• ایران، دومین تولیدکنندهء بزرگ اوپک و یک قدرت نفتی در خلیج‌فارس، منطقه‌ای با تقریبا دوسوم ذخایر نفت خام دنیاست. ایران در حالی برگ برندهء تولیدکنندهء عمده نفت بودن را در اختیار دارد که این برگ، بیشتر برای جمهوری اسلامی، ارزش تدافعی دارد تا تهاجمی. اهرم استراتژیک ایران شانس خنثی‌سازی تحریم‌های سازمان ملل از جمله تحریم صدور نفت را دارد. چرا که در صورتی که پای موضوع نفت به منازعه برنامهء هسته‌ای ایران کشیده شود، ریسک‌ها هر دو طرف را تهدید خواهد کرد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲۰ تير ۱٣٨۵ -  ۱۱ ژوئيه ۲۰۰۶

مقالهء حاضر به قلم پیترکیرنان در آسیاتایمز درج شده و به بررسی استفاده از نفت به مثابهء یک سلاح در مناقشات ایران و آمریکا می‌پردازد و احتمالات گوناگون را بررسی می‌کند.
 
رهبر انقلاب آیت‌الله العظمی علی خامنه‌ای هفتهء گذشته خطاب به مردم ایران اظهار فرمودند، در صورت بروز «کوچک‌ترین اشتباهی در مورد ایران» از سوی آمریکا، امنیت تامین انرژی از منطقهء خلیج‌فارس، از این اقدام متأثر خواهد شد. به تبع این بیانات، در مورد این که آیا ایران از سلاح نفت برای کنار زدن فشارهای فزاینده بر پروژهء هسته‌ای‌اش استفاده خواهد کرد یا نه، پیش‌بینی‌های متعددی صورت گرفت. آیا ایران صادرات نفت خام را متوقف خواهد کرد یا آنکه در پاسخ به حملات هوایی احتمالی ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران تانکرهای نفت را در خلیج‌فارس مورد هدف قرار خواهد داد؟
به طرز مشابهی، اوایل هفتهء گذشته، پیشنهاد مشروط ایالات متحده برای پیوستن به مذاکرات با ایران بار دیگر بازار پیش‌بینی‌ها را داغ کرد. اگر مذاکره میان اعضای دایمی شورای امنیت سازمان ملل و جمهوری اسلامی به شکست انجامد، شورای امنیت سازمان ملل چه اقداماتی را در دستور کار قرار می‌دهد؟ آیا تحریم صادرات نفتی ایران به اجرا درمی‌آید یا آن که صادرات بنزین به ایران متوقف خواهد شد؟
ایران، دومین تولیدکنندهء بزرگ اوپک و یک قدرت نفتی در خلیج‌فارس، منطقه‌ای با تقریبا دوسوم ذخایر نفت خام دنیاست. ایران در حالی برگ برندهء تولیدکنندهء عمده نفت بودن را در اختیار دارد که این برگ، بیشتر برای جمهوری اسلامی، ارزش تدافعی دارد تا تهاجمی. اهرم استراتژیک ایران شانس خنثی‌سازی تحریم‌های سازمان ملل از جمله تحریم صدور نفت را دارد. چرا که در صورتی که پای موضوع نفت به منازعه برنامهء هسته‌ای ایران کشیده شود، ریسک‌ها هر دو طرف را تهدید خواهد کرد.
هم‌اکنون ایران حدود ٨/٣ میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کند که حدود ۵/۴ درصد کل میزان مورد نیاز جهانی است که نزدیک ۱/٨۵ میلیون بشکه در روز تخمین زده می‌شود. از این میزان ۵/۲ میلیون بشکه در روز صادر می‌شود و بقیه به مصرف داخلی می‌رسد. با توجه به حساسیت بازارهای نفت به توقف و قطع میزان مورد نیاز، در زمانی که قیمت _حول و حوش ۷۰ دلار به ازای هر بشکه است، تحریم سازمان ملل می‌تواند قیمت‌ها را به عرش اعلا برساند و سلامت اقتصاد جهانی را تهدید کند. به ویژه، با توجه به این که ظرفیت اضافی اوپک نیز نمی‌تواند صادرات ایران را پوشش دهد.
در شرایطی که قیمت پایین‌تر باشد و اوپک نیز خود را آماده کرده باشد، تحریم‌های نفتی علیه ایران با ریسک کم‌تری همراه خواهد بود، اما ایالات متحده و هم‌پیمانان اروپایی‌اش از این شانس برخوردار نیستند.
علاوه بر این، مقاومت قابل توجهی در سطح شورای امنیت سازمان ملل، برای تحریم نفت ایران، از سوی روسیه و چین وجود دارد. هر دو قدرت نگرانی‌هایی جدی پیرامون تحریم‌ها ابراز می‌کنند از جمله آن دسته از تحریم‌ها که شامل توقف صادرات نفت می‌شود. این در حالی است که به ویژه چین در برابر هر نوع تحریم سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران که معاملات اخیرش را در برگیرد، مقاومت می‌کند.
با این که توجه زیادی به تکیهء هرچه فزایندهء چین به نفت خام ایران معطوف شده، اما باید گفت که کاهش پنج درصدی در تامین نیازها بر اثر تحریم صادرات نفت ایران، تمام مصرف‌کنندگان را به دلیل افزایش سریع قیمت تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. علاوه بر این مللی که روابط نزدیک‌تری با ایالات متحده به جای چین دارند- نظیر ژاپن، هند و برخی کشورهای اروپایی- نیز خریدار مهم نفت ایران هستند.
همچنین شورای امنیت ممکن است به جای آن، تحریم صدور محصولات نفتی به ایران را به منظور اعمال فشار بر جمهوری اسلامی در دستور کار قرار دهد. با این‌که ایران دومین تولیدکنندهء بزرگ در اوپک است، ظرفیت تصفیهء داخلی جوابگوی نیازهای این کشور نیست و باید حدود ۱۷۰ هزار بشکه در روز بنزین به کشور وارد شود که حدود چهار میلیارد دلار در سال هزینه در بر دارد. اما با این حال توافق شورای امنیت پیرامون این موضوع آسان نخواهد بود.در سال ۲۰۰۲، میانگین قیمت نفت به ازای هر بشکه ۲۰ دلار بود. اما هم‌اکنون با قیمت‌هایی که حدود سه برابر شده و با درآمد نفتی ایران که بیش از دو برابر چهار سال پیش تخمین زده می‌شود، یعنی ۵۰ میلیارد دلار در سال ۷ – ۲۰۰۶ ، در مقایسه با ۱۹ میلیارد دلار در سال ٣ – ۲۰۰۲   برخی مقامات ایران ممکن است به این موضوع فکر کنند که توقف صادرات نفت می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را به یک تقابل تمام‌عیار تبدیل کند. واشنگتن‌پست گزارش داد که مذاکره‌کنندهء هسته‌ای ارشد ایران، علی لاریجانی، اخیرا در یک کنفرانس خبری اظهار داشته است: «ما علاقه‌ای به استفاده از نفت به عنوان یک سلاح نداریم، اما اگر شرایط تغییر کند ممکن است در تصمیم خود تجدیدنظر کنیم.»
در وهلهء اول، بازارها از ترس قطع شدن نفت ایران نسبت به هر نوع بحران ژئوپلیتیکی که کشورهای تولیدکنندهء نفت را دربرگیرد حساس می‌شوند، اما کشورهای مصرف‌کنندهء نفت برای مقابله با کمبود ناشی از خروج ایران از بازار برگ برنده‌ای نیز دارند و آن هم نفت ذخیرهء آنان است. بر اساس نظر آژانس بین‌المللی انرژی، کل ذخیرهء نفت خام صنایع و دولت‌ها و همچنین محصولات تصفیه شده توسط دولت‌های عضو اوپک حدود چهار میلیارد بشکه است. اگر بازار از قطع نفت ایران آرام نگیرد، ذخیره‌های موجود کمبود را برای مدت قابل توجهی جبران می‌کنند.
 
منبع: سرمایه