• این انتقاد [رفسنجانی] و شعار بازگشت همه جناح های «درون نظام» به بافت قدرت، نیاز و خواست دولتمردان اصلاح طلب و همه دولتمردانی را که در ۸ سال گذشته از بافت قدرت حذف شده اند، بیان می کنند اما به نیازها و خواست اکثریت رای دهندگان پاسخ نمی دهند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۲۶ ارديبهشت ۱٣۹۲ -  ۱۶ می ۲۰۱٣

شیوه حضور آقای رفسنجانی در میدان مبارزه انتخاباتی، که با پوشش رسانه ای گسترده، بر طرح پرسش «آمدن یا نیامدن»، برانگیختن کنجکاوی، ایجاد تعلیق و حضور در دقیقه نود برنامه ریزی شده بود، از مهارت تیم تبلیغاتی او خبر می داد اما زبان متن نخستین اطلاعیه انتخاباتی او تصویری متضاد به دست داد.
زبان، فرم و ساختار هر متنی نه فقط گفته های متن، که ناگفته های آن و ابعادی از ذهنیت بیان ناشده نویسنده متن را نیز آشکار می کنند.

مردم وفادار و قدرشناس

در نخستین اطلاعیه انتخاباتی آقای رفسنجانی مردم ایران با صفت های «فهیم»، «وفادار»، «قدرشناس»، «خونگرم» و «صمیمی» توصیف و دو صفت « فهیم و قدرشناس» دو بار در این اطلاعیه کوتاه تکرار می شود.
تکرار این دو صفت نشان می دهد که نویسنده متن، حتی آن جا که به ضرورت ضرباهنگ نثر به صفت هائی برای توصیف رای دهندگان نیازمند است، جز صفت های «فهیم و قدرشناس» صفت دیگری را برای مردم به کار نبرده و متن با تاکید بر این دو صفت ذهنیت نویسنده متن را در باره نسبت مردم و خود افشاء می کند.
سه صفت «فهیم، قدرشناس، وفادار» مردم را توده ای کنش پذیر تصور می کنند که به جای کنش های تفکر و انتخاب، که در انتخابات لازم اند، خدمات و ارزش های نویسنده اطلاعیه را «می فهمند»، «قدرشناس» او هستند و به او «وفادار»اند.
صفت «وفادار» رابطه نامزد انتخاباتی و مردم را به رابطه منجی و توده وفادار بر گردانده و تصور نویسنده اطلاعیه را از رابطه خود و مردم به دست می دهد.
هر سه صفت «فهیم، قدرشناس، وفادار» برای مردم در متون تبلیغاتی سیاسی، رای دهندگان را نه انتخاب کننده آگاه و کنشمند که پیروان کنش پذیر تلقی می کنند.
دو صفت دیگر متن: «خونگرم و صمیمی» با آگاهی و انتخاب، مفاهیم اصلی در انتخابات، بیگانه اند.
صفت هائی چون «فهیم، قدرشناس و وفادار» در متن های تبلیغاتی سیاسی را از شاخص های زبان آمرانه می دانند. پژوهش های بینامتنی نیز بسامد بالای این گونه صفت ها را در متن سخنرانی های اغلب مستبدان نشان می دهند.
اما مخاطبان کنونی آقای رفسنجانی بر بستر رخدادهای توفانی ۱۶ سال گذشته، تصویری متفاوت با «قدرشناس و وفادار» از نقش خود در انتخابات در ذهن داشته و دریافت متفاوت لایه های گوناگون جامعه از این تصویر؛ و حتی صدق و کذب آن، تاثیر چندانی بر واکنش های آنان نخواهد داشت.

زبان گذشته و مخاطبان نو

آقای رفسنجانی در دوران ٨ سال ریاست مجلس و ٨ سال ریاست جمهوری اغلب با همین زبان آمرانه سخن می گفت.
مخاطبان او بدان روزگار به اینترنت و فرستنده های ماهواره ای دسترسی نداشتند.
فضای انتقاد سیاسی آن روزگار را تابوهای گوناگون سیاسی و مکتبی محدود می کردند.
عملکرد خشن وزارت اطلاعات راه را حتی بر طرح انتقادهای درون حکومتی بسته بود.
مخاطبان جوان او با تجربه اعتراض سیاسی و نقش نهادهای مدنی آشنائی نداشته و گفتمان سیاسی در جامعه به چند مقوله کنترل شده محدود بود.
اما اکثریت مخاطبان کنونی آقای رفسنجانی بینندگان فرستنده های ماهواره ائی هستند و اقلیتی مهم از جامعه به اینترنت دسترسی داشته و این دو رسانه انتقادهای رادیکال را تا اعماق جامعه گسترش داده اند.
چالش های درون حکومتی جناح ها و تنش های سیاسی و اجتماعی در ۱۶ سال ریاست جمهوری خاتمی و احمدی نژاد، بر اعماق جامعه نیز تاثیر نهاده و آگاهی و توانائی نقادی رای دهندگان کنونی را نسبت به ۱۶ سال پیش افزایش داده است.
اوج گیری تضادهای درون حکومتی، گفتمان های متفاوت سیاسی و انتقادی را به فضای جامعه ترزیق کرده است.
تظاهرات در اعتراض به نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پیامدهای آن مخاطبان کنونی را به نیروهای کنشگر و پرسنده بدل کرده است.
حرمت بسیاری از تابوهای مذهبی، سیاسی و فکری در جامعه شکسته شده و افشاگری های تکان دهنده جناح ها علیه یک دیگر حرمت قدرت را شکسته اند.
رای دهندگان کنونی رخدادهائی چون شکستن تابو حرمت رهبری در ۱۱ روز اعتصاب رئیس جمهور را تجربه کرده اند.
تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ۱۶ سال گذشته و تحول در بافت هرم جمعیتی، جامعه را یک سره دیگرگون و آقای رفسنجانی را با مخاطبانی متفاوت با دوران قدرت او رو به رو کرده است.
رقبای انتخاباتی آقای رفسنجانی نیز اکنون با زبان تند و تیز نقد با او سخن گفته و می کوشند تا رای دهندگان را با زبان استدلال و عاطفه جذب کنند.

منجی با برنامه مبهم

هیچ کس انتظار ندارد که نامزد انتخابات در نخستین اطلاعیه خود برنامه های خود را توضیح دهد اما اطلاعیه ای که پس از چند ماه تبلیغ و تعلیق صادر شده و قرار است به این پرسش پاسخ دهد که «مرد عبور از بحران» و «منجی» با چه برنامه هائی و به قصد حل چه مشکلاتی به صحنه آمده است، هیچ نشان مشخصی از مسائل اصلی جامعه و راه حل های نامزد ریاست جمهوری به دست نمی دهد.
بر اساس تمامی نظر سنجی های منتشر شده اکثریت رای دهندگان« تورم و گرانی» را مساله اصلی خود می دانند، «نگران قطع یارانه ها هستند»، بر «تاثیر تحریم های بین المللی در کاهش درامدهای ارزی» و «رابطه تحریم ها با سیاست اتمی ایران» آگاهی دارند.
نخستین اطلاعیه آقای رفسنجانی در این موارد سکوت کرده و مدعی است که او با «تاکید بر اعتدال دینی و علوی» و با «ایجاد اتحاد، جمع کردن همه سلایق و طیفهای داخل خانواده نظام و انقلاب اسلامی، ایجاد اعتدال و استفاده از همه قابلیتهای مدیران مجرب از طیفهای مختلف» به «رفع تدریجی معضلات و مشکلات عدیده کشور» برخواهد خاست.
اطلاعیه دوم نیز با همین زبان کلی از «سامانبخشی به معیشت مردم از رهگذر تحقق حماسه سیاسی و اقتصادی موردنظر مقام معظم رهبری» سخن می گوید.
مهم ترین انتقاد اطلاعیه از وضعیت کنونی آن است که «طیفهای داخل خانواده نظام و و مدیران دلسوز و با تجربه کشور بعضاً به دلیل برخوردهای تنگ نظرانه و افراطی، کمکار، منزوی یا خانه نشین شده اند»
این انتقاد و شعار بازگشت همه جناح های «درون نظام» به بافت قدرت، نیاز و خواست دولتمردان اصلاح طلب و همه دولتمردانی را که در ٨ سال گذشته از بافت قدرت حذف شده اند، بیان می کنند اما به نیازها و خواست اکثریت رای دهندگان پاسخ نمی دهند.
مفاهیمی چون «سامان دهی معیشت جامعه»، «اعتدال دینی و علوی» «اعتلای ایران اسلامی و تقویت مکتب اهل بیت» نیز چنان کلی است که با هیچ یک از مسائل مطرح در جامعه نسبت و رابطه برقرار نمی کنند.

زبان باز انتقادی رقبا

آقای رفسنجانی در مناظره های انتخاباتی با پرسش های رقیبان و با نقد آنان از گذشته رو به رو خواهد شد و آنان از او خواهند خواست تا برنامه ها و راه حل های مشخص خود را ارائه دهد.
آقای قالیباف، نزدیک ترین نامزد اصول گرا به آقای رفسنجانی، یک روز پس از انتشار اطلاعیه پرسید «اصلا آقای رفسنجانی بیاید که چه چیزی را حل کند؟»، «سوال از آقای رفسنجانی این است که شما ۱۶ سال در قدرت بودید خروجی اجتماعی و فرهنگی دوران شما چه بود؟»، «آقای رفسنجانی در مناظرات باید به مردم پاسخ دهند که ایشان دراین مدت چه کردند؟»
اطلاعیه انتخاباتی آقای رفسنجانی به ستایش گذشته او می نشیند بی آن که با طرح چند انتقاد، هرچند جزئی، از زبان آمرانه دور شده و شایعه تغییر او را تایید کند.

وظیفه تاریخی در برابر خدمت گذاران

رقبای رفسنجانی، از سر اعتقاد یا عوام فریبی، مدعی اند که «برای خدمتگذاری به مردم» نامزد شده و به «خدمتگذار بودن خود افتخار» می کنند اما نویسنده نخستین اطلاعیه آقای رفسنجانی از بالا به مردم می نگرد و بر مردم منت می نهد که با نامزدی خود «آبرو و اعتبار» خود را خرج آنان کرده است.
نویسنده اطلاعیه ارائه تصویری مثبت از دولت ٨ ساله رفسنجانی را برای قانع کردن رای دهندگان کافی می داند.
«رکود اقتصادی، دلسردیهای اجتماعی، ویرانیهای زیرساخت ها و تولید، کسر بودجه، بیکاری و مشکل کسب و کار، از کشور رخت بربست»، «ایران به رشد و بالندگی رسید» و «در عرصه بین المللی و سیاست خارجی نیز، با تنش زدایی، ایجاد تعامل و گفتوگوهای سازنده و شفاف بر اساس احترام و حفظ عزت و کرامت، حقانیت سیاسی کشور را هم به اثبات رساندیم».
کسانی که آن دوران را فراموش کرده اند به «بازگشت به عصر طلائی» رای خواهند داد اما معلوم نیست نویسنده اطلاعیه عمر حافظه تاریخی اکثریت رای دهندگان را چند سال محاسبه کرده است.
نویسنده اطلاعیه نامزد شده است تا «به وظیفه تاریخی خویش عمل کرده باشم».
«وظیفه تاریخی» و «تکلیف انقلابی» ترکیبی آشنا در زبان مستبدانی است که خود را نه منتخب و پاسخگوی رای دهندگان که «برگزیده تاریخ» می دانند اما به دوران ما، حتی در ایران نیز، دستکم این توضیح لازم است که چه کسی این وظیفه تاریخی و انقلابی را به نویسنده اطلاعیه واگذار کرده است؟
شاید واگذاری نوشتن اطلاعیه های تبلیغاتی به تیمی حرفه ای و امروزی تر زبان آمرانه و نامتناسب با موقعیت کنونی را تا حدی تغییر دهد اما حضور مستقیم نامزدها در مباحثات انتخاباتی زبان اصلی آنان را بر رای دهندگان آشکار خواهد کرد.

منبع: بی بی سی