• در هفته گذشته سعد حریری با سفر به دمشق در مصاحبه با روزنامه شرق الاوسط به صراحت اعلام کرد "متهم کردن سوریه به دست داشتن در ترور رفیق حریری یک اتهام سیاسی بود که بدون بررسی و مطالعه انجام شد". وی می افزاید "سوریه و لبنان روابط برادرانه و تاریخی داشته و تحقیقات بین المللی در مورد ترور حریری با شهادت های نادرست به مسیر اشتباه کشیده شد" ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۲۷ شهريور ۱٣٨۹ -  ۱٨ سپتامبر ۲۰۱۰

لبنان کشور کوچکی در سواحل دریای مدیترانه در منطقه عربی خاورمیانه است که کلکسیون بزرگی از چالش های داخلی و منطقه یی را نمایندگی می کند. از سال ۱۹۴٣ که این کشور استقلال خود را به دست آورد تا به امروز که در شاهراه تحولات و منازعات درونی و بیرونی قرار گرفته است و نیروهای حافظ صلح سوریه را بعد از ٣۰ سال از کشور اخراج کرد، هرگز مفهوم واقعی استقلال در لبنان تجربه نشده است. تحولات لبنان تاکنون بیش از آنچه تابعی از معادلات درونی باشد متاثر از فعل و انفعالات بیرونی بوده است و به همین دلیل تا زمانی که بحران های منطقه یی فروکش نکند هیچ ثبات پایداری در این کشور تحقق پذیر نخواهد بود. جنگ داخلی در دهه ٨۰ و ۹۰ در سرزمین زیتون و گسست های قومی – مذهبی بین جناح های درونی آن مخرج مشترک همین معادله چند مجهولی تلقی می شود. ائتلاف ۱۴ مارس که به غرب و جناح میانه روی عربی نزدیک است، همواره در بستر و مسیر منافع و مواضع این موقعیت بیرونی عکس العمل نشان می دهد. ائتلاف ٨ مارس در نقطه مقابل، در یک رابطه ی متقابل و نزدیک به سوریه و ایران متمایل است و در جهت سیاست های منطقه یی آنان موقعیت و موجودیت خود را تعریف می کند. در سال ۱۹٨۹ بر اساس یک مصالحه برای پایان بخشیدن به جنگ داخلی قرارداد "طائف" منعقد گردید و از سوریه خواسته شد تا با اعزام نیروهای نظامی به عنوان نیروهای حافظ صلح، متضمن اجرای این قرارداد صلح باشد. رئیس جمهوری سابق سوریه "حافظ اسد" که بازی در باد گسست ها و رقابت های منطقه یی را به خوبی می دانست تا زمان مرگ توانست این موازنه منفی در منطقه و بافت درونی لبنان را به خوبی حفظ کند. وی با قرار گرفتن در میانه ی رقابت رادیکالیسم منطقه یی و محافظه کاری عربی، همواره نقش یک میانجی مورد وثوق دو طرف را ایفاء می کرد که به همین دلیل و هم چنین همپیوندی تاریخی دمشق – بیروت موفق شد هم ثبات لبنان را برای نزدیک به دو دهه حفظ کند و هم اینکه سوریه را از مسیر تندبادهای خاورمیانه یی دور نگاهدارد. مرگ حافظ اسد و شروع دوران ریاست جمهوری "بشار اسد" آغاز دوره یی بود که نشان می داد اسد جوان درس های پدر را به درستی نیاموخته است. این دوران انتقالی و بی تجربگی سیاسی رهبر جدید در سوریه مصادف بود با تحولات شتابنده و گسترش شکاف ها در حوزه پیرامونی که در نهایت نقش دمشق را از هیبت یک "بازیگر حاشیه" و میانجی بی طرف به سمت شمایل یک "بازیگر متن" و عنصر مدعی تغییر داد. این تغییر موقعیت هم زمان با تشدید تنش های منطقه یی و ترور "رفیق حریری" نخست وزیر متمایل به غرب و جناح عربی موجب شد تا دمشق میانجیگر خود در کانون منازعه قرار گرفته و در نهایت با خروج نیروهای حافظ صلح خویش از لبنان، از نقش یک میانجی به نقش یک مدعی تبدیل شود. از آن طرف در عرصه داخلی لبنان نیز موقعیت وکالتی جناح ها و نیروهای درونی بعد از این ترور منجر به تغییر در اساس معادله موجود گردید و "سعد حریری" جوان در خونخواهی خون پدر به سنت "پدرکشتگی" با اسد جوان در افتاد. ظاهرا سعد حریری نیز که در مکتب پدر درس های مصالحه و بازی بر اساس موازنه های داخلی – خارجی را نیاموخته بود به همان گردابی وارد شد که قبل از وی آن پسر همسایه را گرفتار کرده بود. وضعیت جدید شرایطی را رقم زد که مصلحت سیاسی فدای سنت قبیله یی پدرکشتگی گردید و مناسبات تاریخی و حسن همجواری بین دمشق – بیروت را برای چندین سال دستخوش تنش های مزمن و فزاینده یی کرد.

با فروکش کردن تب ترور رفیق حریری و برگزاری انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۰۹ میلادی که هیچ کدام از جناح های سیاسی موجود نتوانستند به یک پیروزی قاطع دست یابند، بار دیگر الزام مصالحه و تشکیل یک دولت ائتلاف ملی در کانون توجه نیروهای سیاسی درونی و بیرونی قرار گرفت. از آنجا که بر طبق همان سنت مالوف، در لبنان بدون جلب رضایت قدرت های منطقه یی رقیب هیچ امکانی برای تفاهم بین جناح های داخلی وجود نداشت. در چنین وضعیتی با وساطت امیر قطر در طی "نشست دوحه" رادیکال ها و میانه روها به میز مذاکره یی برگشتند که در سال ۲۰۰۵ میلادی آن را ترک کرده بودند. شرکت حزب الله و متحدین آن در دولت به ریاست سعد حریری دامنه تنش های مزمنی که می رفت تا بار دیگر بیروت را در چنبره ی خشونت های سیاسی، امنیتی، قومی و مذهبی گرفتار کند، تا حدود زیادی فروکش کرده و تحت کنترل در آمد. در هفته گذشته سعد حریری با سفر به دمشق در مصاحبه با روزنامه شرق الاوسط به صراحت اعلام کرد "متهم کردن سوریه به دست داشتن در ترور رفیق حریری یک اتهام سیاسی بود که بدون بررسی و مطالعه انجام شد". وی می افزاید "سوریه و لبنان روابط برادرانه و تاریخی داشته و تحقیقات بین المللی در مورد ترور حریری با شهادت های نادرست به مسیر اشتباه کشیده شد". این سخنان در حالی بیان می شود که حریری جوان به همراه ائتلاف ۱۴ مارس در گذشته همواره به جد مسبب اصلی این ترور را سوریه و سازمان اطلاعاتی ارتش این کشور در بیروت معرفی می کردند. ششمین سفر سعد حریری در طی یک سال اخیر به دمشق تقریبا دو ماه پس از دیدار تاریخی و مشترک "ملک عبدالله" پادشاه عربستان و بشار اسد با وی در بیروت انجام می گیرد که به عقیده تمام صاحب نظران در راستای یک مصالحه سیاسی و تفاهم عربی در خصوص بحران لبنان انجام گرفته بود. قبل از آن بر اساس اطلاعات حریری که به اسد منتقل شد، قاضی پرونده رسیدگی به ترور رفیق حریری تلویحا اتهام دست داشتن سوریه در این ترور را منتفی دانسته و با کاهش سطح مناقشه در این خصوص، غیرمستقیم اعضایی از حزب الله را مقصر دانسته بود. رفع اتهام از سوریه و تلاش برای نزدیکی بین دمشق – بیروت بسیار فراتر از محتویات پرونده ی ترور حریری، بیشتر در چارچوب یک سیاست تفاهم عربی - غربی قابل بررسی است. تغییر لحن و موضع گیری واشینگتن – بروکسل در مورد نقش سوریه در بحران خاورمیانه و تحولات لبنان نیز بخشی از همین سیاست مصالحه عربی – غربی با دمشق می باشد که در راستای تحولات آینده منطقه یی انجام می گیرد. بازگردان موقعیت سوریه به وضعیت دوران حافظ اسد و خارج کردن این کشور از متن بحران موجود، اولین و مهم ترین هدف سیاست جدید می باشد که تبعات بعدی آن پر کردن شکاف و کاهش گسست های عربی در تقابل با بازیگر سوم منطقه یی است. به زعم غرب و جناح محافظه کار عربی، دمشق حلقه ی مفقوده بحران منطقه یی و ثبات حداقلی در لبنان خواهد بود که به جهت مناسبات نزدیک با ائتلاف ٨ مارس می تواند در کنترل اوضاع در شرایط پیچیده و مبهم آینده نقش اساسی و تعدیل کننده یی ایفاء کند.