخانه این کشور در خاورمیانه می باشد. درمورد روابط دولت ارمنستان با دو کشور نامبرده و نیز دو قدرت منطقه ای دیگر، یعنی روسیه و ترکیه، بعدا صحبت خواهیم داشت.   
اینکه ارمنستان مدتهای مدیدی از تاریخ خود را زیر سلطه همسایگان نیرومندتر خود و به ویژه امپراطوری ایران باستان و سپس ایران صفویه و قاجار بوده، البته واقعیتی تاریخی است. ذکر این مطلب، اما لازم است که ارامنه با وجود تحمل مصایب فراوان درتاریخ پرنشیب و فرازشان، اهمیت زیادی به استقلال کشور خود می دهند و ضمن ارج نهادن به ارزشهای مشترک و پیوندهای دیرینه با همسایگانشان (به ویژه با ایران) خودرا صاحب و مالک اصلی مرز و بومشان می دانند و برای خود هویت ملی جداگانه و متمایزی قایلند.
بعد از جداشدن از ایران، ارمنستان شرقی تا خاتمه جنگ جهانی اول زیر سلطه روسیه تزاری باقی ماند تا اینکه در سال ۹١٨ ، تقریبا همزمان با دو کشور نوبنیاد دیگر در قفقاز، یعنی آذربایجان و گرجستان، اعلام استقلال کرد. اما استقلالش زیاد دوام نیآورد و با وقوع انقلاب بلشویکی و تشکیل اتحاد شوروی ، جزیی از این اتحادیه را تحت نام جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی، تشکیل داد. سپس، در سال ١۹۹١، پس از فروپاشی اتحاد شوروی ارمنستان نیز ، مجددا به استقلال دست یافت و اکنون عضو سازمان ملل و عضو کشورهای مشترک المنافع به رهبری روسیه می باشد. به این لحاظ ، یعنی به لحاظ عضویت در این اتحادیه، از چتر دفاعی آن برخوردار می باشد.
روسیه متحد نظامی ارمنستان و بزرگترین شریک تجاری و اقتصادی وی به شمار می رود. اما ارمنستان، که کشوری کوچک و محصور در خشکی است و به دریای آزاد راه ندار ، مایل نیست که تنها به یک قدرت متکی باشد و به قول معروف تمام تخم مرغهایش را در یک سبد قرار دهد. بدین جهت با ایران و ایالات متحده نیز روابط نزدیکی برقرار کرده است. ایالات متحده از زبان سفیر خود اعلام کرده که موقعیت ارمنستان را درک می کند و ایرادی به روابط بسیار نزدیک آن با جمهوری اسلامی ندارد . این دست و دلبازی، البته شامل تحریم های برقرارشده علیه جمهوری اسلامی نمی شود و تا آنجا که این نویسنده اطلاع دارد ارمنستان نیز تحریم ها را رعایت می کند. نظر به اینکه ایران و ارمنستان در زمینه انرژی همکاری های وسیعی دارند، تحریمهای اخیر که بخش انرژی را نیز در بر می گیرد، نگرانی های زیادی را در ارمنستان به وجود آورده است ، زیرا این تحریم ها می تواند اثرات زیانباری بر اقتصاد ارمنستان داشته باشد. طبق گزارشات، آخرین سری تحریمها حتی شعبه بانک ملت در ایروان را هم شامل شده است.
به هرتقدیر، ارمنستان به علت موقعیت استراتژیکش مورد توجه دو قدرت منطقه ای، یعنی روسیه و جمهوری اسلامی قراردارد. هر دو قدرت یادشده ، به نحوی در منطقه قفقاز دچار انزوا هستند و ارمنستان تنها جا پای مطمئن آنها در قفقاز به شمارمی رود. ارمنستان نیز که خود از جانب همسایه های شرقی و غربی اش، یعنی جمهوری باکو و ترکیه، در محاصره اقتصادی و سیاسی و بعضا نظامی قراردارد، به متحدان شمالی و جنوبی اش نیازمند است. جمهوری اسلامی یک انگیزه مهم دیگر برای روابط نزدیک با ارمنستان دارد و آن خطر پان- ترکیسم برای خود ایران می باشد. به طوری که می دانیم، ارمنستان آماج اولیه پان ترکیسم است و فقط باریکه ای از خشکی در جنوب این کشور (منطقه مـِقری) جهان ترک زبان در شرق و غرب را از هم جدا می کند. ظاهرا رهبران جمهوری اسلامی این واقعیت را درک کرده اند که چنانچه متحد کوچکشان در قفقاز در مقابله با این خطر تضعیف گردد منافع طویل مدت ایران نیز در منطقه به خطر خواهد افتاد و نهایتا راه برای تجزیه ایران هموارخواهد شد. به هرحال ، به نظر می رسد که واقعیتهای خشن سیاست خارجی سبب شده که جمهوری اسلامی، که داعیه رهبری جهان اسلام را دارد، بهترین روابط خارجی را با یک همسایه غیرمسلمان داشته باشد! دراین خصوص بازهم سخن خواهیم داشت.
درمورد سیاست داخلی ارمنستان باید بگویم که مطبوعات و آزادی بیان و ابراز عقیده کمابیش دراین کشور محترم شمرده می شود و کسی به دلیل اظهارنظر سیاسی و یا انتقاد ا زدولت یا رییس دولت تحت تعقیب یا فشار قرار نمی گیرد. مخالفان مدعی اند که دولت از اهرمهای مالی، مثل قطع سوبسیدهای دولتی برای احزاب جهت تحت فشار گذاشتن انها استفاده می کند، اما وجود تعداد زیادی سازمان ها و انجمن های سیاسی – اجتماعی (NGO) و نیز سازمانهای حقوق بشر اروپایی باعث می شود که دولت نتواند از خط قرمز عبور کند.
آخرین رویداد داخلی شوک آور در کشور تظاهرات ممتد گروهای معترض به انتخابات ریاست جمهوری در سال ٢٠٠٨ بود که نهایتا در مارس آنسال به خشونت کشیده شد و ضمن آن ده نفر ازجمله د ونفر پلیس کشته شدند. تا آنجا که بر این نویسنده معلوم است، هم اقدامات فراقانونی گروهای افراطی مخالف دولت و هم زیاده روی و سوء استفاده ماموران و مراجع حکومتی از قدرت در بروز این فاجعه سهم داشته است. در پی این رویداد، ده ها نفر بازداشت و محاکمه شدند که بیشترشان تاکنون یا آزاد شده و یا مورد عفو قرار گرفته اند. لازم است گفته شود که طبق اظهارنظر ناظران اروپایی و بین المللی که بر روند انتخابات نظارت کرده ان ، انتخابات کمابیش آزاد و عادلانه انجام گرفته است.
گرچه، در دستگاههای دولتی بقایای فساد عصر شوروی هنوز دیده می شود، اما نسبت به گذشته نه چندان دور، مثلا ده سال پیش، تغییرات مثبت قابل ملاحظه ای صورت گرفته که از جمله برچیده شدن رشوه خواری علنی پلیس راه می باشد. دو عامل و اقدام در این امر موثر بوده اند. همزمان با افزایش حقوق قابل ملاحظه ماموران پلیس، نظارت و کنترل و بعضا مجازات برای جلوگیری از سوءاستفاده از قدرت اعمال می گردد. هنور بخش های مهمی از جمعیت، به ویژه در شهرستان ها و روستاها ، باید به دادن مالیات به دولتشان عادت کنند و ماموران دولت هم در تعیین و وضع جرایم مالیاتی عدالت و نصفت را رعایت نمایند.
به هرصورت، می توان گفت که با وجود محاصره اقتصادی توسط دولت ترکیه و جمهوری باکو، ارمنستان با آهنگی نسبتا بطئی اما مطمئن، درجهت برقراری حاکمیت قانون و تبدیل شدن به یک مردم سالاری از نوع اروپای جنوبی با شیوه زندگی شرقی- غربی گام بر می دارد.

اقامت ما، همچنین مصادف شد با دیدار خانم کلینتون از ارمنستان درچارچوب دیدار چند روزه اش از منطقه قفقاز.
ایشان در هنگام اقامت سه روزه اش در ارمنستان، ازبنای یادبود قربانیان نسل کشی ارامنه درسال ۱۹۱۵ بازدید و به قربانیان آن حادثه شوم ادای احترام نمود. خانم کلینتون ، ظاهرا برای اینکه متحد کشورش درناتو، ترکیه را زیاد نرنجاند ، اعلام کرد که این دیدار را ازموضع شخصی انجام می دهد ، هرچند که برروی تاج گلی که نثار کرده بود "هیلاری کلینتون – وزیر امورخارجه ایالات متحده" ذکر شده بود.

عید آب پاشی - روز ١١ ژوئیه / ٢٠ تیر جشن آب پاشی بود که ارامنه هرسال درسراسر جهان آنرا پاس می دارند. دراین روز ، کودکان و جوانان درخیابانهای ایروان با سطل و لوله آب و غیره روی هم و بعضا هم روی عابران آب می پاشیدند ، که ما هم ازاین آب پاشی بی نصیب نماندیم. از قضا طی تماس تلفنی که با بستگانمان در تهران داشتیم به ما گفتند که اینجا هم بازار آب پاشی درمحلات ارمنی نشین داغ است تا حدی که همسایگان غیرارمنی هم به آنها پیوسته اند. عید آب پاشی از اعیاد باستانی پیش از مسیحیت است که ارامنه آنرا حفظ کرده اند و ایرانیان عهد باستان هم آنرا جشن می گرفته اند. این عید به زبان ارمنی "وارتاوار" نامیده می شود که در واقع به معنای عید گلهاست و ظاهرا در اعصار قدیم مردم دراین روز گل به روی هم می انداخته اند که بعد به مرور به علت گرمای تابستان تبدیل به آب شده است. از نظر دکتر لینا ملکمیان مولف کتاب "تعاملات و تشابهات فرهنگی بین ایران و ارمنستان از دیرباز تاکنون"، ایرانیان این عید را "تیرگان" می نامیده اند.

ارمنستان، همچنین ، یک محل مورد علاقه برای ایرانیان جهت گذراندن تعطیلاتشان به شمار می رود، مخصوصا در ایام عید. در روزهای عید هنرمندان ایرانی خارج از کشور، به ویژه از امریکا، برای اجرای برنامه های کنسرت به ارمنستان راهی می شوند و سیل ایرانیان علاقمند را به اینکشور می کشانند.
درواقع، پای هنرمندان ایرانی به ارمنستان را ا َندی، خواننده ارمنی تبارایرانی (آندرانیک مـَد َتیان) باز کرد. پس از آنکه کنسرتهای او در اواسط سال گذشته درارمنستان با استقبال پرشوری ، هم ازجانب ارامنه و هم ایرانیان ، روبرو شد، هنرمندان ایرانی یکی پس ازدیگری برای اجرای کنسرت درایام عید نوروز در سالن مجتمع ورزشی-هنری عظیم شهر ایروان (درجوار بنای یادبود قتل عام ١۹١۵) اقدام به برگزاری برنامه نمودند . ازجمله این هنرمندان عبارت بودند از: ابی، داریوش، شهرام، شهره، سپیده و برادران کامران- هومان.   
در هفته های پیش ازاین کنسرتها مطبوعات ورسانه های محلی پیش بینی می کردند که تعداد میهمانان ازکشور همسایه حدود ٢٠٠٠٠ نفر خواهد بود و به دولت هشدار می دادند که پیش بینی های لازم را برای جذب این تعداد توریست به عمل آورد. اما تعداد واقعی بسیار فراتر از پیش بینی ها شد. طبق گزارشات، در ایام عید نوروز گذشته، حدود ۵۵ هزار ایرانی برای حضور در این کنسرت ها، که تا ۶-۵ فروردین ادامه داشت ، به ارمنستان آمدند . طبق گزارشات، ٢٢٠ اتوبوس مسافربری، ۷ تا ٨ هزار اتومبیل شخصی، به اضافه عده کثیر دیگری که از راه هوایی سفر کردند، عازم ارمنستان شدند . گفتنی است که ٢٠ تا ٣٠ درصد مسافران ایرانی از صفحات تبریز و آذربایجان بوده اند.
ازساکنان محلی شنیدم که دیدن اینهمه میهمان ازکشور همسایه و به ویژه خیل خانواده ها و پسرها و دخترهای شاد ایرانی با لباسهای شیک و بدون حجاب آنها را به اعجاب واداشته بود.
پاره ای از هنرمندان ایرانی که به ارمنستان سفر کرده بودند ، از آنجا به قصد اجرای برنامه راهی کردستان عراق، یک مکان مورد علاقه دیگر برای ایرانیان جهت گذراندن تعطیلات، شدند. اما اقلیم خودمختار کردستان با وجود طبیعت زیبایش به اندازه ارمنستان مورد علاقه نمی باشد. دلیل آنهم طول مدت دریافت ویزاست که به دلایل امنیتی برای ایرانیان ٤۵ روز می باشد. درحالی که اتباع ایران می توانند با پرداخت حدود ١٠ دلار در مرز ویزای عبور به ارمنستان را بگیرند. بعلاوه ، مسافت راه از تبریز تا مرز یکساعت و نیم بیش نمی باشد.
گفتنی است که ا َندی وتعدادی از خوانندگان و هنرمندان ایرانی دیگر از اعتراضات مسالمت آمیز مردم ایران پس ازانتخابات ریاست جمهوری سال گذشته، حمایت کردند. اندی با یک خواننده امریکایی در حمایت از جنبش سبز ترانه ای سروده و اجرا کرده است به نام: Stand by me وی طی مصاحبه ای اظهار داشت که ما حصل کنسرت هایش در ارمنستان را به یتیم خانه های ایران وارمنستان اختصاص می دهد .   

جنبش سبز در ایرانیان مقیم ارمنستان هم، که اکثرا از دانشجویان تشکیل می شود، تاثیر گذاشته است. در سال گذشته در بحبوحه اعتراضات توده ای در ایران، در ایروان نیز تعدادی از دانشجویان ایرانی با ماسک سبز تظاهراتی را در مقابل سفارت ایران ترتیب دادند. طبق اطلاع پاره ای از آن ها که شناسایی شده بودند در مراجعت به ایران مشکل پیدا کردند و از ادامه تحصیل آنها در ارمنستان جلوگیری به عمل آمد.
همچنین، توریست های ایرانی نیز از ابراز اعتراض به نتایج انتخابات ریاست جمهوری در طی تعطیلاتشان در کشور دوست و همسایه غافل نمانده بودند. بر روی دیوار گچی جنب آپارتمانی که در آن سکونت داشتیم کلمات "میرحسین موسوی" حک شده بود!

دولت ارمنستان به خاطر روابط نزدیکش با جمهوری اسلامی د رمورد رویدادهای داخل ایران از اتخاذ موضع صریح پرهیز می کند و دراین مورد بسیار دست به عصا راه می رود. بیشتر مفسران و صاحبنظران سیاسی در ارمنستان براین نظرند که تغییر احتمالی رژیم در ایران تغییر مهمی در مناسبات این دو کشور به وجود نخواهد آورد، زیرا مناسبات ایران وارمنستان از آنچنان ژرفا و اهمیت راهبردی برخوردار است که تغییرآن به سود هیچ یک ازطرفین نخواهد بود.

از دوستان سابقمان در ایروان اطلاع پیدا کردیم که روز ١۴ ژوئن، جلسه رونمایی یک کتاب فارسی در کانون نویسندگان ارمنستان ترتیب داده شده است. ازقضا کتاب " تعاملات و تشابهات فرهنگی بین ایران و ارمنستان از دیرباز تا کنون" نام داشت و توسط یکی ازهموطنان ارمنی، خانم دکتر لینا ملکمیان، استاد دانشگاههای ایران تالیف شده بود. به طوری که در مقدمه کتاب آمده، مولف کتابش را به "به دو ملت شریف ایران وارمنستان به پاس روابط فرهنگی دیرینه دو کشور" تقدیم نموده است.
کتاب با مساعدت مرکز مطالعات راهبردی فرهنگی – بین المللی در تهران و رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان دربهار امسال به چاپ رسیده است.

روز ١۵ ژوئن – مراسمی برای یادبود قربانیان حادثه دلخراش سقوط هواپیما بر فراز دشت قزوین در سال گذشته، در کلیسای نوبنیاد وپ رشکوه گریگوری مقدس در ایروان ترتیب داده شده بود .   
روز چهارشنبه، ١۴ ژوئیه ٢٠٠۹ برابربا ٢۴ تیرماه ١٣٨٨، پرواز شماره ۷۹٠٨ هواپیمایی کاسپین که از تهران عازم ایروان بود، در آسمان دچار سانحه شد و در ظرف یک و نیم دقیقه به زمین سقوط کرد . کلیه ١۶۹ سرنشین هواپیما کشته شدند و ازهواپیما نیز چیزی باقی نماند .
طبق گزارشات، تقریبا ١٦ دقیقه پس از برخاستن هواپیما از صفحه رادار محو شد، در حالی که تا آن زمان تحت پوشش سه سیستم رادار بوده است. خلبان پرواز در آخرین مکالمات خود با فرودگاه اعلام کرده بود که پرواز بدون هیچ مشکلی انجام شده است و با کادر رادار فرودگاه خداحافظی کرده بود.
مسوولان هنوز توضیح قانع کننده ای درمورد علل بروز سانحه نداده اند. نظر به اینکه هواپیما ازنوع توپولف و سازنده آن در روسیه است، جعبه سیاه برای بازخوانی به مسکو ارسال شد. به گفته مسوولان ایرانی، نتیجه گیری کارشناسان این بوده که موتور هواپیما دچار نقص فنی شده و منفجر گردیده و این دلیل سقوط آن بوده است. این نتیجه گیری به قدر کافی توضیح نمی دهد که چرا خلبان نقص فنی را گزارش نداده و هواپیما درظرف یک ونیم دقیقه به زمین سقوط کره است.
فرضیه های دیگری از جمله احتمال وجود اقدام تروریستی در مورد سقوط هواپیما پیش کشیده می شود که بررسی آن در این مقال میسر نیست. به هرصورت، هیچکدام ازاین فرضیه ها، قربانیان این حادثه دلخراش را به عزیزانشان باز نمی گرداند و داغی را که بر بازماندگانشان برجای گذاشته تسکین نمی دهد. یاد قربانیان بیگناه و معصوم این پرواز گرامی و روحشان شاد باد.

دورنمای روابط آتی
گرچه می گویند که سیاست را پدر و مادر نیست، اما به نظر می رسد که روابط و تعاملات فرهنگی، ادبی، هنری، اقتصادی و سیاسی ایران و ارمنستان، چه درسطح دولتی و چه در سطح مردم عادی در سطحی مطلوب و در حال شکوفایی می باشد . هم اکنون حدود ۵ هزار دانشجوی ایرانی دررشته های متفاوت علمی ، فنی و علوم انسانی دردانشگاههای ارمنستان مشغول تحصیل می باشند .
دانشکده شرق شناسی دانشگاه دولتی ایروان ، طبق گفته مسوولان آن ازلحاظ تعداد دانشجو بزرگترین دانشکده دانشگاه یادشده می باشد و بخش ایرانشناسی آن ازبخشهای فعال به شمارمی رود.
موسسات وکلاسهای آموزش زبان ارمنی برای ایرانیان مقیم ارمنستان و کلاسهای متعدد زبان فارسی برا ی ساکنان محلی علاقمند ، دایر می باشند . درسالهای اخیر، درزمینه دستور زبان فارسی برای ارمنی زبانان و دستورزبان ارمنی برای فارسی زبانان کتب متعددی تالیف ومنتشر شده است . از جمله این انتشارات ، کتاب "دستورزبان ارمنی برای فارسی زبانان" ، تالیف : دکتر محمد ملک محمدی ، چاپ : انتشارات "سمت" درتهران است که اثری علمی ، تطبیقی و جامع به شمار می رود .
پاره ای ازهنرمندان ایرانی برای گریز ازمحدودیتهایی که درایران دربرابر هنرمندان وخلق آثار هنری وجوددارد به ارمنستان نقل مکان کرده اند. ازجمله اینها ، شهرام معصومیان ، خواننده پاپ است که با خانواده خود درارمنستان رحل اقامت افکنده است. وی درمصاحبه ای می گوید که ١٤سال است که به کار موسیقی وخلق آثار هنری اشتغال داشته و آلبومهایش را درایران انتشارداده ودرکشورخودش دهها هزار ستایشگر دارد که تا به حال چهره اورا ندیده اند . وی ازمحیط هنری آزاد ارمنستان بسیار راضی است و می گوید که ارامنه باید ارزش این آزادی را بدانند وسنت خوب ارج نهادن به موسیقی و سایرهنرهای مردمی را پاس بدارند .
دراینجا پر بی مناسبت نیست که چند کلمه ای هم راجع به احمد نوری زاده ، شاعر، مترجم وپژوهشگرنامدار ایرانی که دربین ارامنه سراسر جهان ازمحبوبیت زیادی برخوردار است ، ذکرکنیم . "بیش از سه دهه است که نوری زاده به کار خلاقیت ادبی و تولید فرهنگی در زمینه شناساندن تاریخ و فرهنگ و ادبیات ارمنی به فارسی زبانان مشغول است و به حق باید او را بنیانگذار ارمنی شناسی فارسی قلمداد کرد . وی تاکنون ۲۷ کتاب تألیف، تدوین و ترجمه کرده است که برخی از آنهامانند کتاب «صدسال شعر ارمنی» در نوع خود بی نظیر و ستودنی است. احمد نوری زاده که علاوه بر زبان فارسی به ارمنی نیز شعر می سراید به تازگی دو مجموعه از شعرهای ارمنی خود را با عنوان های «سلام بر شما ارمنی ها» و «در شب تنهایی و رویاها» منتشر کرده است. در سال ۲۰۰۱ نیز عالی ترین نشان فرهنگی جمهوری ارمنستان را با نام «موسس خورناتسی» ( درمتنهای فارسی: موسی خور ِنی) از رئیس جمهوری ارمنستان دریافت کرد . دفتر شعر «در شب تنهایی و زمستان جهان» و ترجمه های آثار شاعران ارمنی با نام های«عاشقانه های آبی» و «پاییز در پرواز» نیز در کارنامه ادبی وی دیده می شود" .*

درسال ٢٠٠۶ ، قرآن ، کتاب دینی مسلمانان به زبان ارمنی ترجمه ودر دسترس عموم قرارگرفت . مترجم آن ، ادوارد حق وردیان شاعر ومترجم ایرانی الاصل مقیم ارمنستان است که آنرا ازفارسی ترجمه کرده است . ترجمه کتاب با مساعدت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی تحقق یافته است . طبق اطلاع ، کتاب با استقبال زیاد مراجع علمی وپژوهشی ارمنستان واقع گردید . یکی از آشنایان قدیمی به من گفت که پاره ای از دوستان ایرانی مسلمان سابق به طعنه ازاین واقعه یاد کرده و درمورد مقاصد نهانی جمهوری اسلامی هشدار داده اند . به هرحال ، هرهدفی که دولت جمهوری اسلامی ازمساعدت به این امر داشته باشد ، صحیح آنست که این رویداد را درچارچوب تکمیل منابع ومآخذ علمی درزبان ارمنی تلقی کنیم . کتابی مثل قرآن احتمالا می بایستی زودترازاینها ترجمه ومنتشر می شد وترجمه آن کمبود مهمی را برای پژوهشگران و محققین و نیز علاقمندان آشنایی با ادیان دیگر برطرف ساخته است .   

درچارچوب گسترش روابط اقتصادی بین دوکشور هم اکنون مذاکراتی برای احداث خط آهن تبریز – جلفا – ایروان بین مقامات اقتصادی ایران ، ارمنستان و روسیه درجریان است . لازم به یادآوری است که خط آهن فعلی تهران – تبریز – جلفا – ایروان که ازصد سال پیش به اینطرف درمنطقه فعال بوده به دلیل محاصره اقتصادی جمهوری باکو وبسته شدن مسیر نخجوان ، سالهاست که ازفعالیت بازمانده است. هزینه این طرح حدود دومیلیارد دلار برآورد شده که بین ایران ، ارمنستان ، روسیه ، بانک جهانی وبانک توسعه آسیایی سرشکن خواهد شد . خط آهن یادشده که طولی به مسافت ٤۷٠ کیلومتر خواهد داشت نهایتا ارمنستان را ازراه ایران به خلیج فارس متصل خواهد ساخت .

چنانچه فرصت دست داد بازهم دراین زمینه ها سخن خواهیم گفت.
شاد وسربلند باشید.
آرسن نظریان
ژوئیه ٢٠١٠ / مرداد ١٣٨۹
_________

* (نقل از : www.iran-newspaper.com