• شرایط حاد و جامعه بسیار متحول، پرتنش و انباشته از مسائلی است که حل آنها مستقیما به ساختار و تغییر بنیان های اندیشگی و سیاسی نظام ربط می یابد. روحانی به هیچ وجه فرصت گفتار درمانی دوران خاتمی را نخواهد یافت. بخش های گوناگون جامعه پس از فرصتی کوتاه، خواسته ها را با روشنی وصراحت طرح خواهند کرد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۴ تير ۱٣۹۲ -  ۲۵ ژوئن ۲۰۱٣

* فریدون احمدی از کادرهای پرسابقه ی چپ و در سال های اخیر از موسسین «اتحاد برای دموکراسی در ایران» بوده است. 


اخبار روز: انتخاب آقای روحانی پیروزی مردم بود؟

فریدون احمدی: به نظر من پدیده، چند وجهی است و پیچیده تراز آن که بتوان پاسخ را در قالب دوگانه های مثبت یا منفی، پیروزی یا شکست محصور کرد. علاوه بر چند جانبه بودن تاثیرات این انتخابات و فقدان اطلاعات کافی برای ارزیابی دقیق تر، همه چیز به این بستگی دارد که روندها به چه سمت سیر می کند و اینکه بتوان از این رویداد یک پیروزی ساخت. همچنان که خود پدیده اصلاح و رفرم مثل تیغی دو لبه هم می تواند در خدمت تثبیت و به فازتعادل برگرداندن یک نظام بحران زده و نامتعادل قرار گیرد و یا برعکس به فروپاشی و گذر از آن نطام یاری رساند، نتایج این انتخابات نیز می تواند به پیامدهایی در جهات مختلف منتهی شود. جشن پیروزی گرفته شد. بخش بزرگی ازمردم شاد و امیدوار شدند. به تغییر و دگرگونی اوضاع دل بستند. امید، شور و حرکت می آفریند. واین جنبه بسیار مثبتی است. اما امید اگر کاذب باشد به یاس و شکست های بزرگتر می انجامد. آقای روحانی حتا یک اصلاح طلب هم نیست. شعار او ایجاد تعادل و به بیان دیگر معدل گیری است. معدل سیاست های آن اصلاح طلبانی که لنگ لنگان در پی جنبش سبز در حرکت بودند با امیال کانون اصلی قدرت یعنی ولایت فقیه و نهادهای نظامی- امنیتی. اینکه در جامعه حد خواسته های بخشی از نیروی تغییر از شعارهای جنبش سبز تا حد آن "تعادل" نزول می کند و رنگ ها، از سبز به زرد و بعد به بنفش تغییر می یابد، تاسف بار است. عقبگرد است و نشانه استیصال.
اما شرایط حاد و جامعه بسیار متحول، پرتنش و انباشته از مسائلی است که حل آنها مستقیما به ساختار و تغییر بنیان های اندیشگی و سیاسی نظام ربط می یابد. روحانی به هیچ وجه فرصت گفتار درمانی دوران خاتمی را نخواهد یافت. بخش های گوناگون جامعه پس از فرصتی کوتاه، خواسته ها را با روشنی و صراحت طرح خواهند کرد. شرایط جهانی نیز اجازه چنان مانورهایی را نخواهد داد. در این میان خنثا کردن تلاش هایی که از جمله در میان اپوزیسیون برای تنزل خواسته ها و مطالبات بخش های مختلف مردم تا حد "ظرفیت" نظام، تا مرز هراس دیکتاتور و در چارچوب اراده و توان روحانی صورت می گیرد، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

اخبار روز: برای آقای خامنه ای و شورای نگهبان قابل تصور بود که بخشی از مردم از میان کاندیداهای تائید شده به چهره ای که نسبت به سایرین بیشترین فاصله با رهبری حاکمیت را بازتاب می دهد، رای خواهند داد. چرا حسن روحانی را تائید کردند؟

فریدون احمدی: براساس برخی شواهد می توان گفت آنها از آغاز تصورشان این نبود که اوضاع چنین پیش می رود که رفت. مهندسی شدن کل ماجرا دور از ذهن و غیرواقعی است. آقایان عارف و روحانی برای جور بودن جنس و کشاندن بخشی از آرای اصلاح طلبان از صافی و سد مهندسی اولیه گذرانده شدند. با این ارزیابی که عارف رای نمی آورد، جلوگیری از انتخابش هزینه ای نخواهد داشت و روحانی نیز به کمپ ولایت نزدیک تر است تا اصلاح طلبان. اما پس از اقدامات خاتمی و رفسنجانی وضعیت تغییر کرد. نتیجه انتخابات برای خامنه ای توفیق اجباری بود. بازی برد برد بود اما برای ولی فقیه و اصلاح طلبان مانده در دایره و حاشیه حکومت. اینکه برای مردم و منافع آنان در میان مدت بردی در میان باشد به روندها و تلاش ها آتی بستگی دارد.

اخبار روز: آقای روحانی نماد تغییردرسیاست حکومت است؟

فریدون احمدی: مهمترین مساله نظام، کشمکش با غرب و تحریم های ناشی از چالش هسته ای است. شواهد نشان می دهد در این زمینه سیاست کلی نظام انعطاف و عقب نشینی و نوشیدن محترمانه جام زهر است. اینکه حد عقب نشینی پاسخگوی انتظارات غرب باشد به گونه ای که به کاهش موثر تحریم ها و فشارها منجر شود قابل پیش بینی نیست. در عرصه داخلی اما هرگونه تلاش جدی برای حل معضلات اقتصادی به معنی درافتادن با سپاه و بنیادهای وابسته به ولایت و دیگر کانون های قدرت مالی و فساد و رانت خواری و مقابله با چنگ اندازی همه جانبه این مراکز قدرت وثروت بر همه عرصه های مهم اقتصادی است. اقدام جدی در این زمینه یعنی پذیرش تنش های حاد سیاسی درون نظام. روحانی فاقد اراده و موقعیت برای ایفای چنین نقشی است.

اخبار روز: شاهد تغییراتی در جهت تامین حقوق اولیه شهروندان مثل آزادی روزنامه ها، زندانیان سیاسی، کم شدن تبعیض علیه زنان، اقلیت های قومی-ملی و مذهبی، آزادی نهادهای مدنی ، بهبود وضع زندگی کارگران و آزادی تشکل یابی آنان خواهیم بود؟

فریدون احمدی: قابل انتظار و تصور است در برخی از زمینه های ذکر شده اقداماتی انجام یابد. اما این اقدامات کم دامنه و نمادین خواهد بود. نظام تمامیت خواه، استبدادی و دینی ولایت فقیه با همه نهادهایش مستقر است و هنوز تعادل قوا در سطح جامعه به گونه ای نیست که رژیم را به عقب نشینی جدی در زمینه های فوق بکشاند. آن تعادلی که روحانی در پی ایجاد آن است تنها می تواند موجد گشایش های اندک و نمادینی در عرصه های فوق باشد. سرکوب و تبعیض و تحدید آزادی های مدنی کماکان به گستردگی ادامه خواهد یافت اما شاید با روش های "اعتدالی" و پیچیده تر.   

اخبار روز: مردم قادرند رئیس جمهور را در جهت تامین خواست ها و انجام تغییرات، تحت تاثیر و فشار قرار دهند، وسیله موثر این تاثیرگذاری و اعمال فشار چیست؟

فریدون احمدی: قطعا مردم قادرند کل نظام را جهت تامین خواست ها و انجام تغییرات، تحت تاثیر و فشار قرار دهند. اما بر دو نکته باید تاکید کرد: رئیس جمهور جزئی از نظام و بالاترین قدرت اجرایی آن است نه فردی در صف اپوزیسیون و دیگر اینکه دوران احمدی نژاد نشان داد رئیس جمهور می تواند فقط تدارکاتچی نباشد. بنابراین، فکر کردن بر مبنای عقل حکومتگر و حرکت با گام های رئیس جمهور و حکومتیان و همچنین بازی دیرینه او می خواهد اما نمی گذارند نمی تواند اساس درست و استواری باشد. وسیله آن تاثیرگذاری به کارگیری همه اشکال مبارزه مدنی و مسالمت آمیز است. طبعا تا مدتی صبر و انتظار بر جامعه و بویژه بخش امید بسته به روحانی مستولی خواهد شد و فرصت داده می شود تا او به وعده هایش عمل کند. اما پس از آن احتمالا ما شاهد مطرح شدن حاد و گسترده خواسته ها حول گسل ها و چالش های اجتماعی موجود خواهیم بود.

اخبار روز: نسبت آقای موسوی با دولت تازه و نسبت جنبش سبز با این دولت چطور تنظیم می شود؟

فریدون احمدی: من فکر می کنم این دولت به مثابه یک دولت "اصولگرای معتدل " خواهد کوشید جنبش سبز و رهبران نمادین آن را به حاشیه رانده و در اذهان به فراموشی بسپارد. مواضعی که توسط روحانی تحت نام افراط طرد شده و اعتدال در برابر ان نهاده می شود دریک سوی آن همان جنبش سبز را مد نظر دارد. فکر می کنم رهبری نظام بر این موضع است که تنها در شرایطی با رفع حصر موسوی و رهنورد و کروبی و آزادی زندانیان سیاسی موافقت کند که بخش بزرگی از جنبش سبز به سیاست اصولگرایی معتدل روی آورده، پشتیبان دولت روحانی شوند تا در حقیقت حصر شدگان و زندانیان بی خطر شده باشند. با تاسف شاهد آن هستیم که نیروهایی در صفوف اپوزیسیون نیز به جد می کوشند همین سیاست را پیش برند و وضعیت کنونی را ناشی از افراط گرایی جنبش دموکراسی خواهی و جنبش سبز جلوه دهند. آنها در حقیقت سیاست "اصولگرایی معتدل" را در پیش گرفته اند.

اخبار روز: بخشی از مردم به اعتراض در انتخابات شرکت نکردند، اینها چه قدمی باید بردارند تا اعتراضشان دیده شود و بتوانند در تحولات آتی تاثیرگذار باشند؟

فریدون احمدی: حضور این بخش از مردم هم اینک نیز نمایان است. اما نکته مهم عدم مرز کشی میان کسانی است که برای تغییر در رای گیری شرکت کردند با آن بخش از ایرانیان خواهان تغییرات بنیادی که بی باور به روندها و ساختارهای موجود از شرکت در انتخابات خوداری کردند. مجموع این دو نیرو بیش از دوسوم جمعیت صاحب حق رای را تشکیل می دهد. این انتخابات نشان داد نیروی خواهان تحول در ایران از چه پتانسیل و پشتوانه عظیمی برخوردار است. اصلا مساله رای دادن یا رای ندادن نیست. مشکل فکر و منشی است که رای از سر مصلحت و استیصال را انتخاب واقعی جلوه می دهد. در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه چندین سال پیش در دور دوم، کاندیدای راست، ژاک شیراک و کاندیدای راست افراطی نژادپرست ژان ماری لوپن در برابر هم قرار گرفتند. احزاب چپ بدون اینکه به تجلیل از شیراک بپردازند اعلام کردند دماغمان را می گیریم و به شیراک رای می دهیم. مشکل در کشور ما توهم پراکنی و ننشاندن پدیده در جایگاه واقعی آن است.
با فروکش کردن هیجان ها و التهاب ها، مسائل اقتصادی و چالش های اجتماعی و مشکلات ساختاری و خواسته ها برای حقوق شهروندی و آزادی های سیاسی تمام قد چهره نمایی خواهند کرد. نیروهای خواهان تحول با طرح گسترده خواستهای خویش راه را برای برقراری دموکراسی در کشور هموار خواهند ساخت.