• یک دیدار پنهان در تهران، رایزنی درباره عراق؛ و ایفای نقش میانجی در پرونده ی هسته ای ایران، نتایج سفر احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه به ایران است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۱۷ دی ۱٣۹۰ -  ۷ ژانويه ۲۰۱۲

شرق - مجتبی فتحی: یک دیدار پنهان در تهران، رایزنی درباره عراق؛ این جلوه نادیده از سفر احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه به ایران است. مردی که پر بیراه نیست او را «میانجیگر» خطاب کنیم؛ میانجیگری که حاضر است پا به هر میدانی بگذارد تا بحران‌ها را فرونشاند. تفاوتی هم نمی‌کند که آن بحران کجا بروز پیدا می‌کند؛ هدف ایفای این نقش است برای رسیدن به مقصودی والاتر که همانا تثبیت جایگاه ترکیه است برای تبدیل شدن به محور گفت‌وگوهای منطقه‌ای و بین‌المللی. ترکیه در راستای استراتژی «عمق استراتژیک» به دنبال آن است با توجه به پیشینه تاریخی خود، جایگاه رهبری در عمق استراتژیک خود یعنی حوزه تمدنی عثمانی- خاورمیانه، شمال آفریقا و بالکان- به مولفه‌هایی چون تاکید بر قدرت نرم، تلاش برای میانجیگری و حل بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و اتخاذ راهبرد برد– برد در ارتباط با دیگر کشورها، دست پیدا کند.
آنکارا برای این منظور نیز بسیار مصمم است و از کمترین فرصت‌ها بیشترین بهره را می‌برد. نمونه‌ای از این فرصت‌طلبی در سفر وزیر امور خارجه این کشور به تهران بروز پیدا کرد؛ آنجا که داوود اوغلو رایزنی‌های خود در این سفر را معطوف به ایران نکرد و علاوه بر تلاش برای باز کردن باب گفت‌وگوهای هسته‌ای جمهوری اسلامی با گروه ۱+۵ و انتقال پیام آنکارا به تهران پیرامون تحولات سوریه، درخصوص ناآرامی‌های اخیر عراق هم گفت‌وگو کرد؛ اما نه صرفا با مقامات ایرانی بلکه با مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق و فرمانده ارشد جیش «المهدی (عج)».
مقتدی صدر روحانی پر نفوذ شیعیان عراق، پنجشنبه گذشته، شام را در محل اقامت کارکنان سفارت ترکیه، میهمان احمد داوود اوغلو بود. ضیافتی که از ساعت ۲۰ آغاز شد و بیش از دو ساعت هم به طول انجامید. این دیدار در حالی برگزار شد که صبح همان روز در شهرک صدر بغداد، مهم‌ترین پایگاه طرفداران صدر، دو انفجار مهیب به وقوع پیوست که تلفات جانی بسیاری را به جا گذاشت. این نخستین انفجار از این دست در عراق طی روزهای اخیر نبود، چرا که پس از خروج نظامیان آمریکایی و بروز اختلافات داخلی، بین دولت نوری مالکی و معاون رییس‌جمهوری عراق طارق الهاشمی این کشور با چالش امنیتی جدی روبه‌رو شد و ناامنی‌ها مجال نداد تا کام مردم عراق با خروج نظامیان شیرین شود. آتش اختلافات داخلی در عراق آن زمان شعله‌ور شد که چندی پیش در پی بازداشت دو نفر از محافظان شخصی «طارق الهاشمی» معاون نخست‌وزیر عراق و اعتراف آنها به تلاش وی و محافظانش برای انجام عملیات‌های تروریستی در عراق و ترور «نوری مالکی» نخست‌وزیر این کشور، «الهاشمی» به دلیل نگرانی از احتمال بازداشت و محاکمه شدن به منطقه کردستان در شمال عراق گریخت.
پس از آن نیز زخم کهنه اختلافات در عراق بار دیگر سر باز کرد. در همین حال، با بروز این اختلافات از چندی پیش رسانه‌های عراقی خبر از سفر نماینده ایاد علاوی از فهرست العراقیه به ایران می‌دادند تا از جمهوری اسلامی ایران رسما درخواست شود در حل و فصل مناقشه تازه بروز پیدا کرده در عراق میانجیگری کند. این در حالی است که این سفر از سوی مقامات رسمی ایرانی مورد تایید قرار نگرفت و نماینده‌ای از عراق هم به تهران نیامد. با این حال میانجی ترک در سفر خود به ایران فرصت را غنیمت شناخت تا در سفر با یکی از با نفود‌ترین چهره‌های شیعیان عراق گفت‌وگو کند و به مسیری برای برون‌رفت از فضای کنونی دست یابد. دیدار پیشین مقتدی صدر و داوود اوغلو به جولای سال ۲۰۱۱ باز می‌گردد آن هم نه در عراق بلکه در سوریه. پیش از آنکه روابط دمشق - آنکارا بحرانی شود. مقتدی صدر یکی از بانفوذترین رهبران شیعیان عراق و شناخته‌ترین بازمانده خاندان صدر است. صدر چهارمین فرزند سید محمد صدر، مجتهد بانفوذ عراقی است.
داوود اوغلو پیش از دیدار و گفت‌وگو با مقتدی صدر، صبح روز پنجشنبه در سفارت ترکیه دیداری با تعدادی از روزنامه‌نگاران و استادان دانشگاهی داشت که در این دیدار بر نگرانی خود از بروز ناآرامی‌ها در عراق و سوریه تاکید کرد و به نظر می‌رسد که اکنون پس از سوریه، کاهش بحران در عراق به مهم‌ترین برنامه حوزه کاری وزیر امور خارجه ترکیه تبدیل شده است. وی عصر پنجشنبه گذشته و پس از دو دور گفت‌وگو با وزیر امور خارجه و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس خبری مشترک با همتای ایرانی خود یک‌بار دیگر این نگرانی را علنی کرد و گفت: «امیدواریم درگیری‌های اخیر سیاسی در عراق هرچه سریع‌تر حل‌و‌فصل و ثبات و آرامش در این کشور برقرار شود.»وی افزود: «ما باید برای آینده عراق دست به دست هم دهیم و با روابط نزدیک سیاسی، در راستای صلح، آرامش و ثبات این کشور تلاش کنیم.»
جدا از رایزنی‌های وزیر امور خارجه ترکیه درباره عراق در جریان سفر به ایران که کمتر هم مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، تلاش برای گشودن باب تازه‌ای از مذاکرات هسته‌ای با گروه ۱+۵، از جمله مهم‌ترین برنامه‌های کاری داوود اوغلو بود. ترکیه سال گذشته در چنین فصلی بود که ردای میانجی در مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ را بر تن کرد که البته چندان همراه با توفیق نبود و نتوانست اعتباری که ترک‌ها به دنبال آن بودند را برای آنها به ارمغان آورد. با این حال ترک‌ها در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که شکست‌ها را می‌توانند پلی برای پیروزی کنند و ناامیدی برای آنها معنایی ندارد از این رو بازهم به دنبال آن هستند که تجربه ناکام خود را به منظور چشیدن طعم شیرین موفقیت تکرار کنند. بر همین اساس داوود اوغلو با پیغام کاترین اشتون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای نقش‌آفرینی دوباره ترکیه و همچنین درخواست از ایران برای بازگشت به مذاکرات هسته‌ای قدم به تهران گذاشت تا بتواند به نوعی گره کور مذاکرات سیاسی ایران با گروه ۱+۵ را باز کند گره‌ای که از سال گذشته و در استانبول بر این مذاکرات افتاد.
از سال گذشته پس از آخرین دور مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵، از یک‌سو تاکید تهران بر گفت‌وگو حول محور «بسته پیشنهادی» ایران و از سوی دیگر تاکید مقامات غربی بر این نکته که هرگونه گفت‌وگو و مذاکره در چارچوب گروه ۱+۵ باید بر مبنای اختلافات بر سر برنامه‌ هسته‌ای ایران باشد، روند مذاکرات سیاسی پرونده هسته‌ای ایران متوقف و به بن‌بست کشیده شد. بر همین اساس نیز آمادگی هر دو طرف برای بازگشت به میز مذاکرات به عاملی برای از سرگیری دیدارهای تازه مقامات ایران با نمایندگان ۱+۵ نشده است. با این حال این سبب نشد که تهران بازهم آمادگی خود را در این رابطه پنهان کند و وزیر امور خارجه ایران در نشست مشترک خبری با همتای ترک خود بار دیگر بر این موضوع تاکید کرد. صالحی در پاسخ به پرسشی درخصوص مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ گفت: بنده وقتی که بن بودم با خانم اشتون رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا صحبت‌های سرپایی داشتم به خصوص درباره مذاکرات با ۱+۵. در آنجا بحث شد و گفتم که مکان و زمان را پیشنهاد دهید و متعاقبا آقای جلیلی نظر خود را در ارتباط با مکان و زمان نشست ایران و ۱+۵ اعلام خواهد کرد و این نشست برگزار خواهد شد. وی افزود: در آخرین نامه‌ای که جلیلی قریب به یکی، دو ماه پیش ارسال کرد آمادگی ایران برای ادامه مذاکرات ۱+۵ مطرح و در صحبت سرپایی من با خانم اشتون نیز این آمادگی اعلام شد. پیرو این صحبت اشتون با‌ داوود اوغلو تماس گرفت و از وی پرسید که آیا آمادگی از طرف ترکیه برای میزبانی نشست بعدی ایران و ۱+۵ در یک زمان مقرر وجود دارد که داوود اوغلو آمادگی خود را اعلام کرد. پس از آن وزیر خارجه ترکیه تلفنی با من تماس گرفت و موضوع را مطرح کرد و من نیز مطلب را خدمت جلیلی اعلام کردم و حتی نیز آمادگی خود را اعلام کرد. صالحی ادامه داد: آمادگی ایران برای ادامه این مذاکرات وجود دارد و امیدواریم این مذاکرات در محلی که مورد توافق طرفین است، انجام شود. البته نظر شخصی من این است که ترکیه مناسب‌ترین محل است؛ ولی این موضوع به طرفین بستگی دارد.
وزیر امور خارجه ترکیه نیز در این کنفرانس بر آمادگی کشورش برای میزبانی از مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ تاکید کرد. این در حالی است که شواهد و قرائن حاکی از آن است که مشکل مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ نه حول محور محل انجام مذاکرات بلکه از جای دیگری آب می‌خورد.
حال باید منتظر ماند و دید که داوود اغلو چه پیغامی را از تهران با خود به بروکسل می‌برد و آیا این پیغام می‌تواند به رفع مشکلات برای از سرگیری گفت‌وگو‌های هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ تبدیل شود یا خیر.