• خوش‌خیال نباشیم و خیال‌پردازی نکنیم. همه چیز بستگی به آن دارد که مردم چقدر با آگاهی و تشکل حضور داشته باشند و فشار آورند. مثل همیشه "چاره رنجبران وحدت و تشکیلات است"؛ و در زمان ما کانال مهم وحدت و تشکیلات، رسانه‌ است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲۶ خرداد ۱٣۹۲ -  ۱۶ ژوئن ۲۰۱٣

اخبار روز: برخلاف بسیاری از پیش بینی ها، انتخابات ریاست جمهوری روندی را پیش گرفت که نشانگر رضایت اکثریت رای دهندگان از نتیجه آن است. آقای روحانی علیرغم عدم تعلق به طیف سیاسی اصلاح طلب وبا وجود حضورطولانی درساختار تصمیم گیری حکومت، توانست لایه های متفاوتی از جامعه را متقاعد سازد که شرکت در انتخابات و دادن رای به وی به تغییر وضع موجود منجر خواهد شد. پرسش هایی را در مورد این انتخابات که مثل بیشتر انتخابات اخیر «شگفتی ساز» شده است، با عده ای از کارشناسان سیاسی در میآن گذاشته ایم.
دکتر محمدرضا نیکفر سردبیر رادیو زمانه و از چهره های شاخص جنبش چپ ایران است که نگاهی فلسفی به مسایل اجتماعی دارد.



اخبار روز: نظرتان در باره نتایج انتخابات ریاست جمهوری چیست، می توان انتخاب آقای روحانی را پیروزی مردم خواند؟

محمدرضا نیکفر: انتخابات "مهندسی" شده بود، اما همه مهندسان می‌دانند که فناوری با ریسک همراه است. همواره چیزهایی وجود دارند پیش‌بینی نشده و برهم‌زننده‌ی نظم مقرر؛ و هر سازه‌ای نقطه‌ی ضعفی دارد. بحث برنامه‌ی اتمی آن چیزی بود که از چارچوب مقرر خارج شد و تابوی بزرگی را شکست، تابویی را که حتّا مخالفان – به دلایلی که مهمتر از هر چیز برمی‌گردد به همسنخی ناسیونالیستی با رژیم – به آن کمابیش تمکین کرده‌اند. بخش‌های بزرگی از مردم به درستی اورانیوم و فلاکت را ترکیب‌شده با هم دیدند و خواستند کسی رئیس جمهوری شود که مدعی است می‌خواهد راهی رود که چرخیدن سانتریفیوژها به بهای از کار افتادن چرخ مملکت تمام نشود.
انتخابات در درجه‌ی نخست به این اعتبار مهندسی شده بود که چند شخصیت نظام را جلوی صحنه گذاشته بودند و مردم تنها می‌توانستند از میان این سرسپردگان / امتیازوَران انتخاب کنند. آنان به جناح‌های مختلف تعلق دارند. با نظر به موضوع اتمی می‌توانیم قضیه را این گونه ببینیم: اورانیوم در جمهوری اسلامی یک اسم رمز است. اساساً آن را باید به عنوان اسم رمز مجموعه‌ای مافیایی در نظر گرفت که از طریق معاملات پنهان و قاچاق ارتزاق می‌کنند. اما کسانی هم در شرکت سهامی جمهوری اسلامی عضو هستند که سود خود را در بازاری رقابتی، معقول به لحاظ منطق سرمایه‌داری و دارای روابطی کمتر تنش‌آمیز با بیرون می‌بییند. اینان توانستند در رقابت انتخاباتی پیروز شوند.
آیا این به نفع مردم است؟ آری. نه‌ی مردم به جلیلی مستقیما نه به خامنه‌ای و مافیای نظامیِ اتمی بود. حالا مردم می‌توانند از پشت پرده‌ای "بنفش"، که به ضخیمی پرده‌ی سیاه پیشین نیست، برخی چیزها را ببینید و همین نگاه، دست و پای حاکمیت را تا حدی می‌بندد و شاید مانع سرکوبگری و تبه‌کاری به شیوه‌ی مدت اخیر شود.

اخبار روز: برای علی خامنه ای و شورای نگهبان قابل تصور بود که بخشی از مردم از میان کاندیداهای تائید شده به چهره ای که نسبت به سایرین بیشترین فاصله با رهبری حاکمیت را بازتاب می دهد، رای خواهند داد. چرا حسن روحانی را تائید کردند؟

محمدرضا نیکفر: من نمی‌دانم در ذهن آنان چه گذشته و در تاریک‌خانه‌های آنان چه بحث‌هایی درگرفته. ولی همین بحث‌های به شدت کنترل شده‌ی انتخاباتی، به ویژه در مورد موضوع اتمی، نشان داد که نباید رژیم را به صورت یک مرکز فرماندهی و عواملی گوش به فرمان، دارای برنامه‌های فکر شده و انضباط آهنین در اجرا تصور کنیم. رژیم یک شرکت سهامی است. سهم‌های افراد و جناح‌ها کم و زیاد می‌شوند. سیستم، فقط هماهنگی و تبعیت نیست، اشتراک و تضاد نیز هست آن هم در محیطی پرفشار و زمینه‌ای پر از تکان و لرزش.

اخبار روز: آیا آقای روحانی نماد تغییر در سیاست حکومت است؟

محمدرضا نیکفر: یک چیز مسلم است: بخش بزرگی از کسانی که در نظام اسلامی به فرادستان تعلق دارند یعنی از بیشترین اندوخته‌ی سرمایه‌ی اقتصادی، نمادین و ارتباطی برخوردار هستند، از بی‌نظمی و تنش‌آفرینیِ دار و دسته‌ی احمدی‌نژاد (که مافیای اتمی حکومت از آنان بهره می‌برد) به ستوه آمده‌اند. آنان برای بهره‌وری از سرمایه‌ی خود به محیطی آرام‌تر، رقابتی، و دارای مناسبات عادی با بیرون نیاز دارند. عقل دکتر شیخ حسن روحانی عقل آنان است. این عقل تغییراتی در سیاست حکومت خواهد داد در راستایی که برای فرادستان مطلوب باشد، برای فرادستانِ دارای عقلانیت سرمایه‌داری.

اخبار روز: شاهد تغییراتی در جهت تامین حقوق اولیه شهروندان مثل آزادی روزنامه ها، زندانیان سیاسی، کم شدن تبعیض علیه زنان، اقلیت های قومی-ملی و مذهبی، آزادی نهادهای مدنی، بهبود وضع زندگی کارگران و آزادی تشکل یابی آنان هم خواهیم بود؟

محمدرضا نیکفر: خوش‌خیال نباشیم و خیال‌پردازی نکنیم. همه چیز بستگی به آن دارد که مردم چقدر با آگاهی و تشکل حضور داشته باشند و فشار آورند.

اخبار روز: مردم قادرند رئیس جمهور را در جهت تامین خواست ها و انجام تغییرات، تحت تاثیر و فشار قرار دهند؟ وسیله موثر این تاثیرگذاری و اعمال فشار چیست؟

محمدرضا نیکفر: مثل همیشه "چاره رنجبران وحدت و تشکیلات است"؛ و در زمان ما کانال مهم وحدت و تشکیلات، رسانه‌ است. جامعه خود یک رسانه‌ی بزرگ است و در ایران امروز، بنابر تجربه، دوره‌های انتخابات دوره‌های رساناتر شدن این رسانه است. آن را باید رسانا نگه داشت. رسانایی آن، حاکمیت را فلج می‌کند.

اخبار روز: نسبت آقای موسوی با دولت تازه و نسبت جنبش سبز با این دولت چطور تنظیم می شود؟

محمدرضا نیکفر: نمی‌دانم. امیدوارم چنان باشد که چهره‌های جنبش سبز، بنفش نشوند. حتماً در بخشی از آنان این وسوسه وجود دارد. به هر حال آنان از "بالا" به پایین آمده‌اند و برخی از آنان هنوز بالانشین هستند.

اخبار روز: بخشی از مردم به اعتراض در انتخابات شرکت نکردند، اینها چه قدمی باید بردارند تا اعتراضشان دیده شود و بتوانند در تحولات آتی تاثیرگذار باشند؟

محمدرضا نیکفر: نیروی اصلی تحول‌خواه اینان هستند. کسی که می‌گوید اسم هیچ کدام از آدم‌های این رژیم را حاضر نیست روی ورقه رأی بنویسد، خواهان تحولی بنیادی است. آنچه مانع تحول در ایران شده همپوشی‌هایی است میان بخش‌های بزرگی از مردم با حاکمیت، انطباق‌هایی به اعتبار عقیدتی، منشی، بیوگرافیک، و شیوه‌ی توزیع امتیازها در نظام مستقر و همبسته با اینها شیوه‌ی توزیع آگاهی، آگاهی به صورت امکان دیدن چیزهایی و ندیدن چیزهایی.
مسئله‌ی اصلی و محور اصلی حرکت برای تأثیرگذاری، تعاملی است که مردم باید در درون خودشان داشته باشند. اکنون دیگر می‌توانیم بگوییم که "انتخابات" – به دلایلی که بایستی به جای خود بررسی شود – تبدیل به زمینه‌ای شده برای گفت‌وگویی گسترده میان مردم. تحریمی‌ها نیز در این گفت‌وگو حضور داشته‌اند، و چه بسا فعال‌تر از کسانی که انتخابی کرده‌اند و رأیی داده‌اند. اکنون مهم این است که گفت‌وگو زنده نگه داشته شود، آن هم از راه طرح نیرومند و موج‌ساز مسائلی چون فلاکت‌، بیکاری، دپرسیون اجتماعی، انزوای بین‌المللی ارتباط اینها با اتم و ارتباط اینها با سرکوب و اختناق. اکنون زمان طرح مطالبات است؛ و خواست مقدم آزادی زندانیان سیاسی است، که در میان آنان کروبی، رهنورد و موسوی، نقش نمادینی دارند.