• حدوداً بیست سال پیش، ماه ها پیش از آنکه فرزندم به دنیا بیاید، یکی از بزرگترین نگرانی های من تربیت دوزبانه ی او بود. اگر بخواهم صادقانه بگویم، این نگرانی بیشتر مربوط به زبان پدری، یعنی فارسی بود تا زبان مادری، یعنی آلمانی. چرا که زبان آلمانی را او در خانه از مادرش می آموخت ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۱۷ آبان ۱٣۹۰ -  ٨ نوامبر ۲۰۱۱

 
 حدوداً بیست سال پیش، ماه ها پیش از آنکه فرزندم به دنیا بیاید، یکی از بزرگترین نگرانی های من تربیت دوزبانه ی او بود. اگر بخواهم صادقانه بگویم، این نگرانی بیشتر مربوط به زبان پدری، یعنی فارسی بود تا زبان مادری، یعنی آلمانی. چرا که زبان آلمانی را او در خانه از مادرش می آموخت و در بیرون از خانه نیز در مهد کودک و مدرسه و در کوچه و بازار با آن سروکار خواهد داشت، برنامه های رادیویی و تلویزیونی و مشابه آن، سر جای خود. نگران آن بودم که دخترم زبان پدری اش را نیاموزد و یا بد و ناقص بیاموزد. پرسش های بسیاری پیش روی من قرار داشت: آیااساساً تربیت دوزبانه ی کودک در چنین شرایطی امکان پذیر است؟ و اگر آری، چگونه، و مشکلات کار کجاست؟ و شیوه های کار کدامست؟ یادم می آید که در آن زمان، پس از ماه ها جستجو، من حتی یک ورق پاره به زبان فارسی در باره ی تربیت دوزبانه ی کودک نیافتم. تنها راهی که برایم مانده بود، استفاده از تجربه های عملی دیگران بود. من در آن زمان، در شهری که زندگی می کردم، تنها یک خانواده ی ایرانی- آلمانی می شناختم که تربیت دو زبانه ی کودکان خود را در دستور کار خود قرار داده بود. پس به سراغ آنها رفتم، اما متأسفانه راهنمایی چندان روشن و کمک کننده ای در باره ی تربیت دو زبانه ی کودکانشان از آنها دریافت نکردم؛ چرا که آنها این کار را بیشتر حسی و دیمی انجام می دادند تا آگاهانه و علمی. بنابراین ناچار شدم باوجود ناتوانی ام در زبان آلمانی - در آن زمان – به متون آلمانی مراجعه کنم، که خوشبختانه بسیار کمک کننده بود.
به هر رو با پیگیری و تلاش مستمر موفق شدم فرزندم را نه تنها دو زبانه تربیت کنم، بلکه با وجود ارتباط کمی که با او داشتم، خواندن و نوشتن را نیز به او بیاموزم. ضرورت و اهمیت این موضوع برای نسل های دوم و سوم ایرانیان مهاجر، به ویژه نبود یا کمبود چنین اثری به زبان فارسی، مرا برانگیخت که در تحصیلات دانشگاهی ام، مطالعات تخصصی تری در این زمینه انجام دهم. و اینک حاصل سالها تجربه ی شخصی، تحصیلات دانشگاهی و تحقیقات علمی در زمینه ی تربیت کودکان دوزبانه در کتابی تحت عنوان "مسایل و مشکلات تربیت کودکان دو زبانه" در اختیار دوستداران زبان و فرهنگ ایرانی، به ویژه    پد ران و مادران و مربیان مسئول و آگاه قرار می گیرد. با این امید که این راه دشوار برای رهروان آن اندکی آسانتر وهموارتر گردد.

کتاب "مسایل و مشکلات تربیت کودکان دو زبانه" که در ژوئن ۲۰۱۰ در ۱٣۰ صفحه از سوی انتشارات فروغ در آلمان منتشر شده، همانگونه که از نامش پیداست به مسایل و مشکلات تربیت کودکان دو زبانه ی ایرانی، به ویژه کودکان نسل دوم و سوم مهاجرت می پردازد.
مخاطبان این کتاب در وهله ی نخست خانواده های مهاجر ایرانی یک زبانه و دوزبانه یا دوملیتی هستند که با وجود همه ی مشکلات و موانع، تربیت دوزبانه ی کودکان خود را در دستور کار خود قرار داده اند، در وهله ی دوم آموزشگرانی که با این گونه کودکان سر و کار دارند و در وهله ی سوم دانشجویان رشته ی زبانشناسی.
نگارنده در این کتاب می کوشد، ضمن طرح مسایل نظری پیرامون مقوله ی دوزبانی وتربیت دوزبانه ی کودک تا پیش از مرحله ی سواد آموزی، به مسایل و مشکلات آن نیز بپردازد و راهکارها و رهنمودهای عملی در این زمینه را ارائه دهد.
برای راحتی کار به عنوان زبان های کشور میزبان یا زبان محیط، دو زبان انگلیسی و آلمانی انتخاب شده اند و مثال ها و نمونه ها به این دو زبان آمده اند. نویسنده در پیشگفتار این کتاب، ضرورت و اهمیت تربیت دوزبانه ی کودک را روشن کرده است. بخش های دیگر این کتاب به قرار زیر است:
۱- کودک چگونه زبان می آموزد؟
۲- کودک چگونه دوزبانه می شود؟
٣- تربیت دو زبانه ی کودک: شرایط، عوامل، راه ها و روش ها
۴- مسایل و مشکلات تربیت دوزبانی
۵- رهنمودهای عملی و تمرین های زبانی برای تربیت کودکان دوزبانه
در پیوست این کتاب، بازی ها و تمرین های زبانی جامع و متنوعی برای مراحل مختلف رشد زبانی کودک آمده است که پدران و مادران و مربیان آموزشی را از مراجعه به منابع لازم در این زمینه تا حدودی بی نیاز می کند.
علاوه بر این، فهرست نمونه و نسبتاً جامعی از کتابها ونوارها و سی دی های صوتی و تصویری با طبقه بندی علمی-آموزشی و روش کار با آنها آمده که کار مربیان آموزشی را بسیار آسان کرده است. فهرستی از آدرس سایت های اینترنتی در زمینه ی آموزش زبان فارسی و نیز تربیت دوزبانه ی کودک، این کتاب را به روز کرده است.
آنچه این کتاب را با دیگر کتاب های مشابه آن متمایز می کند، زبان ساده و در عین حال علمی آن است که مخاطبان وسیعی - از پدران و مادران تا مربیان آموزشی و متخصصان این زمینه - را در بر می گیرد. نویسنده کوشیده، خود را به موضوعاتی که به آنها پرداخته، متمرکز کند و از درازنویسی و حاشیه روی بپرهیزد.   
مطالعه ی این کتاب علمی-کاربردی به همه ی دوستداران زبان و فرهنگ ایرانی که به اهمیت و ضرورت تربیت دوزبانه ی کودک، به ویژه در مهاجرت پی برده اند، توصیه می شود.

کیقباد یزدانی
نوامبر ۲۰۱۱