• مبارزین مسلمان کشور مالی با آتش انداختن در آثار فرهنگی شهر «تیم-بوک-توو Timbuktu » کشنده ترین ضربه را به میراثهای فرهنگی بشریت وارد آورده‌اند. آثار خطیِ ۹۰۰ ساله از جمله هزاران آثار بی بدیلی است که در این فاجعه از میان رفته است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۱۲ بهمن ۱٣۹۱ -  ٣۱ ژانويه ۲۰۱٣

مبارزین مسلمان کشور مالی با آتش انداختن در آثار فرهنگی شهر «تیم-بوک-توو Timbuktu » کشنده ترین ضربه را به میراثهای فرهنگی بشریت وارد آورده‌اند. آثار خطیِ ۹۰۰ ساله از جمله هزاران آثار بی بدیلی است که در این فاجعه از میان رفته است. خبر نابودیِ انتقام جویانه‌ی حدود ۲۰۰۰۰ دست نویس تاریخی اولین بار در هفته ی گذشته و زمانی به گوش مردم رسید که نیروهای فرانسوی در حال پیشروی بسوی این شهر افسانه‌ای بودند.
خبر تکان دهنده‌ی کتابسوزی به دست مبارزان مسلمان باعث بهت و تاثر عمومی در جهان شده است. روزنامه‌ی گاردین اسناد نابود شده را «اسناد منحصر بفرد فرهنگ افریقایی در قرون وسطا» و مدارکی تعریف کرده که قدمت برخی از آنها به سال ۱۲۰۴ میلادی می رسد.
«این دست نوشته ها برای قرنها زیر ماسه های صحرا و در عمق غارها، در صندوق های چوبی مخفی شده بود. بیشتر این اسناد به زبان عربی، و برخی دیگر به زبانهای افریقایی و عبری بود و به موضوعات متنوع می پرداخت: از ستاره شناسی گرفته تا شعر، تا موسیقی و پزشکی و حقوق زن.»
آقای حالی عثمانی صِفّه، شهردار سابق تیم-بوک-توو میگوید، «چه خبر دردناکی! این دست نوشته ها نه تنها میراث فرهنگی کشور مالی بلکه تمام جهان بود. نابودی آن ضربه ایست به تمام مردم دنیا.» در طول تاریخ تیم-بوک-توو از شهرهای مقدس صوفیه و از مراکز فرهنگی به شمار می آمد. گفته می شود که اسلامگرایان در بسیاری از بناها و آرامگاه متعلق به بزرگان صوفیه دست به تخریب زده‌اند. به گزارش واشنگتن پست، «مبارزان مسلمان از آوریل گذشته که موفق به تسخیر این شهر شده بودند با برنامه ریزی و به طور هماهنگ به نابودی آثار ثبت شده-جهانیِ یونسکو دست زده و به اجرای قوانین شرع و قصاص اسلامی پرداخته‌اند.»
مایکل کاویت Michael Covitt رئیس «بنیاد آثار خطیِ‌ مالی» عمل اسلامگرایان را « توهین به بشریت» می خواند، «این دست نوشته ها منحصر بفرد بودند و بازتاب فرهنگ و اندیشه‌ی بشر در بستر زمان بشمار می آمدند؛ آثار پر اهمیتی در ردیف «طومارهای دریای مرده».
اسلامگرایان از روز اولی که شمال کشور مالی را به تصرف در آوردند قوانین انعطاف ناپذیر شرع را بیرحمانه به اجرا در آوردند و آغاز کردند به بریدن دست، اعدامهای عمومی، و شلاق زدن زنان در مقابل جمع بخاطر نداشتن حجاب. مردان را نیز برای جزئی ترین کارها، از جمله کشیدن سیگار به شلاق می بستند. اسلامگرایان در طول حکمرانی خود در تیم-بوک-توو با برنامه ریزی و بطور هماهنگ به نابودی نوشته ها، و تخریب آثار فرهنگی و آرامگاه های بزرگان صوفیه دست زدند. آنها آموزش های صوفیه را علیه اسلام می دانستند چرا که مکتب آنها پیروان را به گرامیداشت صوفیان بیشتر ترغیب می کرد تا احترام به خدا.
شهردار این شهر می گوید اسلامگرایان هم اداره‌ی او و هم انستیتوی احمد بابا را به آتش کشیدند. این بنیاد محل نگاهداری یک مجموعه‌ی غنی‌ از نوشته های تاریخی بود، «آنها تمام دستنویس های بی نظیر تاریخی را سوختند؛ کتابهای تاریخ و جغرافی و دانشهای مختلف؛ تاریخ و فرهنگ تیم-بوک-توو و مردم آنرا.»
خوشبختانه برخی از دست نوشته ها از تیم-بوک-توو خارج شده و از دسترس اسلامگرایان دور مانده بود. روش های اسلامگرایان کشور مالی یادآور کارهای طالبان افغانستان در سال ۲۰۰۱ است. طالبان نیز به نوبه‌ی خود مجسمه های بودا در استان بامیان را با دینامیت منفجر کردند، به موزه ها حمله آوردند و آثاری را که به نحوی انسان و آناتومی او را تصویر می کرد درهم شکستند. هدف طالبان بمانند دیگر همتایان خود نابودی آثار نوشتاری و هنری‌ای بود که به نحوی بت پرستانه و ضد اسلام تلقی میشد. طالبان رویهم رفته بیش از ۲۵۰۰ مجسمه‌ی نفیس را از میان بردند.
اسم «تیم-بوک-توو» برای قرنها مترادف بود با مقصد های افسانه‌ای و دور از دسترس و تا سال ۱۸۳۰ هنوز پای هیچیک از اروپاییان به آنجا نرسیده بود. هنوز که هنوز است در این شهر یک سطح آسفالته پیدا نمی شود. این شهر سر راه کاروانهای تجاریِ شمال افریقا، و تجارت بَرده و حمل طلا و نمک بود و در اروپا شایع بود که آن شهر از طلا ساخته شده است. امروزه نام این شهر از نظر ادبی فرهنگی مترادف است با مرزهای انتهایی جهان. خانم ماری رودِت Marie Rodet استاد دانشکده‌ی خاور شناسی و مطالعات آفریقایی School of Oriental and African Studiesشهر لندن می گوید، «اروپاییان برای قرنها به خاطر شهرت اسطوره‌ای این شهر در تجارت و فرهنگ اسلامی، مجذوب این شهر بودند.»
نیروهای فرانسوی برای جلوگیری از خرابی های بیشتر از جنگ رو در رو در داخل شهر دوری می ورزند. نیروهای فرانسوی و خود کشور مالی با مقاومت چندانی از سوی مبارزین مسلمان روبرو نشدند اما رویارویی با مبارزینی که در صحراهای اطراف مخفی شده‌اند کار چندان آسانی نخواهد بود.

* منابع ترجمه و تنظیم:‌ گاردین، واشنگتن پست، هفته The Week ، دوشنبه، ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳