• آن‌چه به‌وقوع پیوست را می‌توان از منظر بازی و تعامل «برد ـ برد»، پیروزی هم‌زمان بخش مدبر و واقع‌بین و میانه در حاکمیت نیز دانست. مجموعه‌ی این وضع دوسویه با دو مولفه‌ی توامان (مردمان تغییرخواه و حاکمان منعطف) می‌تواند دموکراتیزاسیون در ایران را عمق بخشد و به شکل معناداری پیش برد. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲٨ خرداد ۱٣۹۲ -  ۱٨ ژوئن ۲۰۱٣

مرتضی کاظمیان روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل سیاسی و فعال ملی ـ مذهبی است.


اخبار روز: انتخاب آقای روحانی پیروزی مردم بود؟

مرتضی کاظمیان: بی‌گمان می‌توان انتخاب آقای روحانی را پیروزی شهروندان ناراضی از وضع موجود و تغییرخواه و امیدوار و صبور خواند؛ اما این تنها بخشی از واقعیت رویداد را بازتاب می‌دهد. آن‌چه به‌وقوع پیوست را می‌توان از منظر بازی و تعامل «برد ـ برد»، پیروزی هم‌زمان بخش مدبر و واقع‌بین و میانه در حاکمیت نیز دانست. مجموعه‌ی این وضع دوسویه با دو مولفه‌ی توامان (مردمان تغییرخواه و حاکمان منعطف) می‌تواند دموکراتیزاسیون در ایران را عمق بخشد و به شکل معناداری پیش برد.

اخبار روز: برای آقای خامنه ای و شورای نگهبان قابل تصور بود که بخشی از مردم از میان کاندیداهای تائید شده به چهره ای که نسبت به سایرین بیشترین فاصله با رهبری حاکمیت را بازتاب می دهد، رای خواهند داد. چرا حسن روحانی را تائید کردند؟

مرتضی کاظمیان: پاسخ به این پرسش چندان آسان و سهل نیست؛ می‌توان احتمال‌های متعددی را مورد اشاره قرار داد؛ ازجمله این که در مورد میزان اقبال به آقای روحانی، به‌ویژه باتوجه به حضور نامزدی دیگر از جمع اصلاح‌طلبان (آقای عارف) برآورد دقیقی صورت نگرفته بود. نیز می‌توان به این احتمال پرداخت که بخش مهمی از هسته مرکزی قدرت، خود را با تحول شکل گرفته در جامعه، هم‌راه و هم‌خوان ساخت و از فرصت پیش آمده برای غلبه بر «بن‌بست» ایجاد شده میان ناراضیان و خود، سود جست.
مستقل از این، تایید آقای روحانی، و از آن مهم‌تر اعلام وی به عنوان فرد پیروز، اتفاق بسیار مهم و معناداری است که باید برای تعمیق گذار دموکراتیک به استقبال آن رفت.

اخبار روز: آیا آقای روحانی نماد تغییر در سیاست حکومت است؟

مرتضی کاظمیان: شاید بهتر باشد این پرسش به‌گونه‌ای دیگر مطرح شود: «آیا اعلام نام آقای روحانی به‌عنوان فرد پیروز در انتخابات ۲۴ خرداد، به معنای تغییر است؟» در این صورت پاسخ بی‌گمان مثبت خواهد بود. آقای روحانی نماینده رهبر جمهوری اسلامی در شورای عالی امنیت ملی و منتخب وی در مجمع تشخیص مصلحت نظام است. اما اعلام نام وی به عنوان فرد پیروز، آن هم در شرایطی که مورد حمایت آقایان هاشمی و خاتمی، و نیز جمعیت‌های مهم اصلاح‌طلب و بخش مهمی از شهروندان تحول‌خواه قرار گرفته بود، می‌تواند به‌مثابه‌ی دوران جدیدی در جمهوری اسلامی، و چونان نمادی از تغییر، تفسیر شود. اعلام نام وی به عنوان فرد پیروز، آن‌هم پس از کودتای انتخاباتی ٨٨ و تقلب معنادار در آن، و نیز پس از جلوگیری از نامزدی آقای خاتمی و ردصلاحیت آقای رفسنجانی در انتخابات اخیر، رخداد ساده‌ای نیست، و به‌قدر لازم توضیح دهنده‌ی «تغییر» در سیاست‌ها و خط مشی گذاری‌های حکومت است.

اخبار روز: شاهد تغییراتی در جهت تامین حقوق اولیه شهروندان مثل آزادی روزنامه ها، زندانیان سیاسی، کم شدن تبعیض علیه زنان، اقلیت های قومی-ملی و مذهبی، آزادی نهادهای مدنی ، بهبود وضع زندگی کارگران و آزادی تشکل یابی آنان خواهیم بود؟

مرتضی کاظمیان: به نظر می‌رسد بتوان با اطمینان به این پرسش، پاسخ مثبت داد؛ اما نه از همان فردای روی کار آمدن آقای روحانی. تغییرات مطرح شده در سئوال، نیازمند صبوری و صرف زمان است. افزون بر این، تداوم حضور مطالبه‌گر حامیان جنبش سبز و شهروندان تغییرخواه، و نیز حضور فعال و موثر و همدلانه‌ی آنان با دولت جدید در متن جامعه مدنی، می‌تواند به تغییرات ابعاد جدید و سرعت بیشتری بخشد.

اخبار روز: مردم قادرند رئیس جمهور را در جهت تامین خواست ها و انجام تغییرات، تحت تاثیر و فشار قرار دهند، وسیله موثر این تاثیرگذاری و اعمال فشار چیست؟

مرتضی کاظمیان: رسانه‌ها و نهادهای مستقل و جمعیت‌های سیاسی و مدنی و صنفی بازوهای مهمی برای تاثیرگزاری بر روند موجود، و پیگیری همدلانه‌ی مطالبات محسوب می‌شوند. خوشبختانه آقای روحانی چه در نخستین پیام خود پس از پیروزی و چه در کنفرانس مطبوعاتی‌اش، بر این حضور اجتماعی مهر تاکید زد. به نظر می‌رسد وی به قدر لازم به «اصلاحات جامعه‌محور و پشت‌گرم به نیروی اجتماعی» نگاه مثبت دارد. تعامل مزبور میان جامعه مدنی (نهادهای مستقل و جنبش‌های اجتماعی) با دولت، می‌تواند به تعمیق و پیشرفت دموکراتیزاسیون، به‌گونه‌ای معنادار یاری رساند.

اخبار روز: نسبت آقای موسوی با دولت تازه و نسبت جنبش سبز با این دولت چطور تنظیم می شود؟

مرتضی کاظمیان: جنبش سبز می‌تواند تعقیب‌کننده‌ و طرح کننده‌ی مهم مطالبات دموکراتیک بماند، و نه تنها «جامعه مدنی» را تثبیت کند و تقویت، بلکه ترازی باشد برای یادآوری وعده‌ها و تحقق شعارهای آقای روحانی، و به‌مثابه‌ی حلقه‌ی مهمی میان جامعه و حکومت ایفای نقش نماید. آقایان موسوی و کروبی در صورت رفع حصر، عناصر گران‌سنگی برای ارتقاء وضع جامعه مدنی محسوب خواهند شد؛ و به‌گونه‌ای قابل پیش‌بینی، ثبات و قوام جامعه مدنی
در رابطه‌ای تعاملی با حکومت، موجب تقویت گذار به دموکراسی و تکوین و تقویت دولت دموکراتیک می‌شود، و هم‌زمان با بهره جستن از افکار عمومی و جنبش‌های اجتماعی، درجهت محدود کردن قدرت دولت می‌کوشد. کنشگران سبز، می‌توانند در عین حفظ تکثر و گوناگونی و وجه رنگین‌کمانی خویش، نقشی ویژه در تقویت و موثرسازی جامعه مدنی ایفا کنند. محدودیت‌های آن را بگشایند، و آن را کارآ و کارآمد سازند. از این منظر، فرصت شکل یافته (آشتی دولت و ملت) امکان ارزشمندی است برای کمک به تقویت شبکه‌های اجتماعی و نهادهای مدنی مقوم جامعه مدنی.

اخبار روز: بخشی از مردم به اعتراض در انتخابات شرکت نکردند، اینها چه قدمی باید بردارند تا اعتراضشان دیده شود و بتوانند در تحولات آتی تاثیرگذار باشند؟

مرتضی کاظمیان: به نظر می‌رسد در صورت بهبود شرایط و افزایش اعتماد دوسویه میان جامعه و حکومت، و رفع تدریجی شکاف ملت ـ دولت، بخش مهمی از کسانی که در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم شرکت نکردند، تغییر مشی دهند و در روندهای سیاسی آتی مشارکتی فعالانه در پیش گیرند. این البته تا حد زیادی به رفتار سیاسی دولت و پایبندی آقای روحانی به وعده‌هایش، مرتبط است. اما بخش دیگری از ناراضیان و معترضان که همچنان با فاصله نسبت به جمهوری اسلامی و تغییرات رخ داده، فعال خواهند ماند، چنان‌چه از منظری واقع‌بینانه و خردمندانه مطالبات دموکراتیک و حقوق بشری خود را طرح کنند، می‌توانند نیروی موثری برای پویایی و تداوم تغییرات در ایران باشند. این گروه، البته ناگزیرند که کمی صبوری پیشه کنند، و به آقای روحانی و همراهان وی برای نضج گرفتن دولت جدید و پیگیری وعده‌ها، وقت دهند.