• نفوذ آلترناتیوی عناصر مرتبط با القاعده در بین شورشیان، عدم سقوط قریب الوقوع حکومت اسد، نشانه های تاثیر بحران سوریه بر اوضاع لبنان، ترکیه و عراق، پایگاه مردمی اسد در بخشی از مردم سوریه و خطر تسویه حساب های قومی – مذهبی؛ جامعه جهانی را به سمت یک مصالح سیاسی ترغیب می کند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۱۶ آبان ۱٣۹۱ -  ۶ نوامبر ۲۰۱۲

بحران سوریه از بدو اعتراضات برای اصلاحات در ابتدای شروع تا جنگ داخلی در طی یک سال گذشته با فراز و نشیب های فراوانی روبه رو بوده است که به موازات آن ذات و ماهیت بحران به لحاظ داخلی و خارجی دستخوش دگرگونی های اساسی شده است. در حوزه داخلی عدم پاسخ مناسب برای اصلاحات و مطالبات رفرمیستی معترضان از سوی نهاد قدرت و فروغلتیدن اپوزیسیون به سمت درگیری های مسلحانه و خشونت تحت تاثیر بازیگران خارجی به علاوه ورود جهادگران همسو با جنبش های تندروی سنی از جمله القاعده به این میدان منازعه، تا به امروز حاصلی به غیر از ویرانی و کشتار به بار نیاورده است. نگاه یکسویه به تحولات سوریه و پیوند زدن انتزاعی آن به تحولات دمکراسی خواهانه موسوم به "بهار عربی" هم اکنون که این کشور در سیلاب جنگ و خشونت غرق می باشد بیش از همیشه بطالت این نگاه را اثبات کرده است. در سوریه هم اینک یک "موازنه منفی" بین دو طرف منازعه وجود دارد که توانایی چیره شدن توسط هر کدام از طرفین را در این میدان بازی سلب کرده و موجب شکل گیری یک سیکل معکوس در وضعیت این کشور شده است. در منطقه و عرصه بین المللی نیز شکل گیری چنین موازنه منفی بین حامیان و مخالفان بیرونی حکومت "بشار اسد" هرگونه ابتکارعمل یکجانبه از هر دو اردوگاه متخاصم را سلب می کند. تا زمانی که این موازنه منفی در حوزه درونی و بیرونی حاکم بر بحران سوریه وجود دارد، نمی توان از خط قرمز بحران به سوی ثبات در ساماندهی به اوضاع مطلوب عبور کرد و هم چنین عدم تفوق یکسویه در فاز نظامی از سوی هر کدام از طرف ها متخاصم هیچ امکانی برای نقطه پایان گذاشتن بر بحران را فراهم نمی کند. تا زمانی که وجود این خط قرمز و آنارشی حاکم بر میدان منازعه در شرایطی که هر کدام از بازیگران بر اهداف و اصول "سلبی" نسبت به موقعیت رقیب در چارچوب منازعه نظامی اصرار داشته باشند، راه هرگونه مصالحه و خروج از بن بست موجود بسته خواهد ماند. هم چنین راه مصالحه سیاسی نیز از مسیر تغییر اساسی در میدان منازعه خواهد گذشت و نیروهای متخاصم داخلی و حامیان منطقه یی و بین المللی هر دو طرف هم می بایست با تمکین به واقعیات عینی و ترجیح امنیت بر هرج و مرج به سمت اهداف حداقلی حرکت کنند. در روند موجود هیچ کدام از طرفین منازعه با توجه به تثبیت موازنه منفی درونی و بیرونی توان حذف دیگری را نخواهند داشت و هر حرکت و تصمیم شتابزده بیرونی برای تغییر این فضا گره کور بحران را پیچیده تر خواهد کرد. خوشبختانه در طی هفته های اخیر واقعیت هایی که تاکنون عمدا و سهوا نادیده گرفته می شد آن چنان موجودیت و هویت ذاتی خود را در جریان بحران نشان داده است که بازیگران درونی – بیرونی و به خصوص جامعه جهانی را نسبت به خطرات و وخامت اوضاع در چارچوب فعلی هشیارتر کرده است.
نفوذ آلترناتیوی افراط گران سنی و به خصوص عناصر مرتبط با القاعده در بین شورشیان مخالف دولت، عدم پیش بینی ها نسبت به سقوط قریب الوقوع حکومت اسد، نشانه های تاثیر بحران سوریه بر اوضاع درونی لبنان، ترکیه و عراق، توان مقاومت حامیان اسد به واسطه داشتن پایگاه مردمی در بین بخشی از مردم سوریه و مهمتر از همه خطر تسویه حساب های قومی – مذهبی در خصوص اقلیت علوی، مسیحی و کرد در چارچوب جنگ های فرقه یی عواملی است که به تازگی جامعه جهانی را به سمت یک مصالح سیاسی ترغیب می کند. انتشار ویدئوی شکنجه و قتل صحرایی سربازان دولتی اسیر توسط شورشیان تحت رهبری ارتش آزاد سوریه در منطقه "سراقب" که انزجار سازمان ملل متحد، سازمان عفو بین المللی و افکارعمومی جهان را به همراه داشت و اظهارات کمیسیر عالی حقوق بشر سازمان ملل که این اقدام را مترادف با "جنایت جنگی" دانست، منجر به تغییر این نگاه کلیشه یی گردید که تاکنون فقط دولت اسد را مقصر خشونت ها معرفی می کرد. اظهارات جدید "هیلاری کلینتون" وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر نفوذ گسترده اسلامگرایان افراطی در میان شورشیان سوری و بیان این پیشنهاد که "اپوزیسیون سوریه به رهبری جدیدی نیاز دارد که که انتظارات بین المللی را برای پایان دادن به تخاصمات برآورده کند" هر چند که خشم شورای ملی سوریه را فراهم کرد اما نشانه آشکاری از این واقعیت می باشد که بازی جنونانه در مسیر کنونی به نقطه خطرناکی رسیده است. تلاش های "کوفی عنان" نماینده سابق سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب و "اخضر ابراهیمی" جانشین فعلی وی برای برقراری یک آتش بس موقت و ترغیب دو طرف منازعه برای بازگشت به مسیر "توافقنامه ژنو" که از همان ابتدا با شکست مواجه گردید، بیش از پیش نگرش "سفید" و "سیاه" و خیر و شر قبلی در خصوص نگاه یکسویه به طرفین منازعه را دستخوش تغییر کرد. ارائه طرح آتش بس منطقه به منطقه توسط چین به عنوان یکی از متحدین استراتژیک دولت سوریه به آقای اخضر ابراهیمی نیز در همین چارچوب تغییر در رویکرد بین المللی نسبت به بحران سوریه انجام گرفته است. هر چند که در طی روزهای اخیر و در آستانه نشست کشورهای موسوم به "دوستان سوریه" در قطر تحرکات نظامی شورشیان افزایش یافته است اما تجربه گذشته نشان داده است که دست به دست شدن سلطه بر مناطق جنگی و شهرهای خط مقدم جبهه ها تغییر تعیین کننده یی در عرصه عمومی میدان منازعه به وجود نخواهد آورد. از آنجا که آمریکا به عنوان بزرگترین هژمون بین المللی نقش تعیین کننده یی در بحران های جهانی ایفا می کند به یقین نتیجه انتخابات ریاست جمهوری این کشور در آینده بحران سوریه بسیار تاثیرگذار خواهد بود. با در کنار هم قرار دادن تمامی قطعات این پازل به هم ریخته و امکان بروز خطراتی که در آینده سوریه و منطقه را تهدید می کند به نظر می رسد که بازگشت به راه حل "مصالحه سیاسی" در آینده نزدیک خود را بر "گزینه ی نظامی" فعلی تحمیل کرده و بازیگران داخلی و خارجی حاضر در بحران سوریه را به پذیرش سازش های حداقلی مجبور خواهد کرد.