• در قفقاز، جایی که منافع راهبردی ایالات متحده با منافع روسیه و ایران در تصادم هستند، خطر جنگ میان ارمنستان و اذربایجان بر سر منطقه قره باغ علیا در حال افزایش است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۲ تير ۱٣۹۱ -  ۲۲ ژوئن ۲۰۱۲

در قفقاز، جایی که منافع راهبردی ایالات متحده با منافع روسیه و ایران در تصادم هستند، خطر جنگ میان ارمنستان و اذربایجان بر سر منطقه قره باغ علیا در حال افزایش است.
وزیر امور خارجه ایالات متحده، خانم هیلاری کلینتون، که از ۴ تا ۶ ژوئن به ارمنستان، آذربایجان و گرجستان سفر کرد، درواقع با سفر خود روغن روی آتـش ریخت.
مناقشه ارضی برسر قره باغ علیا که ارمنستان و آذربایجان، هردو مدعی آن هستند، به بیش از صد سال پیش برمی گردد، که با ازهم پاشی اتحاد شوروی دوباره شعله ور شد. براثر برخوردهای نظامی و مخاصمات از اواخر دهه هشتاد قرن گذشته و همچنین پس از اعلام استقلال جمهوری های یادشده، حدود ۲۵۰۰۰ نفر در سالهای ۹۴-۱۹۹۱ به هلاکت رسیده و قریب به یک میلیون نفر آواره شدند.
منطقه مورد مناقشه، که بیشتر ساکنان آن ارامنه هستند، طبق حقوق بین الملل درحیطه آذربایجان است و لذا به عنوان منطقه "اشغالی" توسط ارمنستان تلقی می شود. هر دو کشور رسما هنوز در حال جنگ هستند. از سال ۲۰۱۰، برخوردها در منطقه مرزی افزایش یافته است.
سفر هیلاری کلینتون به منطقه با تشدید برخوردها همراه بود. از ابتدای ماه ژوئن، بیست و هشت نفر از هر دو طرف، از جمله غیرنظامیان، کشته شده اند. بسیاری از شبکه های خبری اکنون صحبت از "وضعیت جنگی" می نمایند.
ایالات متحده و قدرتهای اروپایی از این مناقشه به منظور عقب راندن روسیه در منطقه، که تا ازهم پاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹ متعلق به اینکشور بود، استفاده می کنند. اما، میان آنها اتفاق نظر وجود ندارد. در حالی که فرانسه از ارمنستان حمایت می کند – که روسیه هم همین موضع را اتخاذ کرده - ایالات متحده با آذربایجان، ترکیه و گرجستان همکاری نزدیک دارد و می کوشد ارمنستان را هم به جرگه خودش بکشاند.
از سالهای دهه نود قرن گذشته، ایالات متحده نفوذ خود را در منطقه، به زیان روسیه و ایران، گسترش داده است. به ویژه، "انقلاب گل ر ُز" گرجستان در سال ۲۰۰۳، که طی آن آقای میخاییل ساآکاشویلی، رییس جمهور فعلی به کمک امریکا به قدرت رسید، نقطه عطفی از این نظر به شمار می آید. گرجستان و آذربایجان، هر دو متحدان نزدیک ایالات متحده هستند و توسط واشنگتن تسلیح می گردند. هردو کشور به آنچه که اصطلاحا "دالان جنوب" نامیده می شود تعلق دارند. ازطریق این "دالان" است که لوله های نفتی فعال و درحال ساخت، روسیه را دور زده و نفت و گاز منطقه کاسپین (دریای مازندران) را به اروپا می رسانند.
ایالات متحده تاکنون کوشیده تا از تجدید منازعه بین ارمنستان و آذربایجان جلوگیری کند، زیرا وقوع جنگ بین ایندو کشور می تواند منافع امریکا و اروپا را به خطر اندازد و به یک منازعه بزرگ با روسیه و ایران تبدیل شود.
طی سفر خانم کلینتون به قفقاز، روزنامه نیویورک تایمز هشدار داد: "امریکا و اروپا دیگر نمی توانند مذاکرات مربوط به قره باغ را پشت گوش بیاندازند. الهام علی یف، رییس جمهور آذربایجان، با فشارهای داخلی برای اقدام مواجه است، اما لازمست که اروپا و امریکا به وی راجع به عواقب مصیبت بار درگیری نظامی، که می تواند به یک جنگ وسیع منطقه ای تبدیل گردد هشدار بدهند. در چنین حالتی، سرمایه گذاری روی منابع انرژی آذربایجان و طرح عظیم لوله های جدید گاز به اروپا، "نابوکو" ۱، می توانند از جمله قربانیان چنین جنگی باشند".
نابوکو یک طرح خط لوله نفتی اروپایی برای انتقال نفت از آسیای مرکزی به اروپای مرکزی با دور زدن روسیه می باشد. اکنون ماههاست که این طرح با خطر شکست مواجه است.
خانم کلینتون، طی سفر خود اظهار داشت که مناقشه باید به صورت مسالمت آمیز حل شود. مذاکرات صلح بعدی قرار است در ۱۸ ژوئن در پاریس انجام پذیرد.
در سالهای اخیر، ایالات متحده کوشیده روابط بهتری با ارمنستان ایجاد کند تا اینکشور را به ترکیه، یعنی یک عضو ناتو، نزدیکتر سازد. کلینتون در سفر خود بر اهمیت به وجودآوردن روابط دوجانبه بین دو کشور تاکید ورزید.
هدف واشنگتن، البته منزوی کردن روسیه و ایران در قفقاز برای طرحهای خط لوله "ترانس کاسپین" می باشد و در این میان، ارمنستان آخرین کشوری است که از طریق آن روسیه و تا حدی هم ایران، می توانند در منطقه اعمال نفوذ کنند.
مناسبات پر تنش میان مسکو و واشنگتن و همچنین تدارکات و تمهیدات جنگی ایالات متحده و اسراییل علیه ایران، خطر یک جنگ منطقه ای در قفقاز را که می تواند به سرعت به مخاصمه بین قدرتهای بزرگ مبدل گردد، به وجود آورده اند.
روسیه، که تنها یک پایگاه نظامی در منطقه قفقاز در ارمنستان دارد، معاهده ای را با اینکشور امضا نموده متعهد شده که در صورت بروز جنگ به این کشور کمک نظامی بدهد. نیویورک تایمز در ۱۱ ژوئن گزارش داد که هواپیماهای نظامی روسیه تمرینهای متعددی را برفراز ارمنستان انجام داده اند. ایگور گوربول، سرهنگ روسی به آژانس خبری اینترفاکس اطلاع داد که آنها در حال آماده شدن برای عملیات جنگی می باشند.
همچنین، انتظار می رود که ایران نیز در کنار ارمنستان قرار گیرد. آندره اسمیرنوف، مفسر روسی اخیرا اینطور نوشت: "ایران نیز نمی تواند ازدست رفتن قره باغ توسط ارمنستان را اجازه دهد. اگر چنین چیزی اتفاق بیفتد، به احتمال قوی نیروهایش را به منطقه خواهد فرستاد، زیرا این امر با مرگ و زندگی او نیز ارتباط دارد. سوال بی جوابی که درحال حاضر هست اینست که جنگ از کدام جبهه شروع خواهد شد، از قره با غ یا از جبهه ی علیه ایران؟".
در صورت بروز جنگ، ایالات متحده به احتمال زیاد جانب آذربایجان را خواهد گرفت. آذربایجان نه تنها یک تولید کننده مهم انرژی و معبر انتقال گاز آسیای مرکزی و منطقه کاسپین است، بلکه از اهمیت نظامی و استراتژیک فراوانی نیز برای امریکا و اسراییل برخوردار است. دو کشور اخیر در چارچوب تدارکات جنگی شان علیه ایران، به طور منظم نیروی دریایی و ارتش آذربایجان را مسلح کرده اند. رجوع شود همچنین به: ”Growing tensions between Iran and Azerbaijan“
باکو قبلا جنگهای تحت رهبری ایالات متحده در عراق، کوزوُ و افغانستان را حمایت کرده است. حدود یک سوم سپاهیان ناتو که در افغانستان مستقر هستند از خاک این جمهوری "کاسپین" عبور می کنند.
خانم کلینتون طی مذاکراتش با الهام علی یف، رییس جمهوری آذربایجان، از گسترش بیشتر روابط نظامی و اقتصادی میان دو کشور خبر داد و از آذربایجان به خاطر شرکت در کنفرانس سران ناتو تقدیر و تحسین نمود. برای اولین بار، امسال باکو در نشست سران این پیمان شرکت نمود، درحالی که ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه درپی افزایش تنش با ایالات متحده و ناتو از شرکت در کنفرانس خودداری نمود.
بعلاوه، سفر کلینتون به گرجستان تنشها با روسیه را تشدید کرد. از زمان انقلاب گل رز در ۲۰۰۳ و جنگ قفقاز در ۲۰۰۸ میان گرجستان و روسیه برسر مناطق ا ُستیای جنوبی و آبخازیا، که ضمن آن گرجستان از کمک و یاری ایالات متحده برخوردار شد، روابط بین تفلیس و مسکو خراب بوده است.
در ابتدای امسال، گرجستان به صدور گذرنامه های به اصطلاح "بیطرف" به ساکنان آبخازیا و ا ُستیای جنوبی اقدام کرد. طبق گزارش رسانه های روسی، گذرنامه ها را وزارت کشور گرجستان صادر کرده بود و بنابراین به زحمت می شد آنها را "بیطرف" خواند. خانم کلینتون طی سفرش به گرجستان اعلام کرد که دولتش این گذرنامه ها را به رسمیت می شناسد.
سپس، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، آلکساند لوکاسه ویچ، اعلام داشت: "متاسفانه، اظهارات خانم کلینتون در گرجستان نشان داد که واشنگتن از رویدادهای ماه اوت ۲۰۰۸ قفقاز پند نگرفته است".  

منبع: تارنمای سوسیالیستهای جهان
انتشار توسط کمیته بین الملل انترناسیونال چهارم (ICFI)