• این خطاست که تصور کنیم اعتراض ما، کسانی که رأی ندادیم، دیده و شنیده نمی شود. اعتراض ما تأثیر خود را گذاشته است، از جمله در ارتقای سطح انتظار کل جامعه از اصلاح طلبان. ما اگر در تاکتیکهای انتخاباتی با بخشی دیگر از جامعه مدنی اختلاف داریم، نقاط اشتراکمان بیشتر است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۲۹ خرداد ۱٣۹۲ -  ۱۹ ژوئن ۲۰۱٣

* سهراب مبشری از فعالین و تحلیل گران چپ و عضو سازمان فدائیان خلق ایران (اکثریت) است. 


اخبار روز: می توان انتخاب آقای روحانی را پیروزی مردم خواند؟

سهراب مبشری: من با اینکه از شادمانی اکثریت مردم خشنودم، ترجیح می دهم با نگاهی محتاطانه، از به کار بردن تعبیر پیروزی مردم خودداری کنم. در شرایطی که بسیاری از فعالان سیاسی، سندیکایی، حقوق بشری و نیز وابستگان به اقلیت های قومی و مذهبی در زندان اند، در حالی که اکثریت مردم از دشواری های اقتصادی طاقت فرسا رنج می برند، در حالی که همین روزهای انتخابات شاهد حمله مرگبار به شماری از هم میهنان تبعیدی خود در عراق بودیم، به نظر نمی رسد که بتوان از برآمد پیروزمند یک جنبش مردمی سخن گفت.

اخبار روز: برای آقای خامنه ای و شورای نگهبان قابل تصور بود که بخشی از مردم از میان کاندیداهای تائید شده به چهره ای که نسبت به سایرین بیشترین فاصله با رهبری حاکمیت را بازتاب می دهد، رای خواهند داد. چرا حسن روحانی را تائید کردند؟

سهراب مبشری: نه من، بلکه هر کس دیگری خارج از حلقه هیأت حاکمه که بخواهد به پرسش شما پاسخ دهد، چاره ای جز گمانه زنی با ضریب خطا ندارد. احتمالات مختلفی وجود دارد. احتمال نخست، اشتباه محاسبه قدرت فائقه در جمهوری اسلامی است بدین معنی که با این گمان که کاندیدای غیراصلاح طلبی مانند روحانی موفق به بسیج اکثریت آرای پایگاه اجتماعی بالقوه و بالفعل اصلاح طلبان نخواهد شد، و در شرایط شکاف میان رهبری و دولت (شرایطی مانند خرداد ۷۶) به حضور روحانی (و عارف) در میان کاندیداها و خودداری از تقلب گسترده تن داده باشد. احتمال دوم، زد و بند میان رهبری جمهوری اسلامی از یک سو و اردوی رفسنجانی از سوی دیگر است برای تدارک نوعی عقب نشینی در سیاستهای داخلی و بیش از آن خارجی، و صحنه آرایی انتخاباتی برای آن با گزینش رئیس جمهوری که برای رهبری حکومت پذیرفتنی است. و بالاخره احتمال سومی نیز وجود دارد و آن این است که زیر فشار تحریم های بین المللی، در حکومت جمهوری اسلامی تا رأس آن یعنی نزدیکان رهبر، چنان شکاف آچمزکننده ای افتاده باشد که حتی اگر کسانی در حکومت می خواسته اند جلوی ریاست جمهوری روحانی را بگیرند، نتوانسته اند.

اخبار روز: آقای روحانی نماد تغییر در سیاست حکومت است؟

سهراب مبشری: لااقل گفتمان رئیس جمهور منتخب تغییر کرده است. البته در ماه های اخیر، احمدی نژاد هم سخن از تنش زدایی در سیاست خارجی به میان آورده و در عرصه داخلی هم کوشیده بود از خود چهره ای منتقد ارگانهای سرکوب و به ویژه سپاه بسازد. اما کمتر کسی این سخنان را جدی گرفت و احمدی نژاد با این مواضع، موفق به بسیج پایگاه قابل توجهی برای خود نشد. آنچه روحانی اعتدال گرایی می نامد، متکی به خواست لایه هایی گسترده از جامعه و بیان تمایل آنهاست. اینکه روحانی در پیگیری خواستهای این نیروی اجتماعی تا چه حد جدی است و میزان موفقیت او در تحقق این خواستها چه خواهد بود، از یک سو بدین بستگی دارد که حضور این نیروی اجتماعی در عرصه سیاست پس از انتخابات نیز ادامه یابد و از سوی دیگر به این که ضرورت تغییر، از سوی چه بخشهایی از حکومت پذیرفته شود.

اخبار روز: شاهد تغییراتی در جهت تامین حقوق اولیه شهروندان مثل آزادی روزنامه ها، زندانیان سیاسی، کم شدن تبعیض علیه زنان، اقلیت های قومی-ملی و مذهبی، آزادی نهادهای مدنی ، بهبود وضع زندگی کارگران و آزادی تشکل یابی آنان خواهیم بود؟

سهراب مبشری: در مورد روزنامه ها، در نخستین کنفرانس مطبوعاتی روحانی پس از انتخابات، دو نشانه مثبت دیده شد. نخست، حضور گسترده روزنامه نگاران بعضا معترض و منتقد در این کنفرانس و دوم، پرسشی بود از روحانی در مورد انجمن صنفی روزنامه نگاران، که او در پاسخ قول داد از این گونه انجمن ها حمایت کند. در مورد حقوق کارگری نیز از روحانی در مورد حداقل دستمزد کارگران سئوال شد و او وعده داد که عقب ماندن حداقل دستمزد از نرخ تورم را تصحیح می کند. روحانی از دادن پاسخ صریح به سئوالی در مورد کاستن از فضای سرکوب و پایان دادن به «محدودیت» ها (اشاره سئوال کننده به بازداشت خانگی موسوی، کروبی و رهنورد بود) طفره رفت و تنها بدین اکتفا کرد که چنین اقداماتی تنها منوط به خواست قوه مجریه نیست و زمان می برد. به نظر من در ارتباط با چشم انداز تحقق خواستهای انباشته شده مردم، برخی مشاهدات مایه امید است اما هر چه از این روزهای شادمانی مردم دورتر و به واقعیات سخت نزدیک تر شویم، بسیار محتمل است درست همان عواملی که تجربه قبلی اصلاحات را به شکست کشاند بیشتر رخ نماید، عواملی از قبیل اصلاح ناپذیری ساختاری به نام ولایت فقیه، محدود بودن افق همه نیروهای حکومتی حتی رفرمیست ترین آنها و بی شکل و بی تشکل بودن جامعه مدنی ایران.

اخبار روز: مردم قادرند رئیس جمهور را در جهت تامین خواست ها و انجام تغییرات، تحت تاثیر و فشار قرار دهند، وسیله موثر این تاثیرگذاری و اعمال فشار چیست؟

سهراب مبشری: مهم این است که فعالان اجتماعی و سیاسی به عوامل نامساعد نامبرده در بالا آگاه باشند تا هم از افتادن به دام خوش بینی افراطی که همیشه یأس و سرخوردگی را به دنبال دارد بپرهیزند و هم مصمم شوند خود از طریق اقدام اجتماعی و متشکل، روندها را تحت تأثیر قرار دهند. همان گونه که دوست گرامی محمدرضا نیکفر نیز در نظرخواهی شما گفته است، جامعه مدنی ایران باید در پیگیری خواستهای خود پیگیر باشد. پیشنهاد من در این مورد، تخصصی تر کردن و مشخص تر کردن خواستهاست. به گمان من به اندازه کافی در مورد سیاست کلان سخن رفته است و مواضع روشن شده است. جا دارد کسانی که دانشی و همتی در مورد مسائل مشخص جامعه دارند، فعال تر شوند و سخن بگویند. زیر سئوال رفتن پروژه اتمی رژیم در انتخابات اخیر، روشن ترین پیام این انتخابات بود و زمینه را برای به چالش کشیدن خود تولید انرژی الکتریکی در نیروگاه های هسته ای فراهم کرده است. به نظر من این یک تکنولوژی شکست خورده مربوط به نیمه قرن بیستم است که در دهه های اخیر هیچ پیشرفت قابل توجهی در آن دیده نمی شود. خطرات آن بسیار بزرگتر از محاسن آن است. در ایران هنوز هیچ بحث جدی در مورد اقتصادی بودن یا نبودن انرژی هسته ای، خطرات آن به ویژه با توجه به زلزله اخیر بوشهر، زباله های اتمی که ممکن است مناطقی از ایران را تا ده ها و صدها هزار سال غیرقابل سکونت کند، صرفه جویی انرژتیک و غیره پیش نرفته است. مورد دیگر، خواستهای کارگران و زحمتکشان است. شما به آزادی تشکل های صنفی اشاره کردید. من امیدوارم لااقل بخشی از اصلاح طلبان از سیاستهای نئولیبرال فاصله بگیرند و بدانند اگر چنین نکنند، عرصه را برای پوپولیسم از نوع احمدی نژادی، این بار در لباسی دیگر، خواهند گشود. جنبش کارگری ایران از آگاهی در مورد اهمیت آزادی های سیاسی و صنفی برای کارگران برخوردار است اما به نظر می رسد همه طرفداران توسعه سیاسی به اندازه کافی به اهمیت گسترش پایگاه اجتماعی این پروژه به لایه های پایینی جامعه ایران پی نبرده اند. در میان آنان تا کنون شاید ترس از طبقه کارگر متشکل باعث شده است که امر آزادی تشکل برای زحمتکشان را پیگیری نکنند و حتی بعضا در مقابل آن بایستند. اگر اینچنین ادامه دهند قطعا در پروژه خودشان هم شکست خواهند خورد.

اخبار روز: نسبت آقای موسوی با دولت تازه و نسبت جنبش سبزبا این دولت چطور تنظیم می شود؟

سهراب مبشری: اگر کسانی در حکومت در این فکرند که جامعه به مرور زمان، زندانیان سیاسی و از جمله موسوی، کروبی و رهنورد را فراموش خواهد کرد، این روزها که نام این زندانیان دوباره بر سر زبانها و بخشی از شعارهای خیابان است، باید در درستی انتظارشان شک کنند. حکومت از طولانی تر کردن اسارت زندانیان سیاسی نتیجه عکس خواهد گرفت و هر چه بیشتر بر مدت این اسارت بیافزاید، بر محبوبیت زندانیان سیاسی خواهد افزود. امیدوارم آقای روحانی بداند هر گونه گشایشی در مناسبات بین المللی ایران منوط به گشایش در داخل کشور است. گشایش در داخل کشور است که در غرب، طرفداران منزوی تر کردن بیشتر ایران را کم شمارتر خواهد کرد. و گشایش در داخل کشور، در شرایط کنونی قبل از هر چیز یعنی آزادی زندانیان سیاسی. روحانی باید هر آنچه در توان دارد به کار برد تا رهبری حکومت به آزادی زندانیان سیاسی تن دهد.

اخبار روز: بخشی از مردم به اعتراض در انتخابات شرکت نکردند، اینها چه قدمی باید بردارند تا اعتراضشان دیده شود و بتوانند در تحولات آتی تاثیرگذار باشند؟

سهراب مبشری: نظر شخصی من این است که دیوار چین دیدن یا کشیدن میان ما تحریم کنندگان و شرکت کنندگان در انتخابات، خطاست. این نیز خطاست که تصور کنیم اعتراض ما، کسانی که رأی ندادیم، دیده و شنیده نمی شود. اعتراض ما تأثیر خود را گذاشته است، از جمله در ارتقای سطح انتظار کل جامعه از اصلاح طلبان. ما اگر در تاکتیکهای انتخاباتی با بخشی دیگر از جامعه مدنی اختلاف داریم، نقاط اشتراکمان بیشتر است، به ویژه در ایفای نقش مشترک در طرح مطالبات مشخص و تخصصی در عرصه های مختلف که در پاسخ پرسش دیگر شما بدان اشاره کردم.