• در شرایط کنونی و به خصوص بعد از خیزش های جهان عرب منطقه خاورمیانه و شاخ آفریقا دوران جدیدی را آغاز کرده است که تغییر در وضعیت بین المللی را اجتناب ناپذیر می کند. ترکیه با نقشی که در این تحولات منطقه یی ایفاء کرده است تا حدود زیادی به الگو و آلترناتیو بدیل تبدیل شده است که به همین دلیل جامعه جهانی بیش از گذشته به نقش تاثیرگذار این کشور وابسته گردید ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۱۹ شهريور ۱٣۹۰ -  ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۱

انتشار گزارش کمیسیون تحقیق سازمان ملل متحد در خصوص ماجرای حمله ارتش اسرائیل به کشتی امدادرسان "ماوی مرمره" که در ٣۱ مه ۲۰۱۰ که منجر به کشته شدن ۹ فعال حقوق بشر ترک گردید، عکس العمل شدید دولت آنکارا را به همراه داشته است. هر چند که بیش از یک سال از این ماجرا می گذرد و اختلاف نظر مقامات دو طرف در مورد چگونگی ماجرا به روابط بین آنکارا – تل آویو به طور جدی لطمه زده بود اما تبعات فعلی این موضوع بسیار فراتر از کشمکش بر سر ماوی مرمره می باشد. در این گزارش عنوان شده است که اقدام کماندوهای اسرائیلی "بیش از اندازه شدید" بوده و ضمن درخواست از تل آویو برای عذرخواهی رسمی از ترکیه و پرداخت غرامت به خانواده قربانیان حادثه از طرف اسرائیلی دعوت شده تا مناسبات خود با این کشور را بهبود ببخشد. هم چنین در بخش دیگری از این گزارش که موجب ناخرسندی آنکارا شده آمده است که محاصره دریایی غزه یک "تدبیر امنیتی مشروع" بوده و مقاومت خشن سرنشینان کشتی سازمان یافته بوده است. از آنجا که بر طبق گزارشات مستند از منابع معتبر بین المللی حمله به کشتی ماوی مرمره در آب های آزاد بین المللی انجام گرفته است توجیه کمیسیون در خصوص اقدام مشروع اسرائیل در دفاع از حریم امنیتی غزه به خودی خود نقض کنوانسیون های جهانی تلقی شده و به نظر می رسد که اساس گزارش بیش از آنچه یک متن حقوقی باشد یک سند سیاسی خواهد بود. بحث حقوقی این گزارش و اصولا حادثه مذکور در شرایط کنونی و تحولات پیرامون آن چندان مدنظر ترکیه نبوده است و دولت "رجب طیب اردوغان" با توجه به استراتژی و تاکتیک خود در عرصه داخلی و خارجی در این مقطع حساس از تحولات منطقه یی به دنبال اهداف بزرگتری است که بستر آن هم اکنون فراهم می باشد. اینکه بلافاصله و حتی قبل از انتشار رسمی گزارش در روز جمعه ۲ سپتامبر، دولت آنکارا با شدیدترین لحن ممکن طرف اسرائیلی را مورد خطاب قرار داده، سفیر اسرائیل را اخراج کرده و سفیر خود را از تل آویو فرا می خواند، روابط سیاسی – نظامی دوجانبه را به حالت تعلیق در آورده و اعلام می کند که موضوع را به دادگاه بین المللی لاهه خواهد کشاند، نشان می دهد که دولت آنکارا هم زمان چند هدف کلان را مدنظر دارد. این اهداف ارتباط تنگاتنگی بر موقعیت تاریخی حزب حاکم "عدالت و توسعه" در جامعه ترکیه، تحولات منطقه یی به خصوص در کشورهای عربی، درخواست رسمی دولت خودگردان فلسطینی از سازمان ملل متحد برای به رسمیت شناختن دولت مستقل فلسطین، ایجاد فشار بیرونی به موازات فشار درونی جنبش اعتراضی مردم اسرائیل علیه دولت راستگرای "بنیامین نتانیاهو" وموقعیت جدید بین المللی ترکیه خواهد داشت.
۱- موقعیت درونی حزب حاکم : پیروزی حزب عدالت و توسعه برای سومین بار در انتخابات پارلمانی ترکیه و شکست کمالیست ها در این کشور گویای یک تغییر در ساخت درونی جامعه ترک است که "آلترناتیو" جدیدی را به عرصه سیاسی – اجتماعی آورده است. رویای بازگشت به دوران شکوفایی عثمانی همیشه برای ناسیونالیسم ترکیه با اهمیت تلقی شده و در طی چند دهه گذشته به تجربه اثبات گردید که با توجه به بافت منطقه یی، کمالیست ها فاقد "هژمونی لازم" جهت ایفای این نقش می باشند. اسلامگرایان محافظه کار و پراگماتیست گرد آمده در حزب عدالت و توسعه در طول یک دهه گذشته نشان داده اند که یک انطباق همه جانبه و موقعیت ایجابی با فضای منطقه یی داشته و در مسیر تحولات این حوزه نیز یک الگو برای همسایگان عرب خود تلقی می شوند. به همین دلیل آنان در طی این سال ها توانسته اند جایگاه و هویت خود را بر جامعه ترک و شرایط منطقه یی تا حدود زیادی تحمیل کرده و نظر ترک های هم وطن را به موازات نظر اعراب همسایه به خود جلب کنند.
۲- تحولات منطقه عربی : موضوع فلسطین همیشه برای اعراب و مسلمانان یک هدف غیر قابل چشم پوشی بوده است که از چپ ترین تا راست ترین نحله های فکری و احزاب سیاسی در این کشورها نسبت به آن یک سمپاتی داشته اند. هم چنین خیزش های عربی در خاورمیانه و شاخ آفریقا در طی ماه های اخیر بستری را ایجاد کرده است که تغییر ساخت متصلب موجود با یک الگوی مدرن و بومی را اجتناب ناپذیر می نماید. ترکیه تحت حاکمیت آقای اردوغان دقیقا شاه کلید این معما به حساب می آید و ظاهرا هر دو طرف با وقوف به این موضوع به یک انطباق منافع دوجانبه رسیده اند و خشم کنونی آنکارا از تل آویو در همین راستا قابل ارزیابی خواهد بود.         
٣- ارجاع پرونده فلسطین به سازمان ملل متحد: تصمیم تشکیلات خودگردان فلسطینی برای رجوع به مجمع عمومی سازمان ملل متحد جهت رسمیت بخشیدن به دولت مستقل فلسطینی هم اینک به یک موضوع مهم بین المللی تبدیل شده است. دولت راستگرای نتانیاهو بعد از به شکست کشاندن مذاکرات صلح خاورمیانه در مقابل این تاکتیک فلسطینی ها در موضع انفعال قرار گرفته است. در طی ماه گذشته تل آویو جهت به حاشیه راندن این موضوع تشدید درگیری های نظامی در نوار غزه را در دستور کار خود قرار داد که به همین دلیل فشار ترکیه بر دولت اسرائیلی در این مقطع خاص بر هم زدن معادلات طرف مقابل به حساب خواهد آمد.
۴- جنبش اعتراضی در اسرائیل : بیش از ٣ ماه است که جوانان و طبقات متوسط و کارگری در درون جامعه اسرائیلی در اعتراض به گرانی اجاره مسکن و سیاست های ریاضتی دولت نتانیاهو هر شنبه گردهمایی های بزرگی برگزار می کند که دولت نتانیاهو را سخت در تنگنا قرار داده است. ترکیه در چنین شرایطی که فشار از بیرون و فشار از درون بر دولت راستگرای حاکم وارد می شود بهترین وضعیت را برای امتیازگیری و بردن نتانیاهو به گوشه رینگ دارد. عکس العمل ترکیه در قبال گزارش سازمان ملل متحد با توجه به این شرایط یک بازی هوشمندانه از سوی آقای اردوغان برای برتری بر دولت نتانیاهو و ایفای نقش آلترناتیو منطقه یی و جهانی ترکیه خواهد بود.
۵- موقعیت بین المللی : در شرایط کنونی و به خصوص بعد از خیزش های جهان عرب منطقه خاورمیانه و شاخ آفریقا دوران جدیدی را آغاز کرده است که تغییر در وضعیت بین المللی را اجتناب ناپذیر می کند. ترکیه با نقشی که در این تحولات منطقه یی ایفاء کرده است تا حدود زیادی به الگو و آلترناتیو بدیل تبدیل شده است که به همین دلیل جامعه جهانی بیش از گذشته به نقش تاثیرگذار این کشور وابسته گردید. جایگاه فعلی ترکیه در شرایط کنونی به آنان اجازه می دهد که با فراغ بال اهداف منطقه یی خود را دنبال کنند. در چنین وضعیتی که ترکیه دست بالا را در تحولات جاری دارد قدرت مانور اسرائیل برای رقابت و برخورد با این کشور به میزان زیادی کاسته شده است. ترک ها با درک این موقعیت زمان مناسب جهت بازی در زمین حریف و چالشگری مناسب با اهداف بین المللی خود را فراهم دیده و در این مسیر حرکت می کنند.