• نیمه شب پنج ژوئن هزاران ایرانی پشت بام های خود رفتند، آنان منتظر ظهور یک قوطی پپسی روی کره ی ماه بودند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۱۹ خرداد ۱٣۹۱ -  ٨ ژوئن ۲۰۱۲

نیمه شب پنج ژوئن هزاران ایرانی پشت بام های خود رفتند، نگاهها به قرص ماه دوخته شده بود. آنان منتظر ظهور یک قوطی پپسی روی کر ی ماه بودند.

در واقع، این شایعه که نام تجاری شرکت پپیسی کولا به شکل یک شعاع نوری بر روی ماه نمایش داده می شود، چند روزی بود که در وب سایت های ایرانی ردوبدل می شد. بعضی به وضوح آن را یک شوخی تلقی نمودند، اما بسیاری هم آن را باور کردند. آن طور که ناظران ما در تهران گزارش داده اند بسیاری از ایرانی ها در ساعاتی که پیش بینی شده بود روی بام های خود رفتند تا این پدیده را تماشا کنند.

"نیمی از مردم تهران روی بام های خود رفته بودند"
سعید که یک روزنامه نگار تهرانی است چنین می گوید:
"سرکار گذاشتن بود. من خودم هم به پخش این شایعه کمک می کردم؛ زیرا به همه می گفتم که آن شب به ماه نگاه کنند. دوست دخترم حتی به من می گفت پس چرا بی بی سی، یورونیوز و دیگر رسانه های ایرانی در مورد پدیده ای به این مهمی صحبت نمی کنند. من به او گفتم که شرکت پپسی کولا آن پیشنهاد را داده و رسانه ها نمی خواسته اند آن را تائید نمایند. فکر می کنم که آن شب بیش از نیمی از مردم تهران و شهرستان ها ساعت ١١:٣٠ روی پشت بام هایشان رفتند. همراه با همکارانم چندین دقیقه ماه را ورانداز کردیم، اما چیزی ندیدم. آن (چیز) واقعا ما را به خنده انداخت."

٣٣ سال پیش هم مردم باور کرده بودند که عکس خمینی در ماه ظاهر خواهد شد
فریا که یک پژوهشگر مقیم تهران است در این باره می گوید:
"در محله ی ما مردم بسیاری را دیدم که روی بام ها به انتظار نشسته بودند. تعدادی حتی دوربین ها و تلسکوپ هایشان را بیرون آورده بودند. واقعا تعجب آور است، خصوصا که تنها منبع این خبر فیس بوک بود. سایت های حرفه ای نبودند و کاربران ایرانی انترنت، اغلب کسانی تحصیلکرده هستند."
"نمی توانم باور کنم که این اتفاق برای دومین بار در ایران تکرار شود. ٣٣ سال پیش (شایعه ای که در زمان انقلاب ایران در سال ١٩٧٩ تا هنگام بازگشت خمینی از تبعید در جریان بود) مردم باور کرده بودند که عکس آیت الله خمینی در ماه ظاهر خواهد شد. در آن زمان بسیاری از مردم اطمینان داشتند که عکس وی را در ماه خواهند دید، در حالی که امروز مردم به همدیگر می گفتند که واقعا احمقانه بود که هم چون دروغی را باور کنیم."

آنان بسیار خندیدند و با نوشیدن کوکا کولا (از پپسی کولا) انتقام گرفتند
ماریا، روزنامه نگار از تهران می گوید:
"تقریبا تمامی دوستان من به کوهی در شمال تهران رفته بودند، جایی که آن ها می توانستند یک چشم انداز زیبا (از ماه) را داشته باشند. آن ها اصرار داشتند که همراهشان بروم، اما ترجیح دادم که یک فیلم را در خانه نگاه کنم. آنان دوربین های عکاسی و فیلم برداری را برداشتند، اما وقتی دیدند که اتفاقی نمی افتد بسیار خندیدند و با نوشیدن کوکاکولا (از پپسی کولا) انتقام گرفتند.
از دست این رفتارهای احمقانه، نمی توانستم جلوی خودم را بگیرم. آن ها به من گفتند که آنان احمق بودند، اما حداقل پس از آن لحظات خوبی را با هم سپری کردند که من از دست داده بودم."

منبع: فرانس ٢٤
برگردان: سیامک حیدری
لینک منبع:
observers.france24.com

توضیح زیر فیلم در متن اصلی: این ویدئوی جعلی مدعی است که پرتو آرم پپسی کولا را در ماه نشان داده است.
 

همه ماجرای «پپسی و ماه» و کاسه‌ای که بر سر «ایسنا» شکست

خبرگزاری دانشجویان ایران نیز متن زیر را در مورد این ماجرا منتشر کرده است:
شامگاه سه‌شنبه چند ساعتی قبل از رخداد پدیده نادر نجومی گذر سیاره زهره از مقابل خورشید، شایعه انعکاس تصویر نشان یکی از شرکت های نوشابه سازی در کره ماه باعث شد بسیاری در ایران چشم به ماه بدوزند. انتظار عبثی که از شایعه‌ای بی اساس در فضای مجازی و چند وب سایت اینترنتی نشات گرفته بود و در شبکه‌های اجتماعی و اس ام اس ها دست به دست چرخیده بود تا با کشاندن جماعتی به پشت بام‌ها بار دیگر نشان دهد جامعه در حال گذار ما هنوز هم تا حد زیادی در برابر شایعه و شبه علم آسیب پذیر است.
عصر چهارشنبه سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران در گزارش تحلیلی کوتاهی در گفت و گو با یک روزنامه نگار علمی و کارشناس هوافضا و یک استاد فعال در حوزه ترویج علم به آسیب شناسی این شایعه شبه علمی پرداخت.
متعاقب این گزارش، چند سایت خبری داخلی و خارجی و یکی، دو روزنامه در روز پنج شنبه در گزارش های مشابهی به شایعه مشاهده لوگوی کارخانه نوشابه سازی در ماه و باور آن از سوی بخشی از جامعه پرداختند اما آنچه در این گزارش ها جلب توجه می کرد، طرح نام «ایسنا» به عنوان یکی از معدود رسانه‌های رسمی بود که از نظر نویسندگان، با پرداختن به این شایعه در روزهای قبل در دامن زدن و باورپذیری آن نزد بخشی از مخاطبان موثر بوده است.
نقش «ایسنا» در طرح چنین مطلب شبه علمی در حالی مطرح شده که خبرگزاری دانشجویان ایران آن چنان که از خاستگاه و ماهیت علمی و دانشگاهی آن انتظار می رود طی حدود دوازده سال فعالیت خود هیچ گاه در دام شوخی‌ها و شایعات شبه علمی نیفتاده و در مواردی از این دست از جمله مورد اخیر پیشگام روشنگری در خصوص شایعات شبه علمی بوده است.
حل معمای مدال‌های انشتین توسط یک دختر دانشجو که سرتیتر اخبار صدا و سیما و اغلب خبرگزاری ها و روزنامه های کشور بود ، شایعه پیشگویی زلزله قریب الوقوع تهران و غوغای هشت پای پیشگوی جام جهانی هم، تنها بخشی از مواردی بوده که ایسنا به عنوان رسانه پیشرو، خلاف جریان غالب خبری، موضعگیری و روشنگری کرد.
اما صرف نظر از قضیه خبری که شائبه تایید «شایعه شبه علمی تاباندن تصویر لوگوی کارخانه نوشابه سازی پپسی در ماه» را سبب شد، چرایی نقد دیرهنگام این شایعه از سوی ایسنا نیز ممکن است سوالاتی را در اذهان مخاطبان محترم خبرگزاری ایجاد کرده باشد که این نوشتار در پی پاسخ به آن است.
بخش اخبار شهرستانها، دفتر منطقه‌ای کرمانشاه ، دو هفته پیش، در پی شایعاتی که در خصوص تاباندن لوگوی شرکت نوشابه سازی در ماه در شانزدهم خردادماه در برخی سایتهای اینترنتی مطرح شده بود، صرفا از منظر «تبلیغات» و نه وجه علمی آن، مصاحبه‌ای با مدیرگروه روابط عمومی دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد فرهنگ و هنر کرمانشاه منتشر کرد که مصاحبه شونده محترم هم با توجه به حوزه تخصصی خود، فارغ از اعتبار علمی این موضوع یا صدق و کذب خبر، صرفا مقوله استفاده تبلیغاتی از آسمان و فضا (ماه) برای تبلیغات را مورد بررسی قرار داد. امری که طبعا با توجه به پیشرفت‌های روزافزون بشر تحقق آن در آینده، چندان هم دور از ذهن نیست.
نحوه عملکرد همکاران ایسنا در «دفتر منطقه یی کرمانشاه» در مواجهه با این هوکس (شایعه اینترنتی) و انتخاب یک مدرس روابط عمومی برای این مصاحبه نشان می دهد در خبر کوتاه دفتر منطقه یی ایسنا صرفا ایده جالب مطرح در این شایعه از منظر تبلیغات مورد بررسی قرار گرفته و هیچ بحثی از جنبه‌های علمی و فنی این قضیه پس از تایید صحت آن مطرح نیست و در ادامه هم خبر دیگری در این مورد در سایت منطقه یی کرمانشاه منتشر نشده است.
از این منظر ضمن پذیرش لزوم دقت بیشتر همکاران سایت استانی ایسنا شاید کمی بی انصافی باشد که بررسی رویکردهای تبلیغی با فرض جدی انگاشتن این شایعه ولو از منظری غیرعلمی به معنای تایید این شایعه از سوی مجموعه این خبرگزاری معتبر که کارنامه کاملا روشنی در حوزه علمی دارد، تلقی شود؛ گو این که کاملا روشن است که اگر این خبرگزاری قصد پرداختن به این موضوع را داشت، یا اندک اعتبار علمی برای آن قائل بود، قطعا در بخش علمی و فناوری خود، به نحو شایسته‌ای این خبر را منعکس می‌کرد.
سرویس علمی ایسنا پس از اطلاع از این شایعه، با درج گزارشی تحلیلی نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و نکته جالب این که اغلب اساتید و صاحبنظران حوزه رسانه، ترویج علم و نجوم هم که سرویس علمی ایسنا روز چهارشنبه و پنج شنبه برای دریافت نظرات آنها در خصوص این شایعه با آنها تماس گرفت، اساسا یا این شایعه را نشنیده بودند یا همان روز از آن مطلع شده بودند که ناشی از ماهیت این شایعه و نحوه انتشار آن و عدم پرداختن رسانه های رسمی کشور به آن است.
اما ای کاش همکاران رسانه یی که پس از انتشار گزارش تحلیلی ایسنا در خصوص این شایعه، موضوع را مورد توجه قرار داده و ترجیع بند گزارش هایشان مصاحبه دو هفته پیش یکی از دفاتر منطقه یی ایسنا است با بی تفاوتی از کنار این شایعه نمی‌گذشتند و چند روزی زودتر به این موضوع می پرداختند تا از آن چه «سر کار رفتن مردم و تلف شدن وقت آنها در شامگاه سه شنبه» عنوان کرده و در نقش وکیل آنها علیه مسببان این شوخی شبه علمی اقامه دعوی می‌کنند پیشگیری شود.
به هر حال این اولین باری نیست که شایعه ‌های شبه علمی، توجه بخشی از جامعه را به خود معطوف می کند و فهرست بلندی از این قبیل شایعات از پیش بینی زلزله های قریب الوقوع از سوی پیشگوهای وطنی و خارجی تا پرواز بشقاب پرنده ها در آسمان مناطق مختلف کشور را می توان یادآور شد و از سوی دیگر نباید فراموش کرد که تقریبا همه جوامع از توسعه یافته تا در حال توسعه گاه و بیگاه تحت تاثیر چنین شایعاتی که عمدتا محتوای محیرالعقولی دارند قرار می گیرند.
تجربه های ناخوشایندی مثل باورپذیری بخشی از جامعه نسبت به شوخی درج لوگوی شرکت نوشابه سازی در ماه که نشان از آسیب پذیری آنها در برابر شایعات شبه علمی، ضعف تفکر علمی در لایه های مختلف اجتماعی و ضریب نفوذ خبر رسانه های غیررسمی نسبت به رسانه های رسمی در بخشی از جامعه دارد فرصتی برای شناخت عمیق تر جامعه و شناسایی و رفع علل فرهنگی و اجتماعی بروز این آسیب‌هاست.

سرویس علمی ایسنا بنا بر وظیفه خود در ادامه گزارش تحلیلی روز چهارشنبه خود در آسیب شناسی علل باورپذیری بخشی از جامعه در قبال شایعات شبه علمی، دیدگاه دکتر منصور وصالی، استاد فیزیک (نجوم) و از صاحبنظران حوزه ترویج علم را هم جویا شده است.
دکتر وصالی با بیان اینکه توجه به شبه علم مختص جامعه ایران نیست و در همه کشورها لااقل بخشی از مردم به این قبیل مطالب که عمدتا ایده جالب و خارق العاده ای دارند جلب می شوند اظهار کرد: البته در کشورهای پیشرفته وقتی موضوعات شبه علمی جذاب برای مردم، مطرح می‌شود، مراکز علمی سریعا واکنش نشان می دهند؛ مثلا چندی پیش وقتی مخالفان نظریه داروین، فیلمی درباره نظریه خود در رسانه‌های ایالات متحده منتشر کردند، انجمن آمریکایی پیشبرد علم شدیدا واکنش نشان داد و در مورد آن به رسانه‌ها، دانشمندان، معلمان و غیره هشدار داد؛ ولی متاسفانه در کشور ما دانشگاه‌ها و انجمن‌های علمی هیچ واکنشی در مقابل این قبیل مطالب نشان نمی‌دهند که علت آن عدم شناخت صحیح اجتماع علمی کشور از علم مدرن و ساز و کارهای آن و ضرورت‌های برخورد با شبه علم است.
وی خاطرنشان کرد: در مورد اخیر جا داشت انجمن نجوم در قبال این شایعه که در جامعه دامن زده شده واکنش نشان می داد حتی اگر این خبر درست بود با توجه به جنبه اجتماعی وسیع آن، وظیفه انجمن بود که برای تبیین دقیق آن و جلوگیری از شاخ و برگ دادن بی مورد به آن وارد عمل شود.
این استاد فیزیک در ادامه درباره امکان علمی درج نشان‌های تبلیغاتی بر ماه با لیزر که در شایعه اخیر مطرح شده است، گفت: پاسخ دقیق به این سئوال نیازمند محاسبات بسیاری است؛ ولی طبق یک بررسی سرانگشتی که دیروز پس از شنیدن این شایعه انجام دادم، نیازمند انرژی فوق‌العاده زیادی است؛ مضافا اینکه کره ماه با قطری یک چهارم زمین جرم آسمانی کروی عظیمی است که درج تصویر بر روی آن را تقریبا غیر ممکن می نماید. وی خاطرنشان کرد: بسیاری کارها در علم به لحاظ نظری امکان پذیر هستند ولی از لحاظ مهندسی شاید هیچ وقت محقق نشوند مثلا سفر به سیارات و منظومه‌های دیگر به لحاظ نظری امکانپذیر است ولی برای تحقق آن باید دارای آنچنان فناوری پیشرفته‌ای باشیم که انرژی خورشید را کاملا در اختیار و کنترل بگیریم. از لحاظ نظری ایجاد کره‌ای عظیم از سلول‌هایی خورشیدی به دور این ستاره به عنوان منبعی برای دستیابی به انرژی تقریبا نامحدود امکان پذیر است حال آنکه در عمل چنین کاری امکان پذیر نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید رجایی در ادامه در خصوص واکنش رسانه ها به شایعه اخیر نیز گفت: واکنش رسانه های ما در قبال این قبیل شایعات هم پیش از آنکه جنبه اطلاع رسانی و افزایش آگاهی عمومی داشته باشد رویکردی ژورنالیستی دارد و اغلب رسانه ها در صدد استفاده از این فرصت برای مطرح کردن خود و جنجال آفرینی هستند که معمولا هدف اصلی را تحت الشعاع قرار می دهد ولی به هر حال همین قدر که نسبت به این قبیل شایعات واکنش نشان می دهند بهتر از بی توجهی است.
وی با تقدیر از رویکرد ایسنا به تحلیل آسیب شناسانه موارد شبه علمی و تلاش برای روشن کردن اذهان عمومی با طرح دیدگاههای کارشناسانه در طول فعالیت خبرگزاری اظهار داشت: باید پیوندی بین انجمن های علمی و رسانه ها برای مقابله با شبه علم ایجاد شود. روشنگری در خصوص شبه علم کار آسانی نیست شاید اگر دفعه بعد به جای پپسی کولا، شایعه شود که کوکا کولا می خواهد لوگویش را در ماه درج کند کسی باور نکند ولی این به معنای عدم باور پذیری جامعه نسبت به دیگر شایعه های شبه علمی نیست و باید تفکر جامعه را از اساس اصلاح کرد.
عضو هیات مدیره انجمن ترویج علم ایران با بیان اینکه موضوع شایعه اخیر در جلسه هفته آینده هیات مدیره انجمن بررسی و انجمن نسبت به آن واکنش نشان خواهد داد خاطر نشان کرد بهترین کار این است که این شایعه مناسبتی برای آموزش به مردم و جامعه علمی باشد.