• نشستی که قرار بود بار مناظره‌های انتخاباتی را به دوش بکشد، بی‌هیجان‌تر از آن بود که تغییری در فضای جامعه ایجاد کند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۱۱ خرداد ۱٣۹۲ -  ۱ ژوئن ۲۰۱٣

اعتماد - مهدی قدیمی: انتظارها برای دیدن مناظره‌های داغ و پرشور انتخاباتی، پس از۴ ساعت برآورده نشد. نشستی که قرار بود بار مناظره‌های انتخاباتی را به دوش بکشد، بی‌هیجان‌تر از آن بود که تغییری در فضای جامعه ایجاد کند. میزهای محل استقرار نامزدها، در کنار تریبونی که محل سخن گفتن نامزدها بود و تایمر نصب شده روی آن، زمان باقیمانده برای پاسخگویی را نشان می‌داد، بیش از آنکه فضای یک مناظره بین هشت رقیب سیاسی را تصویر کند، یادآور مسابقات تلویزیونی بود. میزگرد بدون چالشی که روز گذشته به نام نخستین مناظره کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد، اگرچه هیچ نشانی از مناظره‌های مستقیم نامزدها در سال ٨٨ نداشت، اما در لابه‌لای سوالات کلیشه‌یی و پاسخ‌های تکراری که بین مجری آشنا و نامزدهای هشتگانه انتخابات رد و بدل می‌شد، هر از گاهی مجالی هم برای بیان نقدهای اصلاح‌طلبانه و اصولگرایانه مهیا می‌شد. نقدهایی که استارت آن را عارف در نخستین مرحله قرار گرفتن پشت تریبون زد و واکنش حدادعادل، محسن رضایی و قالیباف را به همراه داشت. البته معاون اول دولت اصلاحات این نقدها را هم بدون پاسخ نگذاشت تا فضای این میزگرد بدون فراز و نشیب، برای دقایقی، جذاب شود. اما ادامه این نشست طولانی، تنها حرف‌های جدیدی که داشت، بخشی از نظرات سیدمحمد غرضی بود. پیش از آغاز این میزگرد، دوربین‌های صدا و سیما، اتاقی را به مردم نشان می‌دادند که در آن هشت نامزد انتخاباتی در کنار رییس سازمان صدا و سیما نشسته بودند تا ضرغامی آنها را توجیه کند. مرحله بعدی هم قرعه‌کشی بود که گویا برای تعیین محل نشستن نامزدها برگزار شد و چند لحظه بعد، مرتضی حیدری برنامه را آغاز کرد. او گفت که «بینی و بین‌الله به جز من و رییس سازمان و دو تن از مدیران ارشد صدا و سیما، کسی از سوالات خبر ندارد.» او سپس در کنار «طلوعی» رییس جام‌جم، که به عنوان نماینده ناظر ستاد انتخابات صدا و سیما در جایگاه مجری نشسته بود، قرار گرفت و دست خود را در تنگی کرد که نام کاندیداها در آن ریخته شده بود. نخستین قرعه به نام سید محمد غرضی افتاد. او که باید در مدت سه دقیقه توضیح می‌داد که چگونه قرار است مشکل اشتغال را حل کند، در ادامه هفت کاندیدای دیگر در تایم‌های ۹۰ ثانیه‌یی به بیان نظرات خود درباره این موضوع پرداختند و دو دقیقه دیگر هم بعد از پایان نظرات هفت کاندیدا، در اختیار غرضی قرار گرفت تا به نقدها پاسخ دهد و حرف‌هایش را جمع‌بندی کند. ادامه این میزگرد نیز به همین روال پیش رفت تا به ترتیب، محمدرضا عارف به سوالی درباره تعامل دولت با سایر قوا، محسن رضایی به سوالی درباره راهکار حل مشکل مسکن، حسن روحانی به سوالی درباره نحوه برقرار کردن عدالت اقتصادی، غلامعلی حداد به سوالی درباره نحوه برخورد با کاهش درآمدهای نفتی، محمدباقر قالیباف به سوالی درباره نحوه تقویت تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی، سعید جلیلی به سوالی درباره نحوه اجرای فاز دوم هدفمندسازی یارانه‌ها و علی‌اکبر ولایتی به سوالی درباره نحوه مهار گرانی پاسخ دادند.

۱۰ دقیقه پرهیجان

چالشی‌ترین بحث در این میزگرد... ساعته هم، زمانی در گرفت که محمدرضا عارف پیش از پاسخ به سوال مجری درباره نحوه تعامل با سایر قوا، نکاتی را متذکر شد. عارف ابتدا گفت که مشکلات اقتصادی امروز سه ریشه اصلی دارد. ریشه اول این مشکلات، حاکمیت یکپارچه اصولگرایان در هشت سال گذشته و کنار گذاشته شدن جریان دیگر از کشور است. او مشکل دوم را هم حضور نهادهای نظامی در اقتصاد کشور و اجرای ناقص خصوصی‌سازی‌ها دانست و مشکل سوم را هم نحوه تعامل با دیگر کشورهای جهان ارزیابی کرد. او راه‌حل را هم استفاده از خرد جمعی دانست و با تاکید دوباره بر این نکته که در هشت سال گذشته، حاکمیت یکپارچه یک جریان سیاسی را در کشور شاهد بودیم و امروز هم نتیجه آن را می‌بینیم، تاکید کرد که اگر درباره تعامل با قوای دیگر از راه‌های قانونی به بن‌بست رسیدیم، باز هم طبق همین قانون اساسی از نظر رهبری تبعیت می‌کنیم. این سخنان عارف، مورد انتقاد حدادعادل، قالیباف، جلیلی و محسن رضایی قرار گرفت. حدادعادل گفت: «آقای عارف همه گناه را به گردن اصولگرایان می‌اندازد. مگر در دوره اصلاح‌طلبان، اصولگرایان کنار گذاشته نشدند؟» محسن رضایی هم با اعلام اینکه جزو هیچ یک از دو گروه اصلاح‌طلب و اصولگرا نبوده، گفت: «آقای عارف باید بگوید که آیا اختیارات رییس‌جمهور را کافی می‌داند یا دوباره لوایح دوقلو را مطرح خواهند کرد. و اینکه اگر انتخاب شوند با مجلس اصولگرا چه خواهند کرد.» قالیباف هم از اینکه موضوع بحث اقتصادی بوده و به سرعت وارد مسائل سیاسی شده انتقاد کرد و گفت: «نباید بگوییم چرا فلان سازمان وارد اقتصاد و خصوصی‌سازی شده. چون قانون به این سازمان اجازه داده که در زمان صلح، این کار را انجام دهد.» سعید جلیلی هم برنامه چهارم توسعه را که در زمان اصلاحات تدوین شده بود، زیر سوال برد. عارف در زمان پاسخ دادن به این نقدها، به طرز معناداری، سوال حدادعادل را بدون جواب گذاشت و در پاسخ به محسن رضایی، در واقع نقدهای حداد را هم جواب داد. عارف در پاسخ به رضایی گفت که مدعی نیست که اصلاح‌طلبان بدون اشتباه بوده‌اند، و در ادامه تاکید کرد: «دولت آقای خاتمی بهترین تعامل را با مجلس اصولگرا داشت و وزرای آقای خاتمی بالاترین رای را از مجلس اصولگرای پنجم گرفتند.» او همچنین سوال کرد: «ما کجا اختلافات و مشکلات‌مان را به جامعه انتقال دادیم و در دولت اصلاحات، کجا مشاهده شد که رییس‌جمهور و رییس مجلس در وسط صحن علنی مجلس این مسائل را به وجود بیاورند؟» او در پاسخ به قالیباف هم از کنار مساله دخالت نهادهای نظامی در اقتصاد گذشت و فقط خطاب به قالیباف گفت که مگر می‌شود، بدون توسعه سیاسی به سراغ توسعه اقتصادی رفت؟ او درباره نقد جلیلی به برنامه چهارم توسعه هم گفت: «اگر این برنامه مشکل داشت، چرا مجلس اصولگرا، آن را تصویب و تایید کرد؟»

ابهام در بازخورد این نوع مناظره

پس از این بحث چند دقیقه‌یی، میزگرد مرتضی حیدری با هشت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، به همان ریل اولیه بازگشت و تا پایان، تنها به بیان نظرات ‌میهمانان راجع به بحث‌های مطرح شده اختصاص یافت. نظراتی که تکرار همان سخنان کاندیداها در برنامه‌های دیگر صدا و سیما بود و به سختی می‌توانست بینندگان را مجاب کند که تا پایان این برنامه، پای تلویزیون بنشینند. این‌گونه بود که در اواخر بحث، حدادعادل در بیان نظر خود پیرامون نحوه کنترل گرانی و تورم، با ذکر شعری از سعدی، توصیه کرد که دخل و خرج دولت با هم بخواند. شاید به دلیل خستگی نامزدها از طولانی شدن این میزگرد بی‌هیجان بود که وقتی ولایتی به عنوان آخرین کاندیدا پشت تریبون قرار گرفت، در ارائه آمار و ارقام اشتباهاتی را مرتکب شد، که از سوی هیچ یک از رقبا و رفقایش هم مورد انتقاد قرار نگرفت. ولایتی حجم نقدینگی در ابتدای دولت نهم را ۹۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد که به گفته او هم‌اکنون به پانصد هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که بر اساس آمارهای رسمی، میزان نقدینگی در پایان کار دولت اصلاحات، حدود چهل هزار میلیارد تومان بود و هم‌اکنون بنا بر اعلام بانک مرکزی، به حدود ۴٣۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. در پایان این نشست هم، سیدمحمد غرضی با انتقاد از نحوه برگزاری برنامه، از مسوولان برگزاری این نشست خواست که با یک بررسی میدانی، بازخورد این برنامه در بین مردم را ارزیابی کنند و ببینند آیا با این روش می‌شود ۵۵ میلیون نفر را پای صندوق‌های رای آورد؟

غرضی نخستین نامزدی بود که باید به سوال آقای مجری پاسخ می‌داد. این سوال به راه‌حل‌های وی برای مشکل بیکاری اشاره داشت، که در پاسخ به آن گفت: ظرف ۱۰۰ سال گذشته ملت ایران دچار دولت‌های تورم‌زا بوده است. ریال ما معادل ریال اسپانیا و حتی یک دلار امریکا بوده است. زمان به قدرت رسیدن رضا شاه، این عدد به سه ریال می‌رسد و در پایان دولت رضاخان به ۱۰ ریال می‌رسد. در دوره مصدق ثابت می‌ماند. پس از انقلاب در دولت موسوی با ۴۰ تومن شروع شد و بعد به ۵۰ و ۱۵۰ رسید. دولت هاشمی آن را به ۴۵۰ تومان رساند و در دولت خاتمی به ۹۵۰ و هزار تومان رسید و این دولت آن را به ٣۵۰۰ تومان رساند.

وی افزود: مادامی که نقدینگی در کشور بالا باشد، تورم هم بالا خواهد بود. ما در ۱۰۰ سال گذشته هیچ تولیدی نداشتیم. اشتغال وقتی سامان می‌یابد که تولید سامان یابد. در غیر این‌صورت اشتغال مصنوعی است. بعد از اینکه محکم جلوی تورم بایستیم، می‌توانیم اشتغال ایجاد کنیم.

پس از وی نوبت به قالیباف رسید که گفت: نگاه آقای غرضی، یک نگاه درست است. اما باید به موضوع اشتغال بپردازیم و به کارهای دراز مدت و کوتاه‌مدتی بیندیشیم. منابع مالی برای آن پیش‌بینی کنیم. کارهای کوتاه‌مدت در راستای یک برنامه میان مدت در دستور کار باشد.

وی با بیان اینکه رونق اقتصادی اساس کار است، ادامه داد: باید نقدینگی فعلی را به سمت تولید متمرکز کنیم و نقدینگی را به سمت تولید ببریم.

غلامعلی حدادعادل هم در ادامه گفت: آقای غرضی به تورم بیش از اشتغال پرداختند. ما در امر اشتغال مسائل دیگری هم داریم. از جمله اینکه در حال حاضر بازار کار متولی ندارد و وزارت کار می‌گوید من مسوول ایجاد کار نیستم بلکه متولی حل اختلاف میان کارگر و کارفرما هستم.

وی از تعطیل شدن برخی موسسات کاری سخن گفت که باید با کمک و استعانت دولت به کار خود ادامه دهند. طلب‌های پیمانکاران را هم دولت باید بپردازد.

علی‌اکبر ولایتی هم در ادامه اظهار داشت: سخنان آقای غرضی را این‌گونه می‌توان تکمیل کرد که سیاست دولت‌ها در گذشته -قبل و بعد از انقلاب- بیش از اینکه تولید محور باشد، توزیع محور بود. وی از لزوم واگذاری‌ها از دولت به ملت یاد کرد و بر حمایت از کشاورزان و صنعتگران تاکید کرد.

محسن رضایی هم در ادامه این سخنان اظهار داشت: بحث بیکاری و تورم دو پدیده جداگانه هستند که در شرایط موجود ایران با هم یکی شده‌اند. به گفته وی، مشکل کنونی کشور این است که اشتغال از دو منظر شاغل و شغل‌آفرینی درست می‌شود. باید به تقویت کارآفرینی و ایجاد مهارت‌های کار پرداخت که لازم و ملزوم یکدیگر هستند.

سعید جلیلی هم بیکاری را مهم‌ترین موضوع کشور با توجه به رشد جمعیتی کنونی دانست و افزود: نیاز است که به این موضوع توجه جدی شود. به دو بخش باید توجه کرد. یکی بحث حمایت از تولید که باید ظرفیت‌های بخشی مانند کشاورزی و اقتصاد دانش‌بنیان و ارتباط صنعت و دانش مورد توجه قرار گیرد. باید به بحث فناوری اطلاعات و نفت و فولاد و مسکن توجه ویژه کرد. اشتغالی که خواهیم داشت باید در تولید باشد نه در شغل‌های کاذب. تولید باید رقابتی باشد. صنایع دستی هم جزو مزیت‌هایی است که می‌تواند چند میلیون شغل ایجاد کند.

محمدرضا عارف هم با تاکید بر میزان اشتغال، ادامه داد: باید سالانه یک میلیون شغل ایجاد کنیم تا به نرخ تک رقمی بیکاری برسیم. وی از لزوم احیای سازمان مدیریت سخن گفت و اینکه باید ٣۰ درصد سهم بخش صنعت نیز پرداخت شود. جذب سرمایه به ویژه سرمایه‌های داخلی از دیگر موضوعات مورد تاکید عارف بود که طی آن گفت: باید سرمایه‌گذاری از سوی بازار سکه و طلا به تولیدات سوق یابد. وی بر صنعت گردشگری نیز تاکید کرد.

حسن روحانی آخرین نامزدی بود که درباره اشتغال سخن گفت و افزود: پایین آوردن نرخ بیکاری از دغدغه‌های مردم است که با سه میلیون بیکار روبه‌رو هستند و ٨۰۰ هزار نیروی متخصص بیکار در کشور داریم. این مهم‌ترین مساله امروز جامعه ما است که راه‌حل آن بهبود شرایط محیط کسب و کار است. قانون لازم بر‌ای این کار در مجلس تصویب شده اما آیین‌نامه اجرایی آن هنوز تصویب نشده و ابلاغ نشده است. در کنار این هم باید به آموزش نیروی متخصص بپردازیم.

غرضی در پاسخ به اظهارات رقبایش در نهایت گفت: امکان ندارد که در تولید، رقابت خارجی را به حساب نیاورید. در تمام دنیا هزینه پول یکی دو درصد است اما در ایران هزینه آن بیش از تورم است! همه دولت‌ها به این موارد پرداخته‌اند اما شکست خورده‌اند. چون نسبت به یک موضوع غفلت شد. آن هم اینکه تورم را به عنوان ابزاری که کار را می‌تواند راه بینداز، مورد توجه قرار نگرفت. تورم را باید به یکی دو درصد رساند. رقبای ما ترکیه و ژاپن هستند. اما ما داریم کره وارد می‌کنیم و هنوز تولید ما به نتیجه نرسیده و مورد حمایت سیاسی اقتصادی ومنطقی قرار نگرفته است.
در ادامه این مناظره نوبت به محمدرضا عارف رسید که به پرسش خود به قید قرعه پاسخ دهد. مجری برنامه از او پرسید: برنامه دولت شما برای نظام تصمیم‌گیری کشور و تعامل با سایر قوا چیست؟
در پاسخ به این پرسش، این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: اگر اجازه بدهید به خاطر مسوولیتی که در نظام اداری کشور داشتم ریشه را مطرح کنم. مهم‌ترین ریشه اقتصادی کشور حاکمیت یکپارچه جریان اصولگرا و کنار گذاشتن جریان دیگر است. بسیاری از کارشناسان را از دست داده‌ایم. عامل دیگر شرکت نیروهای نظامی در محیط اقتصادی است که فضای مشارکت بخش خصوصی را تنگ کرده است. تنها بین ۵ تا ٨ درصد خصوصی‌سازی به بخش خصوصی وارد شده.

وی افزود: اگر ما سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی را بطور جدی دنبال کنیم، بسیاری از مشکلات اقتصادی رفع می‌شود. در کشورداری باید نگاه‌مان جمعی باشد. بپذیریم که یک جریان نمی‌تواند کشور را اداره کند. باید مبنا را شایسته‌سالاری بگذاریم. در قانون اساسی قوای سه گانه جایگاه مشخصی دارد. قوای مختلف در فضای صمیمی مشکلات خود را حل کنند و نباید این اختلافات به جامعه منتقل بشود. اگر هم مشکلی پیش آمد باید از طریق رهبری حل کنیم.

غلامعلی حدادعادل در واکنش به وی گفت: آقای عارف مساله را سیاسی کردند. یعنی گناه مشکلات کشور را بر سر جناح‌های سیاسی گذاشتند. بنده با این موافقم که کشور نباید از نیروهای خدوم خالی بشود. فرضا اگر این مساله در دوره اصولگرایان اتفاق افتاده در دوره اصلاح‌طلبان نیز همین اتفاق افتاد. در دوره اصلاح‌طلبان با اصولگرایان چه کردند؟ بنده اگر موفق به اداره کشور بشوم سعی خواهم کرد مساله سیاسی را از نیروهای خدمتگزار جدا کنم.

حسن روحانی هم در ادامه سخنان این دو رقیب خود گفت: مهم‌ترین مساله در این زمینه این است که از نگاه فرد محوری و استبداد رای فاصله بگیریم. از متخصصان فاصله بگیریم. حتی از فعالان اقتصادی بخش خصوصی استفاده بکنیم. سازمان‌هایی که تعطیل شده، باید احیا بشود. دولت باید فراجناحی اداره بشود. جناح واحد یعنی نیمی از فعالان را کنار گذاشته‌ایم. من فکر می‌کنم در کنار اینها باید آزادی بیان را هم داشته باشیم. اگر آزادی بیان نباشد، اگر ایرادی هم داشته باشیم، تصحیح نمی‌شود.
ولایتی هم در ادامه گفت: نکته‌یی که آقای عارف فرمودند بخشی از مطلب بود، اما یک متممی نیاز دارد. حتما باید از نیروهای متخصص با سلایق مختلف استفاده بشود ولی یک وجه مشترکی باید داشته باشند و آن اینکه به نظام، قانون اساسی و رهبری اعتقاد داشته باشند. از زمان منتسکیو تفکیک قوا ایجاد شده و حرف بالاتری زده نشده است. قوه مجریه باید قانونگرا باشد و در برابر قوه مقننه خاضع باشد. دولت یک تیم فوتبال نیست.
رضایی هم در این باره اظهار داشت: خوشبختانه من که جزو هیچ کدام از این دو گروه نبوده‌ام، قضاوت خوبی می‌توانم داشته باشم. نه در دولت اصلاح‌طلبان بودم و نه در دولت اصولگراها. آقای عارف جواب ندادند که آیا در دوره خودشان درست رفتار کردند یا نه؟ با مجلس اصولگرا آیا شما می‌توانید تعامل کنید؟ ما نمی‌توانیم وقت مردم را بگیریم.

سعید جلیلی در ادامه این مباحث گفت: وقتی می‌توانیم تصمیم صحیح اقتصادی بگیریم که مبتنی بر گفتمان نظام و انقلاب باشد که بتواند پیشرفت را برای ما به ارمغان بیاورد. در زمان آقای عارف مبانی نظری که برنامه چهارم را نوشتند، کاملا مخالف بود و نمی‌تواند پیشرفت را برای کشور داشته باشد. سه عنصر اساسی را باید در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مشارکت دهیم. نخستینش خود مردم هستند. در کشاورزی باید از خود مردم سوال شود. نباید فقط از گروه‌های سیاسی سخن بگوییم. نکته دیگر بحث خود هماهنگی در دولت است. الان نزدیک ۴۰ شورا داریم که در مساله اقتصادی تصمیم‌گیری می‌کنند اینها باید با یک آهنگ عمل کنند. بین قوا اگر قانون مبنا قرار بگیرد مشکلی پیش نمی‌اید.

محمدباقر قالیباف هم در این باره اظهار داشت: من فکر می‌کنم این جلسه نشان داد که آغاز بحث اقتصادی است اما در سوال دوم به مساله سیاست رسیدیم. وقتی مساله اقتصادی است، چرا راجع به اصولگرایان و اصلاح‌طلبان حرف می‌زنیم؟ در شورایی که هشت سال ما در خدمت‌شان بودیم هم اصولگرایان بودند هم اصلاح‌طلبان بودند؛ اما اختلافی نبود.
غرضی هم این‌گونه ادامه داد: من متولد ۱٣۲۰ هستم. نسل من یک اتفاق بزرگ را تجربه کرده است. هنوز هم می‌خواهیم کشور را به گروه‌های سیاسی تقسیم کنیم. این خلاف شان انقلاب و امام رهبری است. کشور یک واحد است. متعهد بشوید که دست در جیب مردم نکنید.

محمدرضا عارف هم گفت: مگر می‌شود بدون توسعه سیاسی توسعه اقتصادی داشت؟ باید همزمان پیش بروند. وی خطاب به جلیلی ادامه داد: اگر مبانی برنامه چهارم زیر سوال است، چرا مجلس اصولگرا آن را تصویب کرد؟ وی خطاب به رضایی هم گفت: مگر من گفتم دولت اصلاحات اشکالی نداشته؟ همه دولت‌ها اشکال داشتند. من عملکرد دولت آقای خاتمی را می‌گویم که بهترین رابطه را با مجلس اصولگرای پنجم داشته است. دعوایی بین دو رییس قوه در آن دوره نبود که در صحن علنی مجلس مطرح شده و همه مردم را ناراحت کند! با قوه قضاییه هم کمیته مشترک تشکیل دادیم و مسائل را حل می‌کردیم. صحبتی که آقای ولایتی مطرح کرد مهم بود. هر مسوولی که در سطح جمهوری اسلامی فعالیت می‌کند باید وفاداری‌اش به قانون اساسی و نظام را اثبات کرده باشد.
ادامه مناظره هشت نامزد ریاست‌جمهوری، مجری برنامه از محسن رضایی پرسید: برنامه دولت شما برای تامین مسکن و مهار قیمت آن چیست؟

رضایی که در پشت تریبون قرارگرفته یود در پاسخ به این سوال گفت: کاش می‌شد به طور تخصصی‌تر در این موضوع ورود می‌کردیم. خود کسانی که می‌خواهند فرمان اداره را در دست بگیرند مهم‌تر از نمایندگان هستند. موضوع دوم اینکه ما در اداره کشور باید کار را به مردم بدهیم. مردم در اقتصاد و مسکن نیستند. مسکن مهر که طرح خوبی بوده است اگر بهتر از این اجرا می‌شد و منابع آن از پول‌های بدون پشتوانه شکل نمی‌گرفت بهتر از این بود.

رضایی ادامه داد: قیمت مسکن به صورت سرسام‌آور بالا می‌رود و تمام برنامه‌های ایجاد مسکن را از بین می‌برد. من توجه ویژه‌یی به مسکن خواهم کرد و با اصلاحات مسکن مهر را ادامه می‌دهم و نباید مانند دولت قبلی پروژه‌ها را نیمه‌تمام گذاشت. مساله دوم اینکه مقرراتی که برای محدوده شهرها ایجاد شده بر اساس معماری نوین ایران اسلامی نیست و باید معماری جدیدی داشته باشیم و در آن باید جایگاه شهرها را ایجاد کنیم. مساله سوم وام‌ها است و وام دهی به مسکن برای اینکه مسکن تبدیل به کالای تجاری شده است مانع از آن می‌شود که مانند کشورها تسهیلات قابل توجه به مسکن بدهند و باید مسکن را سرمایه‌گذاری کنیم تا تورم را از آن بگیریم تا وام‌های دیگری را در اختیار مردم قرار بدهیم.

قالیباف در نقد سخنان رضایی گفت: بحث مسکن از هر جهت از اولویت‌دار‌ترین مسائل در دولت بنده است و بیشترین سهم خانواده‌های مستضعف کسانی هستند که خانه ندارند و اگر مسکن را حل کنیم قدرت خرید را افزایش می‌دهیم. وقتی مسکن توسعه پیدا کند شغل ایجاد می‌شود. دو ایراد به مسکن مهر وارد است و باید با شتاب ادامه پیدا کند ولی باید کیفیت را افزایش دهیم. نکته دوم اینکه چرا وقتی می‌دانیم بافت فرسوده داریم در بیابان ساخت و ساز می‌کنیم و هزینه‌های زیادی را ایجاد می‌کنیم. در تهران ۱۴ هزار بافت فرسوده وجود دارد.
سیدمحمد غرضی نیز گفت: هر دولتی که بخواهد به کشور بخشی نگاه کند دچار صدمات گذشته می‌شود. بخشی نگری باعث فرسودگی و از بین رفتن بخش و دولت می‌شود. در ۱۰۰ سال گذشته هر دولتی آمده فکر کرده یک روز آموزش و پرورش و یک روز مسکن و یک روز کار دیگر را بکند و بعد سرمایه ملی را صرف آنجا کند و از باقی سیستم دفاع نکند به همین وضع امروز دچار می‌شود. بخش اصلی مشکلات کسانی که مسکن ندارند برای این است که اشتغال ندارند و دولت‌های گذشته نتوانستند در این زمینه موفق عمل کنند. در تمام بخش‌ها همین وضع وجود دارد دولت در دو کلمه تورم و اشتغال خلاصه می‌شود.
جلیلی گفت: در بخش مسکن دو تقاضا داریم. یکی تقاضای مصرفی است و کسانی که ازدواج می‌کنند باید به آنها پاسخ دهیم. اما یک تقاضا ناشی از بورس بازی و سوداگرانه است و طرف برای حفظ پول در بخش مسکن سرمایه‌گذاری می‌کند. اگر ما نتوانیم یک سیاست‌های اساسی داشته باشین هر قدر هم مانند مسکن مهر تولید کنیم در موضوع قیمت مسکن موفق نیستیم و باید در حل تورم و اصلاح نظام مالیاتی تلاش کرد. سرمایه‌های سرگردان باید به سمت تولید بروند و اینها بحث‌های اساسی است و باید به آنها توجه لازم شود.

محمدرضا عارف گفت: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم و جوانان مسکن است و بالا رفتن سن ازدواج از همین موضوع است و مسکن مهر عموما در خارج از شهر اجرا شد و تورم زایی بالایی داشت و حدود ۴۵ هزار میلیارد تومان بدهی دارد و ما طرح مسکن ماندگار را پیشنهاد داده‌ایم.

غلامعلی حدادعادل گفت: مسکن مهر یک اقدام مفید بود و دولت هم زیاد زحمت کشید و خیلی‌ها هم صاحبخانه شدند و سوداگری مسکن را کاهش داد اما ایراداتی داشت و یکی اینکه زیرساخت‌های لازم برای آن ساخته نشد و گاهی می‌بینیم در ساخت مسکن مهر به این زیرساخت‌ها توجه نشده است. از معماری اسلامی ایرانی هم در این مسکن دیده نمی‌شود و سهم بودجه‌یی که در این سال‌ها به مسکن مهر اختصاص داده شد به نظر من تناسبی با اوضاع کشور نداشت و دولت باید به سایر صنایع نیز توجه می‌کرد. البته اولویت با ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده است.

حسن روحانی گفت: اصل تامین مسکن ارزان برای جامعه ما جز برنامه‌های دولت تدبیر و امید است. قیمت مسکن رشد ٨۲ درصدی برای خانه‌های کلنگی و ۵۲ درصدی برای آپارتمان‌ها داشته است. در ابتدا قرار بود ۲۰۰ هزار واحد اخته شود و این به یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد رسید و بدون رعایت نکات مهندسی ساخته شد و برای تکمیل آنها ۴۶۵ هزار و ۱۶۷ میلیارد نیاز است و امروز بانک مسکن برای این طرح ۲۰٣ هزار و ۵۹۷ میلیارد ریال از بانک مرکزی استقراض کرده است.

علی‌اکبر ولایتی گفت: به نظر می‌رسد همان‌طور که دوستان فرمودند کاری که صورت گرفته از اساس درست بوده و باید پاسخی به نیاز مردم در این موضوع داده شود. برای افراد کم بضاعت دولت اگر سرمایه‌گذاری کند پسندیده است ولی باید این را با کمک از بخش خصوصی تکمیل کند. باقی عیوب برطرف شود و علت اینکه در نقاط دور افتاده ساخته شده برای جلوگیری از مهاجرت به شهرها و روستاها به شهرهای بزرگ است اما برای شهرهای بزرگ هم می‌توان بافت‌های فرسوده را اصلاح کرد. در کشور ما عمر متوسط ساختمان‌هایی که ساخته می‌شود ۵۰ سال است و در کشورهای اروپایی ۱۵۰ سال است.

رضایی در پاسخ به نقد هفت نامزد دیگر گفت: من توضیح دادم که مشکل ما معماری ایران است. زمانی مسکن نگاهی به معماری جدید ایران است و شهرهای ما به هیچ عنوان در چارچوب یک برنامه معماری نیست و وقتی بدون محاسبه بسیاری از پارامترهای زندگی مردم تصمیم بگیریم با مشکل روبه‌رو می‌شویم. باید در توسعه شهرها به تمام مسائل توجه کنیم و تا این کار را انجام ندهیم مشکل حل نمی‌شود و ما در طرح معماری نوین اسلامی تمام این کارها را انجام داده‌ایم و بر اساس این ما مناطق فرسوده و شهرک‌های جدید را بررسی می‌کنیم و ۷۰ درصد وام را دولت با تسهیلات خواهد داد و مردم تنها ٣۰ درصد را پرداخت می‌کنند و ما مسکن مهر را ادامه می‌دهیم و ایرادهای آن را پرداخت می‌کنیم و منابع نقدینگی این را برطرف کند.

حسن روحانی: در شعار حرف از مقاومت می‌زنیم ولی در عمل مقاومتی در کار نیست حسن روحانی در ادامه مناظره‌های انتخاباتی پشت تریبون قرار گرفت و در پاسخ به این سوال که نگاه و برنامه و شاخص دولت شما برای گسترش عدالت اقتصادی چه خواهد بود، گفت: عدالت اقتصادی به این معناست که هر چیزی در جای خود قرار بگیرد. در این راه اول باید تولید را در جایگاه خود قرار دهیم. در شرایط فعلی به جای کمک به تولید به واردات روی آوردیم.

وی افزود: در شرایط فشار دشمن باید به داخل کمک کنیم و تولید داخلی را افزایش دهیم و از واردات بکاهیم روحانی که می‌گفت شعار‌های سیاسی ما با عملکرد ما همخوانی نداشته است، افزود: در شعار حرف از مقاومت می‌زنیم ولی در عمل مقاومتی در کار نیست. باید برنامه‌ریزی کنیم و سیاست اقتصادی ما با سیاست ما یکی باشد در حالی که این دو مسیر هم‌اکنون از هم جداست.

این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری با بیان اینکه بیکاری شاخصی برای بی‌عدالتی است، خاطرنشان کرد: حتی شاخص ضریب جینی براساس آخرین اعلام بانک مرکزی بعد از اجرای یارانه‌ها دو دهک بالا و پایین سود بردند ولی شش دهک وسط در فشار قرار گرفتند.

با پایان اظهارات روحانی، سعید جلیلی در نقد این سوال گفت: عدالت را باید اصل بدانیم و مقدم بر پیشرفت بدانیم. عدالت یعنی اینکه همه ظرفیت و فرصت بروز استعداد فراهم کنیم. این عدالت باید به شکل ساختارمند شکل بگیرد. یکی از بحث‌ها عدالت در تخصص منابع است. آیا در ساختار ما عادلانه این کار را انجام می‌دهیم یا نه؟ اگر این دو مرحله شکل بگیرد، بعد از آن عدالت موردنظر شکل می‌گیرد.

سیدمحمد غرضی هم با بیان اینکه نخستین بخش عدالت این است که دولت دست خودش را از جیب مردم در بیاورد، گفت: دولت متورم اغنیا را غنی‌تر می‌کند و با روش‌های مختلف موجب ضعف فقرا و بالا رفتن اغنیا شده است.

وی گفت: چین ۵۰ سال است که یک دلارش یک یوان است. در این زمینه ما باید ابتدا پول ملی را درست کنیم. باید قیمت دلار مشخص باشد. علی‌اکبر ولایتی هم با بیان اینکه عدالت در عمل یعنی امکانات موجود در کشوری به طور یکسان در اختیار مردم قرار بگیرد، گفت: ما شهروند درجه یک و دو نداریم. امکانات باید به طور یکسان بین همه شهروندان قرار بگیرد. از این طریق است که می‌توانیم عدالت و پیشرفت را با هم پیش ببریم و جز این خلاف ارزش‌های اسلامی و ایرانی است.

محمدرضا عارف هم با تاکید بر اینکه عدالت اجتماعی نباید به معنی توزیع فقر باشد، گفت: برای تحقق این امر باید تولید ثروت داشته باشیم.

این نامزد ریاست‌جمهوری افزود: به نظر می‌رسد در حال حاضر رشد ٨ درصد را نیاز داریم که در راستای عدالت اقتصادی جلو برویم و اولویت را به نقاط مرزی بدهیم.

عارف تصریح کرد: متاسفانه خط فقر بالا رفته و از ۲۹ درصد به ۴۴ درصد رسیده است و در این شرایط باید اولویت رسیدگی به مشکلات مردم باشد.

محمدباقر قالیباف هم که می‌گفت عدالت نه گفتنی است و نه شنیدنی، خاطرنشان کرد: عدالت آن چیزی است که باید آن را بچشند. آحاد این ملت باید از فرصت برابر برخوردار باشند.
وی معتقد است عدالت جغرافیایی هم مهم است و نباید این‌گونه باشد که هر چه یک شهر از مرکز دور می‌شود از امکانات دور شوند.

قالیباف تاکید کرد: وقتی رشد اقتصادی نباشد، عدالت شعاری بیشتر نیست.

غلامعلی حدادعادل هم با بیان اینکه ما شاهد برخی از انحراف‌ها در مبانی برنامه چهارم بودیم که در اسناد بالادستی عدالت را فرو دست انگاشته بود، تاکید کرد: براساس آن برنامه رشد اقتصادی موجب از بین رفتن محرومان بود.

وی با بیان اینکه یکی از نمونه‌های تامین عدالت هدفمندی یارانه‌ها بود، افزود: عدالت نیازمند تامین زیرساخت‌ها است و دولت باید این زیرساخت‌ها را در کشور گسترش دهد.

محسن رضایی هم با اشاره به اینکه طی شش ماه گذشته به ۲۵۰ شهرستان رفتیم و با تمام وجود احساس کردم که با آرمان عدالت فاصله بسیار داریم و پارتی‌بازی در کشور وجود دارد، گفت: چرا این فاصله زیاد است؟ اگر قرار بود با شعار دادن حل شود، این مشکل حل می‌شد.

وی تاکید کرد: برنامه‌های بنده ناظر به این است که عدالت در همه جهات باید گسترش یابد.

حسن روحانی بعد از پایان صحبت‌های هفت نامزد دیگر، اظهار داشت: در بحث عدالت به موضوع رانت و فساد اشاره کنیم که رهبری بر آن تاکید کردند و عدالت فرصت برابر برای همه اقوام و مذاهب است که در بخشی از بخش‌ها خصوصا فصل سوم را اجرا کنیم.

وی با بیان اینکه ما در بحث، عدالت اجتماعی را در اولویت خود را قرار دهیم، اظهار داشت: عدالت را باید در تمام امکانات کشور مشاهده بکنیم. یکی از راه‌ها این است که از لحاظ فرهنگی و اجتماعی به طور برابر از این امکانات استفاده می‌کنند. نکته بعد تمرکززدایی است ولی امور در تهران متمرکز شده است و امکانات بیشتری را باید به استان‌ها بدهیم.

هم‌نظری هشت نامزد در جبران کاهش درآمدهای نفتی جبران کاهش درآمدهای نفتی؛ سومین سوال مشترک از ٨ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم در نخستین مناظره مشترک آنها بود.

در ادامه نخستین مناظره هشت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم، نوبت به غلامعلی حدادعادل رسید که بر اساس قرعه‌کشی سوالی را برگزیند. وی در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه برنامه دولت شما برای استفاده از درآمدهای نفتی که کاهش یافته چیست؟ گفت: برای مقابله با آثار کاهش درآمدهای نفتی باید در درجه اول به صادرات غیرنفتی توجه کنیم. ما می‌توانیم با افزایش صادرات غیرنفتی، جای خالی صادرات نفتی را پر بکنیم. کشور ما امتیازات نفتی و تنوع اقلیمی بالایی دارد. ما می‌توانیم صادرات کشاورزی و توسعه گردشگری داشته باشیم و از سایر امتیازات همچون کریدور شمال به جنوب استفاده بکنیم.

به گفته وی، در کنار اینها دولت باید انضباط مالی خود را افزایش دهد چرا که ریخت و پاش زیاد، دولت را به درآمدهای نفتی وابسته‌تر می‌کند. اقتصاد مقاومتی هم از جمله تاکیدات وی بود که کشور را در قبال کاهش درآمدهای نفتی بیمه می‌کند.

حدادعادل ادامه داد: ملت ما و دولت من در آینده برای مقابله با کاهش ارز ناشی از فروش نفت باید سبک زندگی اسلامی را محقق کند. نمی‌توان به سبک غرب زندگی کرد و با این درآمدها امور را گذراند.
حسن روحانی در پاسخ به این سوال بر لزوم مقابله با خام‌فروشی تاکید کرد و افزود: ما حتی سنگ‌های معدن خود را به شکل خام صادر می‌کنیم در حالی که چینی‌ها با خرید، روی کشتی آنها را تبدیل می‌کنند و به خود ما می‌فروشند. در موضوع نفت نیز باید جلوی خام‌فروشی را بگیریم و موانع صادرات را مرتفع کنیم. باید صادرات غیرنفتی را جایگزین صادرات نفتی کنیم. می‌توانیم مرکز صادرات برق در منطقه باشیم.

در ادامه نوبت به محمدرضا عارف رسید که گفت: جهت‌گیری من بر اقتصاد بدون نفت است تا بودجه کشور را از درآمدهای نفتی مستقل کنم چرا که نفت به نسل‌های آینده هم باید برسد.

برای این منظور باید به انضباط مالی دولت پرداخت و جهت‌گیری‌های دولت را اصلاح کرد و تشکیلات دولت را تقلیل داد. به گفته وی می‌توان درآمدزایی خوبی از محل تجارت، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و... داشت تا بهره‌وری در کشور ارتقا بیابد و وابستگی بودجه به نفت کاهش یابد.
سعید جلیلی هم در این موضوع گفت: کاهش درآمدهای نفتی هم فرصت است و هم تهدید. هرچه وابستگی ما به نفت کاهش یابد یک فرصت برای ما است تا از دیگر ظرفیت‌های خود استفاده کنیم. وی به تایید سخنان دیگر رقبایش پرداخت و گفت: یکی از این راه‌ها عبور و مرور ترانزیتی است. بحث دیگر جلوگیری از خام‌فروشی و استفاده از ارزش افزوده است. همچنین باید جلوی واردات غیرضروری را بگیریم.
ولایتی هم به تکمیل سخنان رقبایش در انتخابات ریاست‌جمهوری پرداخت و او نیز بر ویژگی‌های ترانزیتی کشور و استفاده بهینه آن بر اساس جغرافیای سیاسی کشور و برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه تاکید کرد: امروز که نفت ما را تحریم کرده و برای انتقال دلار ما مشکل ایجاد کرده‌اند باید فکر کنیم که اگر برای صادرات دیگر محصولات ما مشکل ایجاد کنند، ما چه باید بکنیم؟
نوبت به محمدباقر قالیباف رسید که بر لزوم پرهیز از سوء تدبیرها تاکید کرد و گفت: باید بین هزینه‌هایمان را اولویت‌بندی کنیم و به تقویت بخش خصوصی پرداخته و به کوچک‌سازی دولت بپردازیم. او که می‌گفت شهرداری تهران را بدون درآمدهای نفتی اداره می‌کند، ادامه داد: کشور را هم می‌توان اینگونه اداره کرد و به خودکفایی رسید چرا که با حضور بخش خصوصی، بخشی از کارها برون‌سپاری می‌شود.
غرضی هم که می‌گفت چهار سال وزیر نفت بوده است، اظهار داشت: در دولت دفاع، هزینه کشور سالانه ۱۵ هزار میلیارد دلار بود، در دولت سازندگی به ۱٨ میلیارد و در دولت اصلاحات به ۲٨ هزار میلیارد رسید. در دولت اخیر اکثریت قریب به اتفاق درآمدها، صرف واردات شد و امریکایی‌ها فکر کردند هزینه کشور ما ۱۰۰ میلیون دلار است و اگر جلوی آن را بگیرند، ما ساقط می‌شویم. اگر در این دولت به هزینه ٣۵ هزار میلیارد دلاری می‌رسیدیم - به جای ۱۰۰ هزار میلیادری- چنین مشکلی به وجود نمی‌آمد. به گفته وی، باید تولید را در این مقطع به سامان برسانیم تا نیازی به ارز نداشته باشیم.
رضایی هم کاهش درآمدهای نفتی را یک تهدید دانست که باید با خارج کردن دولت از اقتصاد آن را به فرصت تبدیل کرد. او به پروژه‌های درآمدساز در کشور همچون کشاورزی در خوزستان یا بازارچه‌ها مرزی و چای گیلان و... اشاره کرد که از ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی هستند و باید دولت پایش را از آن بیرون بکشد.

وی بر صادرات غیر نفتی، گردشگری و... تاکید کرد و گفت: با تکثیر و تولید پالایشگاهای غیرنفتی می‌توانیم محصولات خود را به دیگر کشورها بفروشیم.
غلامعلی حدادعادل خطاب به ملت گفت که بدون وابستگی به نفت هم می‌توان وضعیت خوبی داشت.

در ادامه مناظره هشت نامزد ریاست‌جمهوری مجری برنامه از سعید جلیلی که بر اساس قرعه کشی در پشت تریبون قرارگرفته بود، سوال کرد: «گام دوم قانون هدفمندی یارانه‌ها را چگونه و با چه تدابیری اجرا می‌کنید؟»

سعید جلیلی در پاسخ به این سوال گفت: هدفمندی امروز یک قانون است و باید اجرا شود. یکی از بحث‌هایی که داریم این است که برخی از موضوعات مطرح شده در دولت‌های قبل هم مطرح شده است. چرا اینها موفق نشده است؟ همه از هدفمندی یارانه‌ها دفاع داشتند اما چرا آن موفق نشد؟ نخستین کار برای هر سیاست اقتصادی که می‌خواهیم اجرا کنیم این است که اگر به ساختارها نپردازیم موفق نخواهیم شد.
وی ادامه داد: اگر دولت را مانند یک ماشین ببینید اگر این ماشین راه نیفتد بهترین قوانین هم برای آن مناسب نیست. سازوکارها خوب تعریف نشده و مهم‌ترین بحث برای هدفمندی یارانه‌ها این است که ساختار دولت باید به گونه‌یی تعریف شود که اولا بتواند مانع طرح‌ها نشود و مشوق آنها شود. اولویت اول دولت آینده این است که هدفمندی یارانه‌ها ادامه یابد و بحث اساسی ما این بود که یارانه‌ها هدفمند شود.
رضایی در پاسخ به جلیلی گفت: حتما مرحله دوم را انجام می‌دهیم و مساله بعد این است که ساختار دولت کافی نیست و باید راننده ماشین هم تغییر کند. نوسازی دولت که متناسب با تولید ملی باشد از مهم‌ترین مسائلی است که اگر صورت نگیرد هر تیم دیگری هم به جای احمدی‌نژاد بیاید کاری صورت نمی‌گیرد.

قالیباف: هدفمندی یارانه‌ها را ادامه می‌دهیم. البته یارانه تولید را که قانون هم پیش‌بینی کرده است ادامه خواهیم داد. سیاست‌های جبرانی برای دهک‌های پایین جامعه را باید پیش‌بینی کنیم و با نقدینگی تزریق شده قدرت خرید افزایش یافته و این پول خاصیت افزایشی نداشته است. کالاهای اساسی و مسکن اولویت اصلی ما است. ما در یارانه‌ها قیمت‌ها را واقعی نکرده‌ایم و از هدفمندی هم ضعف واقعی‌سازی قیمت‌ها را داریم. باید دولت کیفیت تولید را افزایش دهد.

عارف گفت: هدفمندی یارانه‌ها در راستای تحقق عدالت اجتماعی مطرح شد و در دولت نهم و دهم به صورت ناقص اجرا شد. باید با این قانون فاصله میان فقرا و ثروتمندان کاهش یابد و به پیشرفت و تولید کمک کند. متاسفانه به علت تورم بالا یک مثالی می‌گویم. یک خانواده پنج نفره ماهانه ۲۲۵ هزار تومان یارانه می‌گیرد و برای تامین کالاهای اساسی باید ۴۵ هزار تومان از جیب خود پرداخت کند. ما باید فاز نخست را کامل اجرا کنیم و یارانه تولید ما کل پرداخت شود و در مرحله دوم به اقشار آسیب پذیر توجه شود.

روحانی گفت: یارانه در واقع هدفمند نشد و باید هدفمند شود. هدفمندی برای این بود که عدالت ایجاد شود و رقم پرداختی به مردم قدرت خرید را به مردم نداد و تورم حاصل شده را جبران نکرد و بیش از ۴۵ هزار تومان از جیب مردم برداشت شد. باید این مرحله ادامه یابد اما باید جلوی تورم گرفته شود و یارانه افرادی که دارای حقوق ثابت هستند باید تقویت شود و پیشنهاد دولت من این است که یارانه کالایی هم باید ایجاد شود.