• دیپلمات روس چهارشنبه عازم تهران می‌شود. با دو دستور کار؛ یکی مذاکرات هسته‌ای و دیگری، تحولات سوریه ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲٣ خرداد ۱٣۹۱ -  ۱۲ ژوئن ۲۰۱۲

شرق - مجتبی فتحی: دیپلمات کهنه‌کار روس فردا عازم تهران می‌شود. با دو دستور کار؛ یکی مذاکرات هسته‌ای ایران و دیگری، تحولات سوریه؛ تحولاتی که به نظر می‌رسد، اکنون برای آن نسخه مشخصی وجود ندارد. با این حال «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه در جریان سفر خود برای مقامات ایرانی از نسخه‌ای جدید رونمایی می‌کند؛ نسخه‌ای که قرار است به طور رسمی در اجلاسی بین‌المللی برای حل موضوع سوریه علنی شود. البته برگزاری این اجلاس خود در هاله‌ای از ابهام است و تردیدهای بسیاری درباره شرکت‌کنندگان آن وجود دارد. با این حال آنچه مسلم است پیشنهاد‌دهنده برگزاری این اجلاس بر حضور جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد؛ حتی اگر غربی‌ها به‌خصوص آمریکا، بریتانیا و فرانسه مخالف این حضور باشند.
دیروز وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای ضمن اعلام خبر سفر لاوروف به تهران خاطرنشان کرد که وزیر خارجه این کشور در سفر خود با مقامات جمهوری اسلامی درباره ابتکار روسیه درخصوص برگزاری کنفرانس بین‌المللی پیرامون سوریه دیدار و گفت‌وگو می‌کند. وزارت خارجه روسیه در ادامه این بیانیه یک‌بار دیگر در واکنش تلویحی به مخالفت کشورهای غربی با حضور ایران در کنفرانس بین‌المللی پیرامون سوریه تاکید کرد: «نظر ما این است که علاوه بر کشورهای همسایه سوریه و کشورهایی که به طور مستقیم در طرف‌های درگیر سوری تاثیر دارند، ایران نیز باید از جمله شرکت‌کنندگان در این کنفرانس باشد. بدون شرکت ایران، کوشش‌های بین‌المللی در جهت سوریه چندان تاثیرساز نخواهد بود.»
هفته گذشته با به بن‌بست رسیدن «طرح صلح» کوفی عنان و نقض مکرر آتش‌بس از سوی طرف‌های درگیر در سوریه و به دنبال آن تشدید بحران ناشی از کشتار غیرنظامیان در شهرها و روستاهای این کشور از جمله «درعا» و «حما»، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه تاکید کرد که لازم است نشستی با حضور کشورهایی که «بر گروه‌های اپوزیسیون سوریه تاثیر واقعی» دارند، برگزار شود.
وی در این خصوص به کشورهای عضو شورای امنیت، اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین کشورهای مهم منطقه نظیر ترکیه و ایران اشاره کرد و افزود که اتحادیه اروپا نیز می‌تواند در این مسیر به یاری بیاید. با این حال، یک روز پس از درخواست روسیه، آمریکا، فرانسه و بریتانیا مدعی شدند که ایران نمی‌تواند نقشی در نشست سوریه داشته باشد زیرا جمهوری اسلامی هم‌پیمان نظام بشار اسد است و بار‌ها حمایت خود را از آن اعلام کرده است. غرب و معترضان سوری، ایران را متهم به کمک به دولت سوریه در مقابله با اعتراض‌های این کشور می‌کنند. در همین حال لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه، در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که ایران «تحت هیچ شرایطی» نمی‌تواند در مذاکرات برای حل بحران سوریه حضور داشته باشد و حضور ایران در مذاکرات «با هدف افزایش فشار بر حکومت سوریه در تضاد است.» ویلیام هیگ، وزیر خارجه بریتانیا، نیز در همراهی با فرانسه اعلام کرده بود که به باور وی وارد کردن ایران در هر گروهی که به منظور حل بحران سوریه تشکیل می‌شود، فعالیت‌های گروه مزبور را بی‌اثر می‌کند. هیلاری کلینتون وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا نیز در موضع‌گیری جداگانه‌ای با هر نوع نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در تحولات سوریه مخالفت کرد.
واکنش‌ها به حضور احتمالی ایران در کنفرانس بین‌المللی پیرامون سوریه اعتراض وزیر خارجه روسیه را به دنبال داشت. سرگئی لاوروف تاکید کرد: «محروم کردن ایران از ایفای نقشی در مذاکرات به منظور حل‌و‌فصل بحران سوریه، بی‌فکری است.» لاوروف تاکید کرد: «می‌خواهیم این کنفرانس ثمربخش باشد.» او افزود: «مطرح کردن این سخنان که ایران جایگاهی در حل‌و‌فصل مسایل سوریه ندارد با این عنوان که بخشی از بحران این کشور است، دست‌کم از دیدگاه دیپلماتیک، بی‌فکری است.»
در ادامه روسیه در تبیین طرح و ایده خود اعلام کرد که مسکو بر این عقیده است دست‌کم ۱۵ کشور، پنج کشور عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل متحد (روسیه، آمریکا، فرانسه، بریتانیا و چین)، عربستان سعودی، قطر و کشورهای همسایه سوریه یعنی لبنان، اردن، عراق، ترکیه و ایران و سازمان‌های بین‌المللی همچون اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد باید در کنفرانس بین‌المللی پیرامون سوریه شرکت کنند. روزنامه الاخبار دیروز اعلام کرد که در صورت پیشرفت مذاکرات، در مراحل بعد مذاکرات حتی با حضور نماینده دولت دمشق و نماینده مخالفان آن ادامه خواهد یافت. براساس طرح روسیه، این اجلاس در مسکو یا ژنو برگزار خواهد شد و دستور کار آن اجرای طرح کوفی عنان و اجرای دو قطعنامه ۲۰۴۲ و ۲۰۴٣ است که درخصوص ناظران بین‌المللی در سوریه صادر شد.
اهداف اعلام شده مسکو از این نشست که در سطح وزرای خارجه برگزار خواهد شد، موارد ذیل است:
۱- مذاکره درباره گام‌های عملی با هدف ایجاد حل سیاسی برای بحران سوریه و تحریک طرف‌های موثر بر سوریه و مخالفان برای استفاده از نفوذ خود جهت حل موضوع. ۲- کشورهای شرکت‌کننده پیشنهادی چین، روسیه، ایران، عراق، لبنان، ترکیه، آمریکا، فرانسه، قطر، عربستان، اردن و اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه اروپا و سازمان ملل هستند. ٣- سطح نمایندگان این کشورها وزیر خارجه و رییس سازمان‌هاست که ممکن است بعد از نشست کارشناسان باشد. ۴- همه شرکت‌کنندگان متعهد می‌شوند که نفوذ خود را برای تاثیر بر طرف‌های سوری جهت توقف فوری نزاع مسلحانه و التزام به طرح کوفی عنان به کار بگیرند. همچنین متعهد می‌شوند که سخنانی در تناقض با طرح عنان و روح این طرح بیان نکنند به‌خصوص درباره پایان یافتن خشونت از جانب همه طرف‌ها. ۵- در مرحله اولیه، اجلاس باید توانایی بازیگران خارجی (عرصه سوریه) را برای حل بحران تقویت کند. در صورت موفقیت کنفرانس، نشست‌های بعدی درباره ابعاد حل بحران از راه‌های عملی‌تر برگزار می‌شود و حتی طرف‌های سوری یعنی دولت و مخالفان آن نیز می‌توانند به آن بپیوندند. ۶- مکان اجلاس مسکو یا ژنو باشد.
الاخبار افزود که آمریکا هنوز پاسخ مثبت به این پیشنهاد روسیه نداده است. حتی درخصوص ایده کوفی عنان برای تشکیل گروه تماس نیز آمریکا هنوز استقبال نکرده است. البته جزییات منتشرشده تحت عنوان طرح روس‌ها شباهت زیادی با طرح صلح جدید کوفی عنان دارد.
سرگئی لاوروف در حالی به تهران سفر می‌کند تا در جریان این سفر با مقامات جمهوری اسلامی ایران در مورد برگزاری کنفرانس بین‌المللی پیرامون سوریه گفت‌وگو کند که روز جمعه، معاون وزیر امور خارجه آمریکا به مسکو سفر کرده بود تا مقامات روسیه را به حمایت از یک راه‌حل بین‌المللی شامل کناره‌گیری رییس‌جمهوری سوریه، ترغیب کند. روسیه به همراه چین و جمهوری اسلامی ایران تاکنون با هر راه‌حلی مبتنی بر «تغییر رژیم» در سوریه مخالفت کرده‌اند. با این حال چند روز پس از سفر معاون وزیر خارجه آمریکا به مسکو، همتای روس او اعلام کرد که اگر مردم سوریه با «راه‌حل یمنی» برای کشورشان موافق باشند، روسیه نیز از آن استقبال می‌کند. اشاره این مقام روسی به کناره‌گیری رییس‌جمهوری سابق یمن در برابر مصونیت از پیگرد قانونی است. نخست‌وزیر ترکیه نیز می‌گوید پیشنهاد «راه‌حل یمنی» برای سوریه قابل بررسی و تعمق است، هر چند راه‌حلی کامل و بدون ایراد نیست. به گفته مقامات غربی در صورت ارایه تضمین به کشورهای حامی سوریه برای تامین منافع‌شان پس از کناره‌گیری بشار اسد، آنها با «راه‌حل یمنی» و تغییر حاکمیت در این کشور همراهی خواهند کرد. بر این اساس بعید نیست که در جریان سفر نماینده ایالات متحده آمریکا به روسیه تضمین‌های لازم به این کشور از جمله حفظ پایگاه دریایی طرطوس پس از تغییر حاکمیت در سوریه داده شده باشد. در این صورت احتمال آنکه «راه‌حل یمنی» برای بحران سوریه روی میز مذاکرات مقامات جمهوری اسلامی ایران و وزیر خارجه روسیه قرار گیرد، زیاد است.
البته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در جریان سفر خود یک هدف مهم دیگر را نیز در دستور کار دارد و آن فراهم کردن زمینه گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ در مسکو است. مسکو حدود یک هفته دیگر در روزهای ۲۹ و ۳۰ خرداد میزبان مذاکره‌کنندگان ایران و گروه ۱+۵ خواهد بود. روس‌ها در حالی برای نخستین بار میزبان مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ هستند که پیش از آغاز گفت‌وگوهای طرفین طرح «گام به گام» را به عنوان راه‌حلی برای برون‌رفت این مذاکرات از بن‌بست ارایه کردند. هر چند جزییات این طرح ابتدا با مخالفت غربی‌ها مواجه شد با این حال کلیات آن در دستور کار مذاکرات قرار گرفت. بر این اساس، طراح طرح گام به گام در این دور از مذاکرات تلاش خواهد کرد تا در کشور خود به تاسی از این طرح، طرف‌های درگیر در مذاکرات هسته‌ای ایران را متقاعد به برداشتن گام‌هایی متقابل برای دستیابی به حداقل تفاهم کند. این در حالی است که با بروز اختلافات جمهوری اسلامی ایران و گروه ۱+۵ بر سر دستور کار مذاکرات مسکو، امیدواری‌ها به نتایج این مذاکرات به حداقل رسیده است. طی روزهای اخیر معاونان مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا نامه‌نگاری‌های متعددی داشته‌اند و هرکدام یکدیگر را به نقض موافقتنامه‌های استانبول و بغداد متهم می‌کنند. علی باقری، معاون دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران در نامه‌های خود به هلگا اشمید، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرده که براساس توافقنامه بغداد پیش از برگزاری نشست مسکو دو طرف باید دیدارهای کارشناسی را برای تعیین دستور کار این مذاکرات داشته باشند. در عوض «هلگا اشمید» در پاسخ خواستار آن شده است که جمهوری اسلامی ایران به بسته پیشنهادی گروه ۱+۵ که مشتمل بر درخواست تعلیق غنی‌سازی ۲۰‌درصد در ایران است، پاسخ دهد. به گفته معاون کاترین اشتون، پاسخ ایران به این بسته می‌تواند به مبنای دستور کار مذاکرات مسکو تبدیل شود.
بروز این اختلافات شاید بیش از همه روس‌ها را نگران کرده است چراکه روسیه نمی‌خواهد حداقل در شرایط کنونی به ایستگاه پایانی مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ تبدیل شود. بر این اساس، این احتمال وجود دارد که وزیر خارجه روسیه در لابه‌لای پیشنهادهای خود به مقامات جمهوری اسلامی ایران، درخواست تعادل مواضع طرفین چالش در جریان مذاکرات مسکو را نیز ارایه کند.