اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۱٨ مهر ۱٣٨۹ -  ۱۰ اکتبر ۲۰۱۰

پس از ماه ها کش و قوس که بر سر نحوه ی تولید و پخش محموعه طنز قهوه تلخ از تلویزیون دولتی ایران در گرفته بود، در نهایت به دلایلی که همچنان به صورت شفاف، روشن و علنی اعلام نشده است، مهران مدیری و مجموعه ی وی تصمیم گرفتند که به شکلی جدید و از کانال غیر رسمی به توزیع مجموعه ی خود بپردازند. در نهایت قهوه تلخ این بار به جای تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی سر از سوپر مارکت ها در آورد.
در واقع داستان تلخ و شیرین رابطه ی این سریال سازان با دست اندرکاران تلویزیون دولتی ایران از خرداد ماه سال گذشته در زمانی که همه ی توجهات به انتخابات ریاست جمهوری بود، کلید خورد. در فضای پر حادثه ی آن روز ها کمتر کسی به این جریان توجه کرد. در ابتدا اصغر پورمحمدی، رئیس شبکه ۳ سیمای جمهوری اسلامی ایران در خردادماه ۱۳۸۸ در مصاحبه با خبرگزاری فارس، خبر از ساخت سریالی به کارگردانی مهران مدیری با مضمون سال اصلاح الگوی مصرف داد. در مرداد ماه هاشم رضایت، قائم مقام مدیر شبکه ۳ سیما اعلام کرد که سریال جدید مهران مدیری در ۵۰ یا ۹۰ قسمت برای پخش در شب‌های پاییز ساخته خواهد شد. اما در مهرماه ۸۸ اعلام گردید مهران مدیری ساخت سریال جدید خود را با عنوان قهوه تلخ آغاز کرده‌است و از اول آبان ماه پخش آن شروع می‌شود. در آبان ماه ۸۸ این سریال پخش نشد و هاشم رضایت در مصاحبه با خبرگزاری فارس از توقف ساخت این سریال خبرداد و علت آن را تغییر دکور اعلام کرد و خبر از پخش آن پس از دهه اول محرم داد. در دی ماه ۸۸ اعلام شد که مجموعه مهران مدیری از اواخر بهمن ماه و پس از پایان ایام عزاداری آخر ماه صفر روی آنتن شبکه ۳ سیما خواهد رفت، اما سریال پخش نشد. درخرداد ماه ۱۳۸۹ مهران مدیری در حاشیه برگزاری نشست بررسی ویژگی طنز در آثارش در حوزه هنری اعلام کرد که وضعیت پخش این کار از تلویزیون اصلا مشخص نیست. او گفت که برخلاف آنچه در رسانه‌ها مطرح شده، واقعا چیزی در این زمینه مشخص نشده و تا ۱۰ الی ۲۰ روز آینده مشخص خواهد شد که آیا قهوه تلخ از تلویزیون روی آنتن خواهد رفت یا به‌صورت سی‌دی پخش خواهد شد.
مرتضی میرباقری، معاون شبکه ۳ سیما در اواخر خردادماه ۸۹ اعلام کرد که قهوه تلخ به کارگردانی مهران مدیری به سفارش صدا و سیما ساخته نشده‌است. در نهایت در تیر ماه ۸۹ محمدرضا تخشید مدیر گروه فیلم و سریال شبکه ۳ در نشست خبری مدیران شبکه ۳ اعلام کرد که هیچ احتمالی برای پخش این کار از تلویزیون وجود ندارد.
در نهایت اما این سریال خانگی طنز به کارگردانی مهران مدیری، که فیلمنامه نویسانی همچون امیر مهدی ژوله و خشایار الوند ان را نوشته اند به صورت هفتگی از ۲۳ شهریور ۱۳۸۹ در بسته‌بندی‌های سه قسمتی منتشر ‌شد. این سریال ۳۵ بازیگر اصلی دارد که از آن‌ها می‌توان به مهران مدیری، سیامک انصاری، محمدرضا هدایتی، سحر جعفری جوزانی، سحر ذکریا و رضا فیض‌نوروزی اشاره نمود مهران مدیری که پیش از این سریال‌های موفقی چون شب‌های برره ، مرد هزار چهره و باغ مظفر را در کارنامهٔ خود داشته ، در این کمدی تاریخی به گفته خود از بهترین کارهایش را به نمایش گذاشته‌است. این سریال طبق روال هر هفته یک مجموعه شامل سه سی دی که هر سی دی حاوی یک قسمت است. قرار است این تعداد این مجموعه‌ها به ۳۰ عدد برسد و در پایان سریالی نود قسمتی از طریق شبکهٔ ویدیویی به دست مردم خواهد رسید که از این حیث جزو اولین‌ها محسوب می‌شود . این سریال همزمان با مجموعه قلب یخی که در آن عده‌ای از بازیگران سینما نظیر الناز شاکر دوست و حمید گودرزی بازی می‌کنند ، در شبکه نمایش خانگی در ایران عرضه می‌شود. شروع پخش این سریال با سه روز تاخیر از ۲۳ شهریور ۱۳۸۹ آغاز شده‌است.
در همان روز های ابتدایی استقبال بی سابقه ای از این مجموعه طنز صورت گرفت. به صورتی که بنا به اعلام رسمی تهیه کنندگان و شرکت پخش تنها در یک روز پس از ارائه در سیستم ویدیویی نیم میلیون نسخه فروش داشته‌است. به نظر می‌رسد محبوبیت آقای مدیری در بین مردم در این میزان بالای فروش نقش داشته‌است. این امر می تواند نوید دهنده ی یک پدیده ی نوین در عرصه ی توزیع اقلام فرهنگی و هنری موجود در ایران باشد. در واقع این رخداد را می توان دارای جنبه های مثبتی نیز داست. توزیع وسیع این مجموعه علاوه بر سود اوری اقتصادی برای دست اندرکاران ان، می تواند برای بسیاری کار افرینی کند. در کنار این مسائل ایجاد یک شبکه ی گسترده ی فرهنگی در کنار این مجموعه خودش تجربه ی تازه ای در فضای هنری و فرهنگی جامعه ی ایران خواهد بود. که شاید در اینده راه را برای موارد مشابه باز کند.
اما از زاویه ی دیگری هم باید به این داستان نگریست. در واقع عملکرد مسئولان رسمی و متولیان اصلی و دولتی فرهنگ جامعه ی ایران برای بسیاری از مخاطبان سوال بر انگیز است. حتی در این میان بسیاری از کارشناسان مسائل فرهنگی و اجتماعی بر این اعتقاد هستند که یکی از دلایل عمده ی استقبال وسیع مردم از این سریال این تصور است که مهران مدیری در مقابل مسئولان اصلی و متولیان دستگاه تلویزیون دولتی ایران ایستاده است. در واقع باید به این نکته هم توجه کرد که شاید مردم در تقابل با رسانه ملی به رسانه های جایگزین روی آورده اند. در واقع داستان استقبال بی سابقه ی مردم از یک مجموعه ی ویدئویی خانگی واکنش مردم به رفتار مسئولان رسمی فرهنگی کشور است. شاید خود این امر پیام مخالفت مردم با تصمیم گیران مسائل فرهنگی است. پیامی که به شکل استقبال از سی دی های عرضه شده در سوپر مارکت ها و کنار خیابان ها خود را نشان می دهد. استقبالی همراه با نشانه هایی از اعتراض! پیش از این هم   مردم با استقبال از تلویزیون فارسی وان به نحوی اعتراض خود را به این مسئله نشان داده بودند.
نکته جالب دیگری که قابل توجه است و نشان از به راه اقتادن یک جریان اجتماعی حول و حوش این مجموعه شکل گرفته است این است که علاوه بر مسئولان و دست اندرکاران این مجموعه که برای جلوگیری از مسئله کپی کردن غیر قانونی سی دی ها تدابیری اندیشیده اند خود مردم نیز به صورت خود جوش حرکت هایی را در این زمینه راه انداخته اند.
در سی‌دی اول مجموعه «قهوه تلخ» که از سه‌شنبه گذشته عرضه شده، مهران مدیری در پلاتوی کوتاهی که قبل از آغاز سریال قرار گرفته، ضمن کلی تعریف و تمجید از مجموعه‌اش و اینکه دلش خیلی برای مردم تنگ شده، بارها از بینندگان این سی‌دی‌ها می‌خواهد از کپی کردن آن خودداری کنند و حتی اگر برادر یا خواهرشان هم کپی این سی‌دی‌ها را خواستند، زیر بار نروند.
مهران مدیری چند بار با تأکید می‌گوید «جان من، جان من، جان من این سی‌دی‌ها را کپی نکنید!». از قول او این نکته روی کاور سی‌دی‌‌ها هم نوشته شده و با اسم خودش امضا هم شده است.
به نظر می‌رسد سازندگان با این اقدام از محبوبیت مدیری بهره گرفته‌اند تا بعضی از مردم و سودجویان احتمالی تشویق به خرید نسخه‌های اصلی و از کپی کردن آن منصرف شوند.
در کنار این اقدام در فضا های مجازی نیز بسیاری با نوشتن مطالب خواستار حمایت مردم از این محصول فرهنگی شده اند و از همگان خواسته اند که اقدام به خرید نسخه های اصلی این مجموعه بکنند و اجازه ندهند عده ای سودجو حق کپی رایت را رعایت نکنند. در همین چند روز صد ها مطلب در وبلاگ ها و شبکه های مجازی منتشر شده است. در اقدامی جالب حتی در فیس بوک کمپین های فراوانی به عنوان حمایت از این مجموعه راه افتاده است. تاکنون هزاران نفر به این دست از کمپین های مجازی پیوسته اند. در واقع این اتفاقات را زمانی می توان به درستی تحلیل کرد که در کنار دیگر مسائلی که در حوزه ی رسانه و فرهنگ در این چند وقت اتفاق افتاده است مورد بررسی قرار داد. زمانی که زمزمه هایی در زمینه محدود کردن برنامه محبوب ورزشی نود شنیده شد مردم در حمایت از فردوسی پور و این برنامه میلیون ها اس ام اس برای وی فرستادند و در فضا های مجازی به حمایت از وی پرداختند تنها به این دلیل که فردوسی پور و نود را نمادی از تقابل رسانه و برنامه مستقل در مقابل مسئولان رسمی و متولیان اصلی فرهنگی و رسانه ای دولتی می دانستند. همچنین در مورد شبکه ی تلویزینی فارسی زبان بین المللی مثل فارسی وان نیز همین دست از اتفاقات افتاد.
در حالی که از تریبون های رسمی و نیمه رسمی خصوصا بسیاری از سایت های حامی دولت دهم حملات شدید و بعضا غیر منصفانه ای بر ضد تلویزیون فارسی وان به راه افتاده بود استقبال روز افزون از این شبکه حکایت از یک جریان خلاف خواست تریبون های رسمی داشت. حتی قطع کردن فرکانس های فارسی وان و تلاش برای این که مخاطب ایرانی نتواند به تلویزیون جذاب دست نیابد نتیجه معکوس داد و بر اشتیاق مخاطبان افزود. مردم همه جا سخن از فارسی وان می گفتند و فرکانس های جدید آن دست به دست می چرخید و در وبلاگ ها و سایت ها و به شکل اس ام اس بین مردم توزیع می شد. این همه در حالی بود که مسئولان این تلویزیون فارسی زبان بار ها اعلام کرده بودند حاضر هستند که با مسئولان تلویزیون دولتی ایران و دیگر متولیان رسمی دولتی وفرهنگی ایران وارد مذاکره شوند و خطوط قرمز های آنان را رعایت کنند تا بتوانند با ایجاد یک تعامل مثبت با یکدیگر تبادل فرهنگی داشته باشند و همکاری های خود را گسترش دهند . اما هیچگاه از طرف مسئولان دولتی و رسمی پاسخ مثبتی به این درخواست داده نشد ،بلکه هزینه سنگین را پرداخت نموده اند تا فارسی وان را از روی هاتبرد حذف نماید،که با این کار علاوه بر اینکه فارسی وان حذف نشد بلکه به بیننده گان آن هم در داخل ایران افزوده شده است و هم با رفتن این شبکه تفریحی به EUTELSAT W٣ بیننده های زیادی را در قاره آفریقا به خود جذب نموده است.که این امر می تواند برای ما فارسی زبانها یک دستاورد بزرگ فرهنگی،زبانی باشد.تازه با رفتن فارسی وان به EUTELSAT W٣ دسترسی مردم را به شبکه های سیاسی مخالف دولت نظیر BBC PEESIAN و VOA را نیز فراهم نموده است،که به لحاظ سیاسی به نفع نظام نمی باشد،که در حقیقت از دست دادن این دو مجموعه پر مخاطب (فارسی وان و قهوه تلخ) توسط رسانه ی دولتی از اشتباهات جبران نا پذیررسانه ی دولتی محسوب می
شود.
که در مورد سریال قهوه تلخ نیز روال به همین شکل بود با وجود تمام تلاش هایی که صورت گرفت هیچ گاه تعامل مثبتی بین مسئولان رسمی با دست اندرکاران این مجموعه پرمخاطب صورت نگرفت و همین مسئله باعث شد که قهوه تلخ به جای آن که در تلویزیون رسمی پخش شود و مخاطبان میلیونی را بار دیگر با رسانه ملی آشتی دهد سر از سوپر مارکت ها و کنار خیابان ها در آورد و اکنون حتی فروش بالای این مجموعه را نشانی از اعتراض مردم به وضعیت حاکم بر سیاست های مسلط فرهنگی رسانه ی ملی و دیگر دستگاه های رسمی و دولتی هنری و فرهنگی تفسیر می کنند. همان گونه که پیش از این نیز روی آوردن مردم به سریال های جذاب فارسی وان نشانی از یک اعتراض زیر پوستی به وضعیت حاکم بر رسانه ی ملی خصوصا بعد از وقایع یک سال اخیر در فضای سیاسی – اجتماعی ایران تفسیر کردند.
در این جا به نظر می رسد مسئولان فرهنگی جامعه و کارشناسان امر باید از این مسائل درس گرفته باشند و در رویه ای که پیش رو گرفته اند، تجدید نظری بکنند. آیا بهتر نیست به جای ایجاد تقابل راه تعامل را در پیش گرفت؟ آیا پخش سریالی مثل قهوه تلخ در رسانه ی ملی نمی توانست راهی باشد برای آشتی دادن میلیون ها شهروند ایرانی که در این یک سال و اندی با رسانه ی ملی قهر کرده اند؟ آیا پیشنهاد گردانندگان تلویزیون فارسی وان برای تعامل و همکاری با رسانه ی ملی قابل بررسی نبود تا راهی باشد برای بازگرداندن مردم به پای تلویزیون ملی؟ به نظر می رسد که واقعیت را باید پذیرفت مخاطب ایرانی در نهایت برای دست یابی به محصول هنری – فرهنگی مورد نظر خود راه های بدیل فراوانی را خواهد یافت. این راه روزی از امواج ماهواره و جستجوی برای یافتن فرکانس تلویزیون فارسی وان می گذرد روز دیگر در قالب خرید سی دی های مجموعه طنز قهوه تلخ! در نتیجه در این جا هوشمندی و تدبیر مسئولان فرهنگی و متولیان رسمی دستگاه های عریض و طویل فرهنگی و هنری کشور شرط است که بتواند از این فرصت ها به درستی استفاده کند و با ایجاد تعامل مثبت با دست اندرکاران این امور مخاطب فارسی زبان را بار دیگر به خود جذب کند.
به نظر می رسد راه درست نه ایجاد تقابل های کاذب که تنها شکاف موجود بین مردم و رسانه ی ملی را تعمیق می بخشد و مردم را از این رسانه رویگردان می سازد. بلکه تعاملی سازنده است تا مردم بار دیگر پای تلویزیون های خود بنشینند و از برنامه های سرگرم کننده لذت ببرند و مسئولان رسمی نیز بتواند وجهه خود را بازسازی کنند این مهم تنها در گرو یک تعامل سازنده و مفید است. خوب است تا دیر نشده است مسئولان امور به این مقوله بیاندیشند و راه حلی برای آن بیابند.