اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۹ مهر ۱٣۹۲ -  ۱ اکتبر ۲۰۱٣

 «مذاکره با آمریکا؛خوشبین نیستیم؛ بدبین هم نباشیم»عنوان یادداشت روز روزنامه خراسان به قلم سیدحمید حسینی است که در آن می خوانید؛طی روزهای گذشته و پس از گفت وگوی تلفنی روسای جمهور ایران و آمریکا واکنش ها و اظهارنظرهای متفاوتی درباره این مسئله ابراز شده است. واکنش هایی که طیفی از تحسین و تمجید تا انتقاد و تخطئه را دربرمی گیرد.به طور مشخص موافقان آن را یک پیروزی برای ایران ودیپلماسی جدید آن و مخالفان نیز این اقدام را نوعی امتیاز دادن به حریف و افتادن در دام او قلمداد می کنند. بماند که در این میان بحث های مفصلی نیز درباره این که چه کسی اول تماس تلفنی را برقرار کرده است آغاز شده که به نظر می رسد پرداختن بیش از این به آن نوعی دورشدن از اصل قضیه و چه بسا منحرف شدن از تبعات اصلی این اتفاق که در جای خود بسیار مهم و به نوعی اتفاق تاریخی است باشد.
حال سوال اصلی این است که به واقع آن چه اتفاق افتاده یعنی مذاکره مستقیم ایران و آمریکا پس از حدود ۳۵ سال در راستای منافع ملی کشور بوده است یا خیر ؟ برای پاسخ به این سوال به نظر می رسد باید نگاهی به زمینه و به عبارتی متن تحولاتی که منجر به این اتفاق شده بیندازیم. با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید به طور مشخص در عرصه سیاست خارجی شاهد تغییر محسوس در حوزه ادبیات دیپلماتیک بودیم این تغییر محسوس در ادبیات دیپلماتیک دولت یازدهم که به وضوح تفاوت های جدی با دولت قبل از خود داشت البته چنان با ظرافت و در عین حال با برخی اقدامات عملی نیز همراه شد که به نوعی احساس واقعی بودن این تغییر را حداقل در افکار عمومی جهانی پدید آورده است. حتی دولت ها نیز در استقبال از این ادبیات گاه به اشتیاق و گاه به اکراه به تمجید از این رویکرد پرداختند.
این فضای به وجود آمده از چشم دولتمردان کاخ سفید نیز پنهان نماند و آن ها را به این جمع بندی رساند که نوع ادبیات مواجهه با این دولت نمی تواند از جنس ادبیات قبلی باشد به عبارتی روحانی چنان دقیق و سنجیده دیپلماسی رسانه ای و عمومی خود را به ویژه قبل از سفر به نیویورک و در گفت وگو با شبکه ان بی سی و انتشار مقاله در واشنگتن پست به پیش برد که چاره ای برای اوباما جز سخن گفتن با ادبیات جدید با ایران از تریبون سازمان ملل باقی نگذاشت.
اوباما به خوبی این نکته را درک کرده است که استفاده از ادبیات دیپلماتیک قبلی در قبال ایران کارساز نیست و او را منزوی خواهد کرد اتفاقی که به طور مشخص برای بنیامین نتانیاهو افتاده است. به عبارت دیگر تا اینجای کار به نظر می رسد این تغییر در لحن آمریکا در قبال ایران مسئله ای اجتناب ناپذیر و عملاً تاکتیکی جدید باشد.
سوال دوم همین جا مطرح می شود که آیا با علم به این که این رویکرد آمریکا یک تاکتیک است و نه تغییر رویکرد، ما باید به مذاکره مستقیم با این کشور تن می دادیم؟ اصولاً عرصه دیپلماسی عرصه منازعه و رقابتی فنی برای کسب منافع است و قواعد خاص خود را دارد در این عرصه شما نمی توانید چشمان خود را ببندید و بدون آن که زبان سخن گفتن در عرصه بین الملل را آموخته باشید شروع به اعلام موضع کنید در این حالت کسی صدای شما را نخواهد شنید و از قضا شاید از همین نقطه ضربات جدی هم دریافت کنید. دیپلماسی تماماً به گفت وگوهای دیپلمات ها در پشت میزهای گرد و مستطیل ختم نمی شود امروزه بخش عمده ای از کارکرد دیپلماسی به عرصه دیپلماسی عمومی و رسانه ای مربوط است اگر شما بتوانید پیام خود را در سطح وسیع در عرصه جهانی به گونه ای همه فهم منتقل کنید در اصطلاح توپ را به زمین حریف پرتاب کرده اید. آن چه این روزها در زمینه مناسبات ایران و آمریکا مشهود است رد و بدل شدن مداوم این توپ در زمین این و یا آن است.
از این منظر آن چه اوباما از تریبون سازمان ملل اعلام کرد تلاشی بود برای انتقال توپ دیپلماسی به زمین ایران که پس از اظهارات روحانی قبل از سفر به نیویورک این توپ به وضوح در زمین آمریکا قرار گرفته بود. البته تحلیل آن چه بین ایران و آمریکا در سفر رئیس جمهور به نیویورک گذشت به جابه جا شدن این توپ نوعی فروکاستن سطح موضوع به یک مسئله شکلی است و قطعاً یک دیپلمات در رسیدن به اهداف خود از ابزارهای متفاوتی استفاده می کند که یکی از آن ها بحث دیپلماسی عمومی است لذا این که صرفاً در این سفر فقط توپ دیپلماسی عمومی بین ۲ طرف جابه جا شده و تحول دیگری رخ نداده است به نظر نمی رسد و تحلیل و تفسیر این تغییرات و تحولات مجال دیگری را می طلبد و نیازمند اطلاعات دقیق از محتوای مذاکرات ۲طرف است.
اما تاکید نگارنده بر این تغییر شکلی مناسبات به جهت رسیدن به پاسخی برای رفتارهای جدید ۲طرف است دراین حالت وقتی روحانی از آمادگی ایران برای مذاکره درباره سوء تفاهم ها و ابهامات سخن می گوید و حتی تاکید می کند که" دولت اوبا اختیار تام پا به این عرصه نهاده است"، در مقابل اوباما نیز علاوه بر سخنرانی که از تریبون سازمان ملل انجام می دهد که البته بسیار با ظرافت و دقیق ایراد شد- به ویژه استفاده از لفظ «حق استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای» به جای «حق غنی سازی» که نقطه کانونی اختلاف نظر ایران و آمریکا در مسئله هسته ای بوده و به واسطه این که بحثی فنی است افکار عمومی چندان متوجه تفاوت آن نمی شوند- در خواست دیدار مستقیم روسای جمهور ۲ کشور را مطرح می کند که از سوی روحانی رد شد جالب این که خبر رد شدن این درخواست نیز اولین بار از سوی منابع آمریکایی اعلام شد درحالی که برخی آن را نوعی سرشکستگی برای آمریکا عنوان کردند اما مشخص است که کاخ سفید در چارچوب آن چه پیشتر گفتیم با استفاده از فضای رسانه ای ایجاد شده در قبال آن درحال جلوبردن اهداف خود در عرصه دیپلماسی عمومی و به چالش کشیدن این گفته روحانی بود که «دولت من برای حل مسئله ای اختیار تام دارد.»
دراین فضا حضور نیافتن روحانی در ضیافت ناهار بان کی مون به رغم تمرکز شدید رسانه های جهانی بر احتمال دیدار کوتاه روسای جمهور و یا حداقل دست دادن اوباما و روحانی در این ضیافت که البته از یکی دو روز قبل مشاوران و سخنگویان کاخ سفید نیز در گفت وگو با رسانه ها احتمال آن را منتفی نمی دانستند و به آن دامن می زدند و حتی یک مقام آمریکایی در گفت وگو با رویترز از زمینه چینی کاخ سفید برای انجام این دیدار کوتاه یا مصافحه خبر داده بود تا حد زیادی فشار دیپلماتیک را به سمت طرف ایرانی منتقل کرد در این شرایط روحانی در وضعیتی قرار گرفت که می بایستی اقدامی برای تغییر این فضا انجام دهد دیدار ظریف و کری در حاشیه نشست ۱+۵ بخشی از پاسخ طرف ایرانی به فضای به وجود آمده بود چرا که در تمامی دیدارهای قبلی ایران و ۱+۵ درخواست دیدار دوجانبه از سوی مقام های آمریکایی تکرار می شد و طرف ایرانی آن را رد می کرد و در نهایت گفت وگوی تلفنی روحانی و اوباما را نیز می توان تکمیل کننده این پازل دانست.
به رغم مباحث به وجود آمده درباره این که چه کسی ابتدا تماس گرفته است حداقل با توجه به توضیحات ارائه شده از سوی دیپلمات های ایرانی به ویژه عباس عراقچی معاون وزیر خارجه مشخص است که طرف ایرانی نیز در انجام این گفت وگو و تمهید زمینه های آن نقش داشته است و اصولاً با توجه به فضای پیش گفته انجام این گفت وگو نه تنها کار اشتباهی به نظر نمی رسد حتی می توان از آن به عنوان اقدامی هوشمندانه یاد کرد. ورود به عرصه دیپلماسی الزامات خاص خود را می طلبد نمی توان همزمان هم ادعای آماده بودن برای گفت وگو را داشت و هم برای گفت وگو چند پیش شرط تعیین کرد. به عبارتی "شترسواری دو لا دولا ندارد".
گذشته از این حداقل در این تماس تلفنی عزت طرف ایرانی حفظ شده و این اوباما بوده که این تماس را برقرار کرده است. از این گذشته این استدلال برخی مخالفان مذاکره با آمریکا که مذاکره به معنی پذیرفتن سلطه است چندان درست به نظر نمی رسد این که ایران بخشی از اقتدار امروزه خود را به واسطه هنجارسازی های جدید و گفتمان ضد استکباری خود به دست آورده قابل تردید نیست اما این استدلال که بخشی از حفظ این جایگاه نیز منوط به مذاکره نکردن با آمریکاست مثل پاک کردن صورت مسئله است.
اگر بپذیریم که قرار است تغییری در رویکرد طرف مقابل ایجاد شود این تغییر ابتدا باید در ادبیات و سپس در عمل صورت گیرد و برای رسیدن به درکی دقیق تر از خواسته های ۲طرف که مقدمه تغییر عملی است طرفین باید بدون واسطه هایی که عمدتاً منافع خود را نیز در این واسطه گری لحاظ می کنند به گفت و گو بپردازند. بنده هم معتقدم هیچ وقت نباید اعتماد صد درصد به آمریکا داشت و برخی پالس هایی که حتی در طی روزهای اخیر نیز از سوی مقام های آمریکایی ارسال شده از جمله تاکید اوباما بر حق استفاده از انرژی هسته ای به جای برخورداری از فناوری هسته ای، سخنان صریح سوزان رئیس مشاور امنیت ملی آمریکا مبنی بر این که اوباما حق غنی سازی را برای ایران به رسمیت نمی شناسد، تماس تلفنی اوباما با نتانیاهو قبل از انجام گفت وگوی تلفنی با روحانی و در عین حال سخنان جان کری بدون اشاره صریح به حق غنی سازی برای ایران مبنی بر این که «ایران برای رفع تحریم ها باید درهای تاسیساتش را به روی بازرسان بازکند و غنی سازی را در سطح پایین نگه دا رد» و ... موید این مسئله است.
همان طور که عراقچی معاون وزیر خارجه نیز تاکید کرد: «ما هیچ گاه به آمریکایی ها اعتماد صددرصد نداشته ایم و در ادامه هم هیچگاه اعتماد صد درصد نخواهیم داشت.» اما به نظر می رسد در شرایط فعلی با توجه به اقتدار و قدرت تاثیر گذاری ایران در معادلات منطقه ای راه رسیدن به یک رهیافت واقعی و دقیق تر در باره امکان حل مشکلات ۲ طرف از مسیر آزمودن این مسائل که اکنون به شکل مذاکره مستقیم ۲ طرف مطرح شده کم هزینه تر خواهد بود . چه بسا در این مسیر، راه های جدیدی حداقل برای کاهش تنش میان ۲ طرف نیز باز شود مثلاًدر موضوع سوریه به رغم آن که طرفین اختلاف نظرهای راهبردی در این خصوص دارند در مواردی هدف مشترک هم دارند مانند جلوگیری از مسلط شدن تروریست ها و القاعده که می تواند زمینه ها یی برای همکاری فراهم کند .
باز هم تاکید می کنم نتیجه بخش بودن این مسیر بستگی به محتوای مذاکرات، از یک سو، شیوه و سطح مذاکرات، از سوی دیگر و نتایج حاصله از آن، دارد. عوامل و موانع متعددی دراین مسیر نقش آفرینی می کنند و بعید نیست سال آینده در همین نقطه ای باشیم که هم اکنون قرار داریم.

کیهان:به نام مردم نان نخورید!
«به نام مردم نان نخورید!»عنوان یادداشت روز وزنامه کیهان به قلم حسام الدین برومند است که در آن می خوانید؛موضوع این یادداشت را می شد به فضاسازی ها و عملیات روانی رسانه های غربی علیه ایران طی چند روز اخیر اختصاص داد.
تماس تلفنی اوباما- روحانی و بحث پردامنه رابطه ایران و آمریکا بهانه مناسبی بوده تا در قالب سناریوها و سوژه های رسانه ای هجمه گسترده ای بر ضد اصول و محکمات جمهوری اسلامی به پیش کشیده شود.
جا داشت خطوط خبری- تحلیلی این رسانه ها و شبکه های ضدانقلاب تجزیه و تحلیل و بررسی می شد تا ماهیت فریبکارانه و رویکرد خصمانه و غیرقابل اعتماد حریف بهتر و روشن تر برملا می شد.
دور از اولویت و حساسیت نیست اگر این پرسش کلیدی مورد واکاوی قرار می گرفت که چه اتفاقی در نیویورک افتاده است؟
آیا اتفاق بزرگی که رسانه ها و شبکه های ضدانقلاب آن را در سطحی وسیع برای مخاطبان خود پمپاژ می کنند در چارچوب منافع دوطرف بوده یا کاملا یکسویه و جهت دار است؟
اما علی رغم اهمیت مباحث یاد شده یک نکته اصلی و لایتغیر در این میان وجود دارد و آن رسالت و ماموریت حریف است که اولاً؛ از اصول خود کوتاه نخواهد آمد و ثانیاً؛ آن اصول با اصول جمهوری اسلامی همخوانی ندارد و مواجهه ایران با دشمنی به نام آمریکا به ماهیت طرفین برمی گردد و یک چالش ماهوی میان دو طرف وجود دارد و طبیعی است که این رویارویی به پایان نمی رسد مگر اینکه یک طرف، تغییر ماهیت بدهد.
بنابراین از دشمن، انتظاری جز دشمنی نیست و کاملا عادی است اگر رسانه های حریف انواع و اقسام سناریوهای پیچیده و چند لایه را به صحنه آورند تا از فضای موجود امتیازی کسب کنند و یا تلاش نمایند بر ذهن مسئولان و افکار عمومی کشورمان نفوذ کرده و آنچه از قبل اراده کرده و نقشه کشیده اند در پایان کار برداشت کنند.
اینکه در این پروژه موفق می شوند یا با شکست روبرو خواهند شد موضوع اصلی این نوشتار نیست و باید در جای خود بدان پرداخت.
پس اجازه بدهید این یادداشت را به رفتارشناسی برخی از رسانه ها و مطبوعات داخلی اختصاص دهیم که بی محابا جدول دشمن را پر می کنند و گویا رفتار و گفتار پرسش برانگیز آنها شاقول «اعتدال» شده و هیچ صدایی را برنمی تابند و بلافاصله به منتقدان انگ افراطی و تندرو می زنند!
طرفه آن که این جماعت نه خواب هستند و نه خود را به خواب زده اند بلکه می دانند چه می کنند و مانند دلال معامله ای عمل می نمایند که هدف نهایی او جوش خوردن معامله است و طرفی که می خواهد احتیاط بیشتری کند و با دقت و با چشمانی باز پای معامله بیاید به هزار وعده توخالی او را قانع نموده و از سوی دیگر؛ به مدح و ستایش طرف دیگر معامله می پردازند تا کاملا موانع برچیده شود و شخص محتاط در فضای ساختگی بغلتد و صحنه را مهیا ببیند غافل از آن که همه ابعاد ماجرا را ندیده و در نهایت دچار خسارت بزرگی شده که دیگر کار از کار گذشته است.
دانستن اگر حق مردم است- که هست- چرا مدعیانی که دم از مردم و دانستن آنها می زدند اکنون همه ابعاد موضوع مذاکره ایران و آمریکا را برای افکار عمومی توضیح نمی دهند.
واقعا همه ماجرا این فضای گل و بلبلی است که برخی رسانه های مدعی اصلاحات ترسیم کرده اند یا خدای ناکرده نان خوردن به نام مردم حرفه و سرقفلی آنها شده و چون ذی نفع هستند تنها یک روی سکه را بازگو می نمایند.
در این باره اشاره به مستنداتی ضروری است تا از تحرکات و تکاپوی رسانه ای جریانی که خط نرمش با مختصات سازش! را پیگیری و رهگیری می کند رونمایی شود:
۱- محور عمده جریان مورد اشاره و رسانه های وابسته به آن بر این مطلب متمرکز است که در بحث رابطه ایران و آمریکا، حریف کاملا و صددرصد قابل اعتماد است.
البته این ابتدای داستان است. چون وقتی به طرف مقابل این چنین می شود اعتماد کرد پس به زعم این جماعت، این یک «فرصت» برای ایران محسوب می شود. و به تعبیر دیگر توپ در زمین ایران است و اکنون که حریف لبخند زده و حتی بالاتر از آن تلفن زده، نوبت ایران است که پاسخ مناسب بدهد.
این در حالی است که شواهد و قرائن غیرقابل خدشه و رفتار آشکار طرف آمریکایی به وضوح نشان می دهد شرایط آنگونه نیست که مدعیان داخلی مانور می دهند و با واقعیت ها فرسنگ ها فاصله است.
چند نمونه از اظهارات صریح و بدون ابهام مقامات آمریکایی خواندنی و قابل تامل است؛
الف- جان کری اخیرا در مصاحبه با سی بی اس می گوید: «تا زمانی که روندی قابل رسیدگی، مشخص و شفاف آغاز نشود آمریکا موضوع لغو تحریم ها علیه ایران را حتی مورد بررسی هم قرار نخواهد داد.»
یعنی اگر گام اول آمریکا برای اثبات حسن نیت لغو تحریم های ضد ایرانی است این موضوع از سوی وزیرخارجه آمریکا با شروط و ادعاهای زیاده خواهانه به چالش کشیده می شود.
ب- دن شاپیرو سفیر آمریکا در تل آویو روز گذشته در مصاحبه با رادیو اسرائیل به صراحت بیان می کند؛ «اهداف اسرائیل و آمریکا در قبال برنامه هسته ای ایران یکسان است» و بلافاصله اضافه می کند؛ «همکاری بی سابقه بین واشنگتن و تل آویو برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات درباره برنامه هسته ای ایران تحسین کننده است.»
پ- پیش از این دو مقام آمریکایی، سوزان رایس مشاور امنیت ملی اوباما نیز در مصاحبه با سی ان ان به سوال فرید ذکریا که پرسیده بود؛ «با توجه به عبارت اوباما درباره حق دسترسی ایران به انرژی صلح آمیز هسته ای، آمریکا حق غنی سازی ایران را به رسمیت شناخته است»؟ واکنش نشان داد و در پاسخ خاطر نشان می کند؛ «اوباما نگفته حق غنی سازی ایران را به رسمیت می شناسد.» طرفه آنکه سوزان رایس هم مانند دن شاپیرو تاکید می کند آمریکا و اسرائیل درباره برنامه هسته ای ایران هم نظر هستند. این اعتراف رایس و شاپیرو برای ساده لوحان و ذوق زدگان کافی نیست؟
ت- و بالاخره باید به بخشی از ماهیت و رویکرد آمریکا در مواجهه اخیر با هیئت ایرانی اشاره کرد که رسانه های غربی آن را به بیرون درز دادند. از جمله نیویورک تایمز که به صراحت می نویسد؛ بعید است که کنگره آمریکا تحریم های ضد ایرانی را لغو کند و در ادامه اذعان می نماید که شروط و خواسته های واشنگتن - بخوانید مطالبات غیرقانونی - درباره برنامه هسته ای ایران، این کشور را با شوک بزرگی روبرو خواهد کرد.
معنای این عبارت نیویورک تایمز روشن است و آن اینکه ایران باید بداند هیچ نرمشی از سوی آمریکا در کار نیست.
خب، با این اوصاف و در شرایطی که صحنه روشن و خواسته های زورگویانه حریف شفاف و بدون ابهام است چرا برخی در داخل تلاش می کنند به افکار عمومی کشورمان القاء نمایند که حریف آماده امتیاز دادن و نرمش است؟
عجیب است که فلان روزنامه مدعی اصلاح طلبی با آلن ایر سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه به گفت وگو می نشیند و از قول او تیتر می زند؛ «خواستار لغو تحریم ها هستیم» و این تیتر را با چاشنی عکسی از او و با حالتی به اصطلاح محجوب و دلسوزانه بر صفحه اول خود می نشاند! عکسی که سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه آمریکا انگشتر عقیق نیز به دست دارد.
آیا فارسی صحبت کردن و انگشتری که نماد خاصی در فرهنگ ایرانی است تضمینی برای اعتماد به کسانی است که تحریم های وحشیانه را علیه ملت ایران تصویب کردند؟
و باز عجیب تر آنکه آلن ایر در مصاحبه با همین روزنامه اصلاح طلب، طلبکارانه می گوید؛ بین حرف تا عمل تفاوت هست و ما تمرکزمان بر عمل است و ایران باید از این فرصت استفاده کند و حتی تصریح می کند که اوباما و جان کری بر این باورند که گفته های روحانی باید به بوته آزمایش سپرده شود.
و بالاتر از همه اینها، اینکه آلن ایر در این مصاحبه منطق همیشگی کابوها را نیز به نمایش می گذارد و تهدید می کند که؛ «بارها گفته ایم روند حل این مسئله [مسئله هسته ای ایران] از طریق دیپلماسی باز است اما برای همیشه باز نخواهد ماند.»!
و بالاخره ترجیع بند ادعاهای آمریکا و غرب علیه ملت ایران را تکرار می کند؛ «ایران باید نگرانی های جامعه بین المللی را برطرف کند.»
۲- محور دیگری که برخی رسانه های داخلی مدعی اصلاح طلبی دنبال می کنند گره زدن حل مشکلات اقتصادی به موضوع برقراری رابطه با آمریکاست. و این ماجرا هم به گونه ای یکسویه بازتاب داده می شود. آنچنان که جهت دار تیتر می زنند؛ «پیشروی در نیویورک، عقب نشینی استانبول» و این در حالی است که حل مشکلات اقتصادی و بخصوص راه مقابله با تحریم ها، باید مبتنی بر «پیشرفت اقتصادی درون زا» و «اقتصاد مقاومتی» باشد، نه تصور مذاکره با کشوری که خود در بحران اقتصادی به سر می برد.
٣- برخی رسانه های مدعی اصلاحات مقارن با فضایی که خود ترسیم کرده اند خط خیانت به آرمان ها و اصول و محکمات جمهوری اسلامی را در پیش گرفته اند و عجیب است که گستاخانه و بی پروا ستون مقاله و یادداشت خود را به کارشناسان رسانه های ضد انقلاب مانند بی بی سی و صدای آمریکا می سپارند آیا این بسترسازی برای تحمیل شرایط به دولت فعلی نیست؟ آیا تلاش می شود بازگشت دیجیتال و رسانه ای فتنه گران فراری مهیا شود تا فضا را به نفع آمریکا و ارباب شان سوق دهند؟ گفتنی های دیگری هم وجود دارد که به آنها خواهیم پرداخت.

جمهوری اسلامی:رویکرد بانک مرکزی و نوسانات ارزی
«رویکرد بانک مرکزی و نوسانات ارزی»عنوان سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی به قلم سیدسروش صاحب فصول است که در آن می خوانید؛اظهارات چندی قبل رئیس کل بانک مرکزی در مورد قیمت ارز در بازار آزاد و تاکید وی بر اینکه دلار حدود ٣ هزار تومان (۲۹۰۰تومان) در کف قیمتی خود قرار دارد، واکنش های گسترده و البته متفاوتی را به دنبال داشت.
همزمانی تقریبی اتفاقات دیپلماتیک در جریان سفر رئیس جمهوری به آمریکا که انتظارات فراوانی را برای کاهش قیمت دلار ایجاد کرده بود به دامنه این واکنش ها افزود خصوصا اینکه قیمت دلار آنچنان که افکار عمومی انتظار داشت، کاهش نیافت و همین مسئله نیز باعث شد، انتقادات به سخنان رئیس کل بانک مرکزی ادامه یابد چرا که منتقدان سخنان وی را علت عدم کاهش قیمت ارز قلمداد می کردند.
حال پرسش اساسی این است که طبق گفته منتقدان آیا رئیس کل بانک مرکزی سخن اشتباهی به زبان آورده است و باید مورد بازخواست قرار بگیرد یا اینکه موضوع پیچیدگی های فراوان دیگری نیز دارد که توجه به آنها ضرورت دارد؟
الف -پیش از هر چیز باید به بررسی این موضوع پرداخت که اساسا چرا افکار عمومی انتظار دارد قیمت دلار کاهش یابد؟ پاسخ شاید این باشد که جهش شدید دلار طی ۵/۲ سال اخیر و افزایش ٣ برابری آن در این مدت کوتاه اینچنین القا می کند که قیمت فعلی قطعا کاذب و غیرواقعی است بنابر این باید حباب آن از بین برود.
اما آیا واقعا این گونه است؟ آیا دلار سه هزار تومانی دارای حباب است؟ به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این گونه نیست. برای توضیح باید به شیوه های محاسبه قیمت ارز دقت کرد. یکی از متداول ترین این شیوه ها، محاسبه مابه التفاوت تورم داخلی با تورم کشوری است که قرار است ارزش پول ملی با پول ملی آن مقایسه شود. بنابر این در مورد دلار باید تورم کشور خودمان را با تورم کشور آمریکا به عنوان دارنده دلار مقایسه کنیم.
بررسی ها نشان می دهد طی یک دهه گذشته هر ساله اختلافی حداقل ۱۵درصدی میان نرخ تورم ایران و آمریکا وجود داشته است. به عبارت دیگر طی یک دهه تقریبا ۱۵۰ درصد بر اختلاف تورم ایران و آمریکا انباشته شد و این یعنی افزایش ۵/۲ برابری در نسبت برابری قیمت ریال و دلار. این اتفاق در حالی رخ داده که در همین مدت نرخ برابری ریال در مقایسه با دلار ثابت مانده است.
به عبارت دیگر اگر دولت ها طی این دوره اجازه تعدیل نرخ برابری دلار و ریال را داده بودند، قیمت دلار در حال حاضر حدود ۲۵۰۰ تومان بود یعنی همان قیمتی که امروز به ارز مبادله ای معروف شده است و اگر هزینه های حواله و.... را به آن اضافه کنیم به حدود ۲٨۰۰ تومان برای واردکنندگان می رسد.
از مجموع این محاسبات اینگونه می توان نتیجه گرفت که در واقع دلار طی دو سال و نیم اخیر، عقب ماندگی قیمت خود را که طی این سال ها با فشار دولت ها دچار آن شده بود، جبران کرده است و باز به عبارت دیگر قیمت دلار مانند کالاهای دیگر افزایش یافته است نه اینکه دولت یا بانک مرکزی، آن را گران می فروشند.
اگر بخواهیم در این موقعیت علتی برای این جهش یک باره بیابیم باید به عدم اجرای قانون برنامه چهارم طی سال های ٨۴ تا ٨۹ اشاره کنیم چرا که بنابر این قانون، قیمت ارز باید متناسب با مابه التفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی و شرایط کشور تعدیل شود اما در این مدت، اجرای قانون معطل ماند و فنر قیمت دلار را فشرده و فشرده تر کرد.
ب - پرسش دومی که شاید پاسخ به آن در شرایط فعلی لازم باشد چیستی رویکرد بلند مدت به دلار است. طبیعی است در شرایطی که نرخ رشد تولید ناخالص داخلی، حجم صادرات، میزان رشد نقدینگی، تورم، تراز تجاری و... در یک کشور مطلوب باشد، می توان و باید انتظار داشت ارزش پول ملی آن کشور نیز به میزان متعادلی برسد. (البته بحث دامپینگ ارزی در جای خود باید بررسی شود) به عبارت دیگر نرخ ارز نیز مانند برخی متغیرهای دیگر از جمله نرخ سود بانکی، معلول شرایط کلی حاکم برا قتصاد هر کشور است. این توقعی غیر علمی و نادرست خواهد بود اگر در وضعیتی که تراز تجاری غیرنفتی کشورمان مناسب نیست، تورم بالای ٣۵ درصدی در اقتصاد وجود دارد، نرخ رشد نقدینگی هیچ تناسبی با نرخ رشد تولید ناخالص داخلی ندارد، حدود نیمی از ظرفیت تولیدی صنایع کشور غیر فعال است و... صرفا به اعتبار بروز نشانه هایی تاکید می کنیم، نشانه هایی، از بهبود شرایط سیاسی در عرصه بین المللی، انتظار داشته باشیم قیمت دلار به ناگاه و شدیدا کاهش یابد چرا که در عمل تمامی عوامل موثر در افزایش قیمت همچنان و با قوت مشغول اثرگذاری هستند.
ج - پرسش سوم این است که چرا رئیس کل بانک مرکزی از قیمت حدود ٣ هزار تومان به عنوان قیمت نسبتا واقعی دلار دفاع کرد؟ مگر بانک مرکزی و رئیس کل آن نباید مدافع و محافظ ارزش پول ملی باشند پس چرا آقای سیف با چنین سخنانی، به نوعی مانع کاهش قیمت دلار شد آن هم در حالی که اگر این سخنان گفته نمی شد، قیمت دلار با اتفاقاتی که در سفر رئیس جمهور به نیویورک رخ داد حتما کاهش شدیدی می یافت؟ به نظر می رسد قصد وی از به زبان آوردن چنین جملاتی که معمولا از زبان روسای کل بانک های مرکزی کمتر شنیده می شود، جلوگیری از ایجاد نوسانات کاذب در بازار ارز بوده است. به عبارت دیگر رئیس کل بانک مرکزی با علم به شرایط کلی حاکم بر اقتصاد کشور و آگاهی از اینکه عوامل موثر در بالا نگاه داشتن قیمت دلار مانند نرخ رشد اقتصاد، نرخ تورم، نقدینگی و... همچنان پابرجا هستند و در کوتاه مدت نیز اصلاح نمی شوند، برای نقش آفرینی عامل روانی در بازار کف و سقف تعیین کرده است و این یعنی محدودسازی نوسانات غیرضروری در بازار که مطالبه و خواست تمامی فعالان اقتصادی است.
د - متاسفانه برخی افراد و جریان های سیاسی در برخورد با رویکرد بانک مرکزی، کارشناسانه و صادقانه عمل نکردند. این افراد و جریان ها به جای اینکه با استدلال های اقتصادی و کارشناسی، رویکرد صحیح را برای افکار عمومی تشریح کنند با شعار حمایت از معیشت مردم و حفظ ارزش پول ملی، فضا را برای بانک مرکزی و دولت در راستای اصلاح ریشه ای مشکلات ارزی مخدوش کردند. برخی از این افراد با وجود اینکه دسترسی های مستقیمی به مجموعه مدیران و مسئولان بانک مرکزی داشته و دارند در عرصه عمومی و با سخنرانی، نامه نگاری و مصاحبه تنها بخشی از مسائل را عنوان می کنند و در حالی که مسائل اقتصادی و ارزی از پیچیدگی های فراوانی برخوردار است که نمی توان در عرصه عمومی به تفسیر و تشریح آن ها پرداخت. البته از سوی دیگر رئیس کل بانک مرکزی نیز باید وسواس بیشتری در تشریح برنامه های این بانک برای فعالان اقتصادی به خرج دهد.
بی تردید اگر رئیس کل بانک مرکزی در دیدار با فعالان اقتصادی موکداً از آنان خواسته بود تا رویکرد بانک مرکزی را در مدیریت بازه نوسانات قیمتی ارز در رسانه ها مطرح نکنند، خود نیز ناگزیر نمی شد به تشریح این دیدگاه در عرصه عمومی بپردازد و دستمایه برخی انتقادات قرار گیرد.
طرفین باید توجه داشته باشند که اساسا طرح این قبیل مسائل در سپهر عمومی جامعه به نفع کشور نیست و اختلاف نظرات کارشناسی باید در محافل تخصصی حل و فصل شود تا جامعه فارغ از این اختلاف دیدگاه ها محصول انتخاب رویکردی صحیح را مشاهده کند.

رسالت:بیدار شوید آقای کری!
«بیدار شوید آقای کری!»عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم حنیف غفاری است که ر آن می خوانید؛جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در برنامه تلویزیونی "۶۰ دقیقه" شبکه سی بی اس به نکات قابل تاملی در رابطه با پرونده هسته ای کشورمان اشاره کرده است. وی در این خصوص می گوید:
"رسیدن به توافق بر سر مسئله هسته ای ایران در مدت سه تا شش ماهی که حسن روحانی رئیس جمهوری ایران خواستار آن شده امکان پذیر است اما تا زمانی که ایران درهای تاسیسات هسته ای خود را به روی بازرسان باز نکند تحریم ها لغو نخواهند شد. با افزایش تلاشهای دیپلماتیک می توان حتی زودتر از این زمان هم به توافق رسید و این بستگی دارد که ایران تا چه حد آماده صداقت و شفافیت است."
جان کری که گویا برنامه تلویزیونی را با میتینگهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۰۴ میلادی( زمانی که کری نامزد حزب دموکرات بود) اشتباه گرفته بود در ادامه عنوان کرد که ایران باید قدمهای سریع، شفاف و متقاعدکننده ای بردارد تا خواسته های جامعه بین المللی را درباره برنامه هسته ایش برآورده کند. بر این اساس تهران باید اقدامی صورت دهد که به آمریکا و دوستان کاخ سفید در منطقه اثبات شود که نباید نگران برنامه های هسته ای کشورمان باشند.
کلیت اظهارات جان کری از چند جهت قابل بررسی است. نخستین مسئله به "صلاحیت اظهار نظر آمریکا در خصوص برنامه هسته ای ایران" باز می گردد. چنانچه تا کنون بارها اشاره شده است کاخ سفید به جهت تولید و استفاده از سلاح های میکروبی و شیمیایی( در فلوجه عراق) و حتی استفاده از بمب هسته ای در هیروشیما و ناکازاکی اصلی ترین مولد و مروج تروریسم هسته ای در نظام بین الملل محسوب می شود. در چنین شرایطی اساسا دولت آمریکا و وزیر امور خارجه این کشور صلاحیت اظهار نظر در خصوص مسائل مربوط به پرونده هسته ای ایران را ندارند.
نکته دیگری که در این خصوص به نظر می رسد، لحن جان کری در قبال ایران است. کری همه چیز را منوط به شفاف سازی و صداقت جمهوری اسلامی ایران کرده است. عوض شدن جای "شاکی" و "متهم" در سخنان کری بسی مضحکانه به نظر می رسد!
گویا آقای جان کری فراموش کرده است که طرح ادعاهای کاذب و مطالعات ادعایی و غیر حقوقی در خصوص پرونده هسته ای ایران دستپخت وی و سران دو حزب دموکرات و جمهوریخواه آمریکا بوده است! از سوی دیگر، تعیین فاصله زمانی ٣ تا ۶ ماهه از سوی رئیس جمهور محترم کشورمان در خصوص حل و فصل پرونده هسته ای سوء تفاهم کودکانه ای را در ذهن جان کری به وجود آورده است.
اعلام این بازه زمانی توسط آقای دکتر روحانی به معنای این نیست که جمهوری اسلامی ایران آماده است در مدت ٣ تا ۶ ماه در گوشه میدان ساکن ایستاده و شاهد رقص پا و خط و نشان کشیدن های اوباما و کری باشد! اعلام بازه زمانی فوق صرفا یک پیام برای آمریکا دارد: اینکه جمهوری اسلامی ایران بیش از این سیاسی کاری آغشته به دروغ را از سوی آمریکا بر نمی تابد و کاخ سفید باید در اسرع وقت از فضایی که به دست خود ایجاد کرده است خارج شود.
به عبارت بهتر، اعلام بازه زمانی فوق فرصتی به آمریکا جهت اصلاح مواضع نادرست و وقیحانه خود در قبال پرونده هسته ای ایران است نه یک درخواست مدت دار برای طلب ملاطفت کاخ سفید با تهران!
وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا فراموش کرده است که دولت و کشور متبوعش مقصر اعمال تحریم های یکجانبه و ظالمانه علیه کشورمان و اعمال فشار بر روی ملت ایران طی سالهای اخیر هستند. در چنین شرایطی قاعدتا وی باید خود را برای "تعظیم بدل از عذرخواهی" در برابر ایران آماده کند نه چیز دیگر!
حداقل انتظار این بود که آقای کری پس از شکست سال ۲۰۰۴ خود در برابر جرج بوش برخی قواعد و بایسته های بازی در عالم سیاست را برای جلوگیری از شکستهای آتی فراگیرد! با این حال اظهارات اخیر وی نشان می دهد که وی هنوز از درک پیامهای گویا در فضای دیپلماسی عاجز است.
از این رو بهتر است کری پیش از آنکه با ادامه توهمات و سوء تفاهم های خود برای دستگاه سیاست خارجی آمریکا هزینه تراشی کند، نزد افرادی مانند جیمی کارتر و برژینسکی و حتی مادلین آلبرایت برود و کمی از آنها ملزومات و پیش شرطهای سخن گفتن محاسبه شده در عالم سیاست را یاد بگیرد!
وزیر امور خارجه آمریکا،که گویا بابت ملاقات با وزیر امور خارجه کشورمان در نیویورک به شدت از سوی نتانیاهو و آویگدور لیبرمن مورد مواخذه قرار گرفته است، اعلام کرده است که متحدان آمریکا در خاورمیانه باید نسبت به مسئله هسته ای ایران خیالی آسوده داشته باشند! با یک قرینه یابی ساده می توان دریافت که منظور وزیر امور خارجه آمریکا از متحدان و رفقای کاخ سفید، بیشتر رژیم اشغالگر قدس است. کری در صدد است به رژیمی که بنا بر اعتراف ایهود اولمرت نخست وزیر سابق آن دارای کلاهک های هسته ای و بسیار خطرناک بوده و به قول محمد البرادعی مدیر کل سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی اصلی ترین خطر برای منطقه محسوب می شود در خصوص صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران تضمین دهد! این سخن کری خود تلفیقی از تراژدی و طنز است که می تواند در آینده به عنوان یک شاهد مثال جهت تدریس مبحث "گزافه گویی در روابط بین الملل " در دانشگاههای آمریکا مورد استفاده قرار گیرد!
شاید بهترین پیشنهاد به دولت جنای آقای دکتر روحانی این باشد که به جان کری به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا فرصتی دهد تا بیش از این دچار توهمات پارانوئیدی سیاسی در قبال کشورمان نشود.
البته در این خصوص باید منصفانه نگریست و به آقای کری حق داد! وی درست در زمانی این سخنان را بر زبان می راند که چرخش آمریکا به دکترین انزواگرایانه مونروئه پس از دهه ها ماجراجویی و کشتار و توطئه در عرصه سیاست خارجی امری اجتناب ناپذیر است.
از سوی دیگر، کری و اوباما باید در سال ۲۰۱۴ میلادی خود را برای اعلام شکست رسمی آمریکا در افغانستان آماده کنند. کری که خود در جنگ ویتنام حضور داشته است، به خوبی
می داند که بالابردن پرچم سفید از سوی فرزندان جرج واشنگتن چه عواقب و تبعاتی برای کاخ سفید خواهد داشت.
مهم تر اینکه کاخ سفید در حل معمای دمشق نیز ناکام مانده و سازمان سیا که قرار بود از سال ۲۰۱۲ میلادی مدل "سوریه منهای اسد" را در دمشق اجرا کند، هم اکنون نسبت به پیروزی رئیس جمهور سوریه در انتخابات سراسری آتی در سوریه هشدار می دهد! مذاکرات سازش میان تشکیلات خودگردان و تل آویو که کری بانی از سرگیری آن بوده است نیز نه تنها بر وفق مراد واشنگتن پیش نمی رود، بلکه به عالمی جهت اتحاد بیشتر در محور مقاومت و افتراق بیشتر در میان سیاستمداران صهیونیستی تبدیل شده است.
این در حالیست که در عرصه سیاست داخلی نیز دولت اوباما آسیب پذیر نشان داده است. حتی دیروز اعلام شد که دولت آمریکا با شکست مذاکرات مقامات کاخ سفید و کنگره در خصوص بودجه این کشور، در آستانه تعطیلی قرار گرفته است.بنابراین اوباما عملا قدرت تمرکز موثر خود را در عرصه بین المللی از دست داده است. در چنین شرایطی نمی توان سخنان مطرح شده از سوی جان کری را اظهاراتی برخاسته از یک ذهن بی دغدغه ( به لحاظ سیاسی) دانست.
جان کری مانند باراک اوباما نسبت به مطالعات ادعایی دروغین کشورش در قبال برنامه هسته ای ایران آگاه است.برنامه هسته ای کشورمان از ابتدا تاکنون به طور منظم زیر نظر آژانس بین المللی اتمی قرار داشته و ایران همواره بر حق خود برای استفاده از انرژی هسته ای برای تولید انرژی و مصارف پزشکی تاکید کرده است.
از سوی دیگر، آقای دکتر ظریف به عنوان وزیر امور خارجه کشورمان به صورتی صریح در گفتگو با شبکه تلویزیونی ABC اعلام کرده است که حق ایران در استفاده از انرژی هسته ای قابل مذاکره نیست و ایران هیچ گاه اورانیوم را در حدی که برای تولید سلاح هسته ای مناسب باشد غنی نکرده است...
در نهایت اینکه اظهارات اخیر کری تنها در دو حالت قابل تفسیر است. از یک سو این اظهارات می تواند نشان از کژفهمی مقامات آمریکایی نسبت به پرونده هسته ای ایران و رویکرد سیاسی و بین المللی دولت آقای دکتر روحانی و از سوی دیگر نشانه ای دال بر عدم حسن نیت مقامات آمریکایی در پذیرش حقوق مسلم هسته ای ملت ایران باشد. در هر دو حالت ، این ایالات متحده آمریکاست که باید رویکرد خود را در قبال تهران تغییر دهد. اصلاح "دیدگاه" یا "گفتار" مقامات آمریکایی مقوله ای نیست که از آن سوی آتلانتیک هدایت شود! جان کری در نخستین آزمون گفتاری خود پس از مذاکرات صورت گرفته در نیویورک مردود شود. بدون شک تعداد دفعات شرکت دوباره وی و دیگر مقامات آمریکایی در آزمون های مجدد نامحدود نخواهد بود!

سیاست روز:تبِ آمریکایی
«تبِ آمریکایی»عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم محمد صفری است که در آن می خوانید؛هستند افرادی که گمان می کنند، دیگر دوران مرگ بر آمریکا گذشته است به همین خاطر است که اعتقاد دارند «امروز هر چقدر طرفداران دشمنی با آمریکا بخواهند جلوی رابطه را بگیرند نمی توانند. این مساله مانند دیواری است که نم زده است. هر چقدر هم جلوی آن را بگیرند باز نمی توانند محوش کنند... کاربرای اصولگرایان تندرو بسیار سخت شده است. آنها دیگر امروز نمی توانند جامعه را مجاب کنند که باید با آمریکا دشمنی کرد.»
این افراد که «تب آمریکایی» گرفته اند، حتی نمی دانند که آمریکا با ایران دشمن است یا ایران با آمریکا؟! پرسشی هم که طرح می کنند این است که «تنها مساله ای که باید با آنها طرح کنیم این است که علت دشمنی با آمریکا چیست؟ بخواهیم که پاسخ این پرسش را بدهند. مطمئن باشید هر چه بگویند برایش جواب هست.»
این تحلیل و گفتمان را شاید بتوان به این حکایت تشبیه کرد که «مارها، قورباغه ها را می خوردند و قورباغه ها از این نابسامانی غمگین بودند، تا این که قورباغه ها علیه مارها به لک لک ها شکایت کردند. لک لک ها تعدادی از مارها را خوردند و بقیه را هم تار و مار کردند و قورباغه ها از این حمایت شادمان شدند.
طولی نکشید که لک لک ها گرسنه ماندند و شروع کردند به خوردن قورباغه ها! قورباغه ها ناگهان دچار اختلاف دیدگاه شدند! عده ای از آنها با لک لک ها کنار آمدند و عده ای دیگر خواهان بازگشت مارها شدند.
مارها بازگشتند ولی این بار همپای لک لک ها شروع به خوردن قورباغه ها کردند!
حالا دیگر قورباغه ها متقاعد شده اند که انگار برای خورده شدن به دنیا آمده اند. ولی تنها یک مشکل برای آنها حل نشده باقی ماند، این که نمی دانند توسط دوستانشان خورده می شوند یا دشمنانشان!؟»
در مثل مناقشه نیست. مصداق پنداری در حکایت ها و مثل ها نهفته است و اکنون برخی دوستان که سبقه اصلاح طلبی دارند، جای دوست و دشمن را عوض کرده اند، جریان مخالف خود را دشمن می پندارند و دشمن را به جای دوست معرفی می کنند و ساده لوحانه یا آگاهانه ارزش هایی که سال هاست انقلاب برای آن هزینه داده است، به سخره می گیرند.
ارزش ها را کوچک می شمارند، افکار عمومی را درگیر آن می کنند و درصدد اغنای مردم هستند تا بگویند برقراری رابطه با آمریکا مساوی است با حل مشکلات! القاء می کنند که ایران با آمریکا دشمنی می کند نه آمریکا با ایران!
آنهایی که اینگونه با تب و تاب و آب و تاب درباره برقراری ارتباط با آمریکا سخن می گویند، خودشان را جایگزین یکی از شخصیت های حکایت کنند.
لک لک هستند یا مار؟ قورباغه هایی که با لک لک ها روی هم ریختند یا با مارها؟!
هر چند تفاوتی نمی کند، چون لک لک ها و مارها، هم دست شدند تا قورباغه ها را بخورند!
اکنون در میان برخی دوستان اصلاح طلب که سرو دست می شکنند بر سر برقراری رابطه با آمریکا، چه اتفاقی افتاده است؟ چه رفتاری از آمریکا دیده اند که اینگونه تحلیل می کنند. اگر تغییری در رفتار آمریکایی ها دیده اید و ما ندیده ایم بگویید ما هم بدانیم!؟ فقط این پرسش را پاسخ دهید که ما با آمریکا دشمنی می کنیم علیه او توطئه و دسیسه و تحریم و تهدید، یا آمریکا با ما؟!
خبرهایی که از اظهار مواضع مقامات آمریکایی در این چند روز گذشته منتشر شده است دیده اید؟ آنها را کنار هم بگذارید، تجزیه و تحلیل کنید آنگاه بگویید برداشتتان چیست؟
این که خبرسازی می شود رژیم صهیونیستی از این روندی که بین آمریکا و ایران به وجود آمده عصبانی است و نسبت به آینده آن نگران است، فضاسازی رسانه ای است. کدام عصبانیت و نگرانی از بابت چه؟ تندروها و کندروهای رژیم صهیونیستی هم هنگامی که منافع ملی شان مطرح است، با هم هماهنگ می شوند و یکصدا، ما هنوز یاد نگرفته ایم که چگونه در این زمینه رفتار کنیم و تحلیل ارائه دهیم.
برخی از دوستان اصلاح طلب در رسانه هایشان می گویند با روسیه روابط برقرار است، با آمریکا چرا برقرار نباشد؟ هر دو ابرقدرت هستند.
پیشینه تاریخی شوروی و حکومت تزاری، ماهیت استعماری داشت. شوروی سوسیالیستی پوست انداخت، تغییر ماهیت داد. جماهیر بزرگی که اکنون دیگر نیست و کشورهای متعددی از آن شکل گرفته است که هر کدام روابط خاص خود را با جمهوری اسلامی ایران دارند. شوروی کمونیستی با پیش بینی حضرت امام(ره) به زباله دان تاریخ سپرده شد، آمریکا هم اگر چنین تغییر ماهیتی بدهد، آنگاه شاید بتوان درآینده روند برقراری ارتباط با آمریکا را طی کرد.
آنگاه است که از آن هیمنه پوشالی که اکنون است، خبری نخواهد بود. آنهایی که خیال می کنند کاخ سفید، برای توافق و برقراری ارتباط با ایران رژیم صهیونیستی را قربانی می کند، به این تحلیل نیویورک تایمز توجه کنند.
«شروط واشنگتن از تهران در مقابل کاهش تحریم ها، ایران را شوکه می کند.» به این نکته هم توجه داشته باشیم دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران است، نه رئیس جمهور مصر یا ترکیه که خواهان برقراری صلح با اسرائیل باشد.

تهران امروز:اولویت اول دیپلماسی اقتصادی
«اولویت اول دیپلماسی اقتصادی»عنوان سرمقاله روزنامه تهران امروز به قلم عزت الله یوسفیان ملا است که در آن می خوانید؛بروز نشانه هایی از لغو یا کم اثر شدن احتمالی تحریم های یکجانبه و غیرقانونی علیه کشورمان، برخی کشورها و رقبای سنتی ایران را به نگرانی و تکاپو انداخته است. چرا که این کشورها توانستند در طول این دوره که از تابستان سال گذشته هم شروع شده است، با استفاده از این موقعیت خاص و مصنوعی برای خود بازار بهتری دست وپا کنند یا با شرایط آسان تری مشتری کالاها و مواد صادراتی ایران شوند. برای مثال کشورهای حوزه خلیج فارس نظیر قطر و عربستان توانستند با استفاده از این موقعیت سطح تولید و بهره برداری از منابع نفتی مشترک با ایران را افزایش دهند و به قدرت نفتی منطقه بدل شوند.
نباید فراموش کرد که تحریم ها موجب خارج شدن شرکت های نفتی خارجی از کشورمان شده و ما نمی توانستیم از سرمایه گذاری کلان این شرکت ها در حوزه نفت و گازمان بهره ببریم و به رشد صنعت نفت دست پیدا کنیم. مسلم است که کاهش سرمایه گذاری خارجی در حوزه نفت وگاز به کاهش تولید و ناتوانی از بهره برداری تمام پتانسیل های موجود می انجامد. این در حالی بود که کشورهای عربی توانستند با جذب این سرمایه ها از موقعیتی که سهم ما بود بهره برداری ناعادلانه کنند.
در مقابل کشورهایی نظیر چین، روسیه و هند از فرصت استفاده کرده و حلقه ویژه ای را برای معاملات پولی و مالی با ایران تشکیل دادند. ساده انگاری است اگر تلاش آنها برای حضور در این حلقه را از زاویه ای غیراقتصادی مورد ارزیابی قرار بدهیم. بدون شک آنها به دنبال سود بیشتر بودند و تلاش آنها برای باقی ماندن تحریم ها یا بی اثر نشان دادن مذاکرات نیویورک هم دقیقا ذیل همین تحلیل جا می گیرد.
در همین چارچوب می بینیم که رسانه ها و مقامات این کشورها سعی دارند دست اندازی روانی مقابل مذاکرات ایجاد کنند. اینکه این کشورها به سود و منفعت خود از تحریم ایران فکر می کردند یک بحث مجزا می طلبد. نکته اما اینجاست که در چنین شرایطی ما چه می توانیم بکنیم که منافع ملی مان تامین شود. اولین حوزه ای که باید بسیار به آن توجه کنیم و برنامه ای مدون برای آن ترتیب دهیم حوزه نفت، گاز و پتروشیمی است. این حوزه برای ایران نقشی به شدت استراتژیک و مهم دارد. بنابراین نیاز است که ما با استفاده هوشمندانه از فضای جدیدی که مقابل کشورمان به وجود آمده سعی کنیم که شرکت های قوی خارجی را برای سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز تشویق کنیم. همانطور که همگان می دانند منابع غنی نفتی و معدنی ایران از بسیاری از کشورهای خاورمیانه برتر است و بسیاری از شرکت ها تمایل دارند که در این حوزه سرمایه گذاری های کلان صورت دهند.
به هر حال تحریم ها موجب شده بود که این شرکت ها برای فرار از ضرر و زیان ناشی از تحریم از کشورمان خارج شوند. حالا که سایه دیپلماسی نیویورکی بر فضای اقتصادی کشورمان افتاده است این شرکت ها بار دیگر منتظر چراغ سبزی از سوی ما هستند که به صنعت نفت ایران بازگردند.
بنابراین ما باید جذب سرمایه گذاری خارجی از سوی کشورهایی غیراز روسیه و چین و هند را مدنظر قرار داده و در اولویت اول دیپلماسی اقتصادی کشورمان جای دهیم. از سوی دیگر مبادلات مالی و تجاری که با کشورهای معدودی نظیر چین و هند داشتیم باید به دیگر کشورها هم تسری داده شود. ما بالاجبار خودمان را به چین و هند محدود کرده بودیم و این کشورها از این فضا بهره می بردند و حالا وقت آن رسیده که دیگر کشورها هم به حلقه مبادلات آزاد تجاری و مالی ما وارد شوند.

آفرینش:دیپلماسی عمومی پلی میان ملل
«دیپلماسی عمومی پلی میان ملل»عنوان سرمقاله روزنامه آفرینش به قلم حمیدرضا عسگری است که در آن می خوانید؛رفتاروعملکرد دولت ها درمواجهه باجهان سیاست، به گونه ای تفسیر می شود که بیان گر نوع نگاه و مشی فکری آنها می باشد. پرخاش گری در گفتارو رفتاردیپلماتیک صاحب منصبان درمجامع بین المللی، موجب تسری بخشیدن آن کردار نامناسب به مرزهای داخلی کشور و نسبت دادن آن خصلت ناپسند به تمام ملت ایران می شود. این امر درزمان حاضر به عنوان پروژه "ایران هراسی" شناخته می شود. به عبارتی با تعمیم برخی گفتارها و واکنش های نابجا تمام مردم ایران به خشونت طلبی و انزوا محکوم می شوند. امری که به واقع صحیح نبوده و ملت ایران خواستار صلح و دوستی با سایر ملل می باشند.
افراط گرایان سیاسی به بهانه اینکه غرب و آمریکا قصد دوستی با ایران را ندارند، با منفور جلوه دادن و نهی کردن از برقراری رابطه با دیگرکشورها به دنبال حفظ جایگاه فکری و گروهی خود هستند. این حقیقتی است که به سبب آرمان های انقلاب اسلامی، غرب تاکنون عملکردمثبتی نسبت به ما نداشته است. اما منش و عزت ایرانی ایجاب می کند تا قطع کننده ارتباط نباشد!. "ملت ایران می بخشد، اما فراموش نمی کند".
لذا ارائه راهکارهای معقول و منطقی جهت ارتباط با غرب و مصون ماندن از گزند کارشکنی های داخلی و خارجی، از ضروریات عملکرد دیپلماسی ایرانی می باشد و باید در دستورکار مسولان قرار گیرد. یکی از بهترین راه های عادی سازی و آب کردن یخ روابط با غرب، توسعه "دیپلماسی عمومی" است. دیپلماسی عمومی؛ تلاش های یک دولت برای اطلاع رسانی، ایجاد درک متقابل، و نیز تاثیر بر افکار عمومی ملت های دیگر می باشد. این تلاش ها عبارتند از: تبادلات علمی- دانشجوی، فرهنگی و گردشگری، ورزشی، بکارگیری رسانه های رادیویی، تلویزیونی، و اینترنتی، و در نهایت خدمت رسانی.
دیپلماسی عمومی که هدف غایی آن تاثیرگذاری بر افکار عمومی ملت هاست، زمینه ساز گرمی روابط بین دولت ها می گردد. به طوری که درابتدای امر روابط میان ملت ها ازطریق موارد یادشده محقق شده و سپس امکان دولت ها برای ارتباط بایکدیگر بیشترخواهد شد. ازاین طریق هیچگاه دولت ها به کوتاهی ازمواضع متهم نمی شوند، ضمن اینکه ریشه ارتباطات ازاین روش بسیار عمیق تر و ناگسستنی خواهد شد.
ازطریق دیپلماسی عمومی دیگر محورهای ارتباط، همچون مسائل اقتصادی نیز رونق خواهد گرفت. به عنوان مثال دستور جدید دولت درمورد بررسی خط مستقیم پروازی میان ایران و آمریکا می تواند ضمن اینکه گامی درجهت گرم شدن روابط و نزدیکی مواضع باشد، شامل سود کلان اقتصادی برای ایرلاین های دوکشور گردد. درحال حاضربرخی ایرلاین های عربی و ترکی نقش واسطه برای حمل ونقل مسافرین ایرانی را برعهده گرفته اند. با برقراری خط پروازی مستقیم و حذف این واسطه ها قطعا درآمد شایانی نصیب ایرلاین های داخلی کشورمان خواهد شد. ضمن اینکه در وقت و هزینه بسیاری از هم وطنانمان که به موجب موقعیت شغلی و تحصیلی مجبور به رفت آمد هستند، بسیار صرفه جویی و توأم با آسایش خواهد بود.
این اقدام خود زمینه ساز توسعه صنعت توریسم خواهد شد. به عبارتی بخش اعظمی از دیپلماسی عمومی را صنعت گردشگری تشکیل می دهد. چون دردل خود بستری برای آشنایی ملت ها با سطح علم و دانش، فرهنگ و تمدن، توسعه سیاسی و اقتصادی، و میزان و مدل های حقوق شهروندی، طرف مقابل می گردد.
پیگیری این مدل دیپلماسی و گرایش به سمت خواست ملت ها، بهترین کمک برای کاهش تنش ها میان ایران و غرب می باشد. به عبارتی تغییر در افکارعمومی، خط ومشی فکری گروه های افراطی را که خواستار اقدامات سخت و خصومت میان کشورها هستند، را تحت فشارخواهد گذاشت واجازه کارشکنی درجهت خواسته های عمومی را نخواهد داد.
لذا باتوجه به پتانسیل های دولت "تدبیر و امید" در امر سیاست خارجی، ضروریست تا ابزار دیپلماسی عمومی به عنوان راهکاری عقلانی در مقابل بدخواهان رابطه میان ملل، و شیوه ای برای بهبود جایگاه ایران اسلامی در سطح منطقه و جهان، مورد استفاده قرارگیرد.

حمایت:سفر دوره ای هاگل
«سفر دوره ای هاگل»عنوان سرمقاله روزنامه حمایت به قلم علی تتماج است که در آن می خوانید؛
چاک هاگل، وزیر دفاع آمریکا در سفری رسمی راهی ژاپن و کره جنوبی شده است در حالی که منابع خبری از احتمال سفر جان کری وزیر امور خارجه و باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا به شرق آسیا نیز خبر داده اند.
هاگل در حالی راهی منطقه شده که ادعای اولیه آمریکایی ها را تقویت همکاری ها میان آمریکا و متحدانش و نیز مقابله با کره شمالی عنوان کرده است. آنها بر این ادعاهستند که واشنگتن برای تامین امنیت این کشورها در برابر کره شمالی و نیز به دلیل مناقشات این کشورها با چین هاگل را به منطقه فرستاده است. هر چند که آمریکا برای حضور در این کشورها با نام حمایت از آنها طرحی قدیمی دارد اما یک اصل در رفتار آمریکایی ها از جمله سفر هاگل به منطقه مشاهده می شود و آن اینکه آمریکا به دنبال ایجاد رقابت تسلیحاتی در منطقه است که این کار برای آمریکا چنددستاورد دارد.
نخست آنکه رقابت تسلیحاتی، درگیری میان همسایگان را به همراه دارد که نتیجه آن تضعیف قدرت اقتصادی آنهاست. کشورهای شرق آسیا معمولا هزینه های نظامی پایینی داشته اند در حالی که تحرکات آمریکا موجب رشد بودجه نظامی این کشورها شده است. این امر از یک سو بر اهداف اقتصادی این کشورها تاثیر منفی دارد و از سوی دیگر مانع از وحدت اقتصادی منطقه در برابر غرب می شود.
آمریکا تلاش دارد تا با گرفتارسازی شرق آسیا در چالش های امنیتی و نظامی رقبای اقتصادی خود را از میدان به در کند و همچنان داعیه اقتصاد اول جهان را داشته باشد.دوم آنکه آمریکا به دنبال حضور نظامی در شرق آسیاست. بهانه کره شمالی و چین تا حدودی بهانه های قدیمی و غیر قابل باور برای افکار عمومی است؛ بنابراین آنها برآنند تا مولفه های جدیدی برای توجیه حضور در منطقه کسب کنند. رقابت تسلیحاتی و برهم زدن توازن قوا در منطقه مولفه ای است که می تواند تحریک کننده کشورها برای رویکرد به آمریکا باشد.
نمود عینی آن را در عملکردهای ویتنام، فیلیپین و اندونزی می توان مشاهده کرد که پس از سال ها بار دیگر به پذیرش پایگاه های نظامی آمریکا روی آورده اند. مقامات آمریکایی از جمله چاک هاگل، وزیر دفاع، با سفر به منطقه و تحریک اعلام حمایت گزینشی از کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی تلاش می کنند تا سایر کشورهای منطقه را به همگرایی نظامی به آمریکا تحریک کنند چنان که پس از هاگل، کری و اوباما به منطقه سفر می کنند که اندونزی و فیلیپین بخشی از این سفر را تشکیل می دهند. به عبارتی دیگر سفر هاگل برای بحران سازی در منطقه است نه برقراری امنیت که نارضایتی برخی کشورهای منطقه از جمله چین را به همراه داشته است.

قانون:دیپلماسی بهتر از جنگ
«دیپلماسی بهتر از جنگ»عنوان یادداشت روز روزنامه قانون به قلم حسین حریری است که در آن می خوانید؛همه انسان ها در سراسر جهان انتظار دارند، در آرامش و دور از هر دغدغه ای به ویژه جنگ زندگی کنند. جنگ و خونریزی و دگرگون شدن زندگی انسان ها پدیده شومی است که به دیگران تحمیل می شود. شاید به همین دلیل است جامعه جهانی بعد از جنگ جهانی دوم با تاسیس نهادهایی چون سازمان ملل متحد و همچنین تصویب کنوانسیون های گوناگون در صدد برآمدند تا ضریب امنیت جهانی را بالا ببرند.
با این وجود کشورهایی بودند و هستند که از طرف جریان سلطه مورد هجمه نظامی قرار می گیرند که نمونه بارز آن ایران است. ایران در جنگ تحمیلی هدف زیاده خواهی و جنگ طلبی صدام معدوم رئیس جمهور رژیم سابق بعثی عراق و حامیانش قرار گرفت که هشت سال جنگ را بر ما تحمیل کردند. رزمندگان غیور ما در طول ٨۰۰ کیلومتر از شمال قصر شیرین تا خرمشهر و آبادان جلوی ارتش بعث عراق که با ۱۲ لشگر زرهی تا دندان مسلح بود ایستادگی کردند.
حاصل این ایستادگی شهید شدن بیشماری از رزمندگان در جبهه های جنگ و غیر نظامیان در خانه های مسکونی و رهگذران در کوچه و بازار شد. ضربه زدن به پیکر تاسیسات زیر بنایی و ابنیه شهر ها و راه های ارتباطی شهرهای مرزی ومورد تیررس دشمن قرارداشتن، فرایند جنگ طلبی و فرصت طلبی صدام معدوم و حامیانش بود. «روابط دیپلماسی بهتر از جنگ است» را اخیراً از زبان باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در شصت و هشتمین اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد شنیدیم. در حالی او از چنین دیپلماسی صحبت می کند که چند دهه شاهد جنگ و خونریزی در فلسطین، افغانستان، عراق و اخیراً سوریه هستیم. حاصل این جنگ ها به جز کشته شدن غیر نظامیان بی گناه و آوارگی و بی خانمانی مردم کشورهای یاد شده نتیجه دیگری به همراه نداشته است. این وقایع بی شک قلب و روح هر انسانی را جریحه دار می کند.
در ادامه اوباما به جنگ ایران و عراق اشاره کرد که ایران خود قربانی سلاح های کشتار جمعی است و به رسمیت شناختن استفاده انرژی هسته ای صلح آمیز را حق مسلم ایران دانست. این در حالی است که ما به خاطر این حق سال هاست مورد کینه توزی، تحریم و قهر کشورهای غربی بوده ایم. در نهایت با انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران نسبت به اظهارات و ادبیات دیپلماسی دولت تدبیر و امید، آمریکا و کشورهای غربی به ویژه ۱+۵ را وادار کرد که به جای تهدید، ارعاب با ایران با زبان تکریم و حق متقابل صحبت کنند. زیرا زور راهی به جایی نمی برد.

شرق:با مخالفان تنش زدایی چه کنیم؟
«با مخالفان تنش زدایی چه کنیم؟»عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم داوود محمدی است که در آن می خوانید؛عزم جدی و گام های مصمم تهران - واشنگتن در مسیر تنش زدایی و پایان دادن به قهر ٣۵ساله، بازتاب های متنوعی را در کشورمان به همراه آورده است. اکثریت قاطع افکارعمومی و فعالان سیاسی جناح ها و گروه های مختلف، از رویکرد «نرمش قهرمانانه» و تدابیر موثر روحانی و ظریف استقبال و حمایت خود را از روند موجود اعلام کرده اند، بخش دیگری از مردم و سیاسی ها، قضاوت نهایی را به مشاهده نتایج مذاکرات و برآورد هزینه / فایده آن موکول کرده اند، اما گروهی از همان ابتدا، مخالفت و نارضایتی جدی خود از آشتی ایران و آمریکا را اعلان و در صف منتقدان دیپلماسی دولت یازدهم قرار گرفته اند. هرچند، شمار منتقدان در حدی است که باید آنان را «اقلیت» دانست اما بی تفاوتی یا کم توجهی احتمالی به نحوه تعامل اکثریت با آنان در زمره رخدادهایی است که باید خطایی نابخشودنی دانست. در این ارتباط مراعات چند نکته، مفید به نظر می رسد:
۱- اصولا یکی از وجوه تمایز جوامع توسعه یافته با سایر جوامع در آن است که «اقلیت» می تواند بدون هراس از برخورد امنیتی / قضایی و بی واهمه از فشار رسانه ای تخریبی، صدای خود را بلند کرده و استدلال خویش را به گوش دیگران برساند. در جوامع درحال گذاری همانند ایران که عادت به شنیدن صدای یکدیگر و تحمل «چندصدایی» در فرهنگ سیاسی و اجتماعی مان هنوز از استحکام لازم برخوردار نیست، ترویج گفت وگو میان موافقان و مخالفان رابطه با آمریکا می تواند تمرین مناسبی برای تقویت «گفتمان» در حوزه های مختلف باشد. در این میان، رسانه ها و به ویژه صداوسیما از طریق دادن تریبون به موافق و مخالف، قادرند نقش عمده ای در نهادینه شدن فرهنگ گفت وگوی ملی در مباحث حساس، ایفا کنند.
۲- «دشمنی» دیرپای ٣۵ساله با ایالات متحده که از پشتیبانی رسانه های رسمی هم برخوردار بود، چنان در تاروپود اندیشه بخشی از جامعه ریشه دوانده که نمی توان انتظار داشت؛ آنان در فاصله کوتاه چندهفته ای به اردوگاه موافقان بپیوندند و حامی تجدید رابطه با «شیطان بزرگ» شوند. واقعیت آن است سرعت حیرت انگیز و عمق غافلگیر کننده تنش زدایی تهران - واشنگتن، در حدی است که این گروه از ایرانیان در «شوک» فرو رفته اند و رواست «اکثریت» ضمن احترام به حق ابرازنظر آنان و پرهیز از تخطئه شان، بکوشند در روندی «اقناعی»، منتقدان را به موافق تبدیل کنند. به این ترتیب، خطر «زیرزمینی»شدن حاملان اندیشه مخالف و «اقدامات» تند احتمالی طیفی از آنان، در آینده، مهار خواهد شد.
٣- فراموش نکنیم یکی از انتقادهای طرفداران تنش زدایی با ایالات متحده طی سال های گذشته آن بود که هواداران ادامه خصومت با واشنگتن به آنان مجال طرح موضع و دفاع از استدلالشان را نمی دهند. اکنون که «بادها خبر از تغییرفصل می دهند» زیبنده نیست همان شیوه عمل مورد انتقاد، به راهنمای موضع گیری در قبال منتقدان آشتی با کاخ سفید مبدل و فرصت بیان دیدگاه از اینان سلب شود.
۴- دیپلمات های کشورمان سر میز مذاکره می توانند با ارجاع آمریکایی ها به وجود منتقدان سرسخت ایرانی که خواهان عادی سازی رابطه نیستند، قدرت «چانه زنی» خود را افزایش دهند و بکوشند با دریافت حداکثر امتیازات، حداقل امتیاز را به رقیب واگذار کنند. بی تردید، دیپلمات های ایالات متحده هم با به رخ کشیدن مخالفان آمریکایی آشتی با ایران، اهداف مشابهی را تعقیب خواهند کرد و اینجاست که حضور منتقدان ایرانی مذاکرات، از «تهدید» به «فرصت» تغییرماهیت داده و نقش کنترل کننده لابی اسراییل در واشنگتن را ایفا خواهند کرد.
۵- ناگفته پیداست، به همان میزان که مجریان و حامیان بهبود مناسبات با آمریکا باید نگاه منصفانه به منتقدان خود داشته باشند، منتقدان نیز وظیفه دارند مراعات الزامات نقد منطقی را در دستور کار خویش قرار دهند. بر این اساس، زدن انگ هایی مانند «خائن»، «جاسوس» و... به مجریان و هواداران تنش زدایی با آمریکا یا اقداماتی مثل هجوم فیزیکی یا پرتاب لنگه کفش به رییس جمهوری کشور و همراهان وی، اقدامات مذموم و غیرقابل دفاعی است که نمی توان آنها را زیر شعار «آزادی مخالف» استتار کرد. تضارب آرا و تفاوت دیدگاه ها از اصلی ترین نشانه های پویایی و سرزندگی جوامع است و رخداد بحث برانگیز تنش زدایی تهران - واشنگتن، بزنگاه مناسبی است تا تحمل رقیب و مدارا با مخالفان، بیش ازپیش تقویت شده و الگویی تاثیرگذار و جذاب برای آینده و آیندگان، به یادگار گذارد.

مردم سالاری:گفت وگوی تاریخی
گفت وگوی تاریخی »عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم دکتر امیرمدنی است که در آن می خوانید؛ گفت وگوی تلفنی روحانی و اوباما فراسوی جزئیات و چگونگی انجام، بدلیل روندی که بر بستری سی و اندی ساله نضج یافته و خواست دو طرف را برای انجام آن آماده ساخته است دارای اهمیتی تاریخی است. انجام و پذیرش این گفت وگو بدان معنی است که واشنگتن دریافته است که ایران به «محور شر» تعلقی ندارد و می تواند نقشی مثبت و اساسی در تامین ثبات داشته باشد.
تهران نیز پذیرفته است که آمریکا می تواند طرف گفت وگو باشد. روشن است که انجام این گفت وگو که در صورت ادامه و رسیدن به تفاهمی حتی حد اقلی به صلح و امنیت منطقه ای پرآشوب و جهان کمک شایانی می کند مرهون پایه رای دو رئیس جمهور در دو کشور است. تلاش دو رئیس جمهور در تجسّم بخشیدن به خواسته پایه رای خود در دو کشور که مورد حمایت تمامی صلح دوستانِ انسان های مسوول در همه جا می باشد مورد مخالفت جدی جنگ طلبان و کشور های حامی نظامی گری و افراطی گری می باشد. پیشبرد صادقانه، آرام و تدریجی روند گفت وگوهای دیپلماتیک بی شک افرطیون و جنگ طلبان را به حاشیه خواهد راند.
روابط ایران و آمریکا را می توان به طور اجمالی به سه مقطع کلی مبتنی بر رفتار ها و نتایجی شاخص و مشخص تقسیم کرد. مقطع نخست پس از جنگ جهانی دوم است که آمریکا با انجام نقشی بسیار مثبت در چارچوب مقابله با سیاست استالینیستی تجزیه ایران به امر حیاتی وحدت و یگانگی سرزمینی ایران یاری اساسی و بسیار مهمی می رساند. شاخصه مقطع دوم شرکت مستقیم آمریکا در کودتای غمبار ۲٨ مرداد ۱٣٣۲ بر ضدّ دولت ملی و دموکراتیک دکتر مصدق است کودتایی که به گفته استفان کینزر نویسنده کتاب «تمام مردان شاه» راهگشای گرایش های مصیبت زای افراطی ایده اولوژیک در خاورمیانه و آسیای جنوبی می شود.
در این راستا درونی ترین روح جوامع عربی -اسلامی ناتوان از اصلاحات دمکراتیک به حرکت در آمده تدریجا در دهه های بعد نهایتا به شکل گیری هیولای حقوق خوار القاعده می انجامد که منافع آمریکا را نیز بطور مستقیم مورد تهدید قرار می دهد. مقطع سوم سال های پس از انقلاب بهمن ۵۷ است که شاخصه آن رفتار های غیر دوستانه آمریکا نظیر اعمال تحریم های گوناگون و حمایت از صدام حسین در جنگ تجاوزکارانه بر ضدّ ایران است. تنها با حاضر داشتن این مقولات است که می توان و باید تلاش کرد تا با حفظ تفاوت ها به روابط غیر خصمانه و بلکه دوستانه رسید. در این راستا باید به یک نکته پایه ای توجه کرد که مدنیّت چندین هزار ساله ایرانی در صورت های بهتر و کلی خود فراسوی حکومت ها و دولت ها مدنیتی قانون گرا و ثبات جو و امنیت آفرین است. مدنیتی که در طول چندین هزار سال تاریخ خود نه به سوی شمال و شرق که بسوی مدیترانه و اروپا و غرب گرایش و توسعه داشته است . تنها رعایت ایران به مثابه کشوری مستقل و درک وزن و نقش ایران به مثابه موجودیت سیاسی واحد و پرهیز از فشار (تحریم ها)و تهدید (حضور و تهدید نظامی) می تواند راهگشای فصل نوینی از روابط دو کشور و بهبود بخش صلح و اقتصاد جهانی باشد.
مسائل بین دو کشور در سایه چندین دهه بی اعتمادی بسیارند و تنها گفت وگو های تفصیلی کارشناسان می تواند به حل برخی مسایل بینجامد. مسائلی نیز می توانند بدون راه حل باقی بمانند اما مهم آن است که همچون نمونه روابط چین و آمریکا در دهه ۷۰، قرن گذشته دو کشور با رعایت یکدیگر تفاوت ها را به رسمیت شناخته از مقاصد و منافع یکدیگر آگاهی داشته باشند. دو کشور در گذشته نیز همکاری های جدی در طالبانی زدایی از افغانستان و صدام زدایی از عراق داشته اند، همکاری همانند می تواند در سوریه نیز شکل بگیرد تا به منزوی ساختن تروریسم جهادیون سلفی نظیر النصره پرداخته حکومت سوریه را تشویق و وادار به اصلاحاتِ انجام انتخابات تحت نظارت جهانی کند.
در این مرحله نیز دو کشور می توانند در زمینه مبارزه با افراطی گری گروه های تندرو سلفی- جهادی- تکفیری داشته باشند. گروه هایی همچون هیولای حقوق خوار القاعده که بیانی از درونی ترین روح جوامع عربی -اسلامی ناتوان از اصلاحات دمکراتیک است و امنیت جهانی و مدنیّت بشری را تهدید می کنند. دو کشور در زمینه تامین امنیت عراق نیز منافع مشترکی دارند. ایران به مثابه یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت و دارنده بزرگترین منابع گازی جهان و آمریکا به مثابه یکی از بزرگترین مصرف کنندگان انرژی در تامین امنیت خطوط و لوله های نفتی و گازی نیز دارای انگیزه های همکاری می توانند باشند ، امنیتی که اقتصاد های در بحران غربی نیازی حیاتی برای ثبات قیمت ها به آن دارند، ایران نیز نیازی حیاتی به دریافت وجه فروش مواد به فروش رفته برای بهبود وضع اقتصادی خود دارد.
عمده ترین مساله بین دو کشور بگفته طرف آمریکایی مساله اتمی و غنی سازی اورانیوم در ایران است که به باور آنان می تواند دارای وجوه نظامی باشد یا بشود. باوری که تحت فشار لابی های خاص جنگ طلب به افکار عمومی تحمیل شده است. ایران رسما اعلام کرده است در پی دستیابی به سلاح اتمی نیست و گزارش سالانه ۱۶ آژانس اطلاعاتی آمریکا نیز اظهار می دارد که در تهران تصمیمی برای ساخت سلاح اتمی وجود ندارد. در عین حال ایران غنی سازی تحت نظارت بین المللی را در چارچوب قوانین و تحت نظارت بین المللی حق خود می داند. یافتن راه حلی همچون مبتنی بر پذیرش غنی سازی تا درجه ای که نتواند بکار نظامی بیاید و یا قرار دادن پروژه غنی سازی تحت مدیریت یک کنسرسیوم بین المللی کاری سخت نمی باشد. واقعیت آن است که در سال های ۲۰۰٣ تا ۲۰۰۵ ایران تمامی فعالیت های اتمی خود را متوقف کرد تا طرف آمریکایی به مساله «تمامی راه حل ها روی میز» که به معنی امکان حمله نظامی است پایان دهد. امری که صورت نپذیرفت و ماندن «تمامی راه حل ها بر روی میز» به غلبه رادیکالیسم در افق سیاسی ایران انجامید. راه ممکن، همان یافتن یک راه حل است که آمریکا پیشنهاد خود را ارائه داده و گام نخست را بردارد و بطور همزمان به تعدیل و لغو تحریم ها پرداخته به کاهش حضور نظامی از مسلح کردن رقیبان و دشمنان ایران پرهیز کند.
در واشنگتن درک می شود که دور شدن تدریجی ایران از فضاهای تاریخی خود و غرب به مفهوم تدریجی پیوستن به قطب های دیگر است امری که می تواند معادلات ژئوپلیتیک را به طور قطع به ضرر غرب تغییر دهد و این امری است که باید از آن اجتناب شود. در تهران نیز درک می شود که ایران برای بهبود کیفیت زندگی و رشد تکنولوژی لازم است با بزرگترین قدرت سراسری تعامل داشته باشد. ایران از دیدگاه ژئوپلیتیک قدرتی منطقه ای است و در معادلات کنونی ژئوپلیتیک می تواند به حفظ موقعیت مهم خود پرداخته از وزن خود دفاع نماید. ضرورت دیپلماسی در آنجاست که فقط از آن طریق و با سیاستی مبتنی بر صلح و امنیت و همبستگی ملی و گسترش آزادی ها، حقوق فردی و اجتماعی می توان از سطح منطقه ای خارج شده در صحنه جهانی حضور داشت.

مردم سالاری:مردی که دپپلماسی را به خانه ایرانیان آورده است
«مردی که دپپلماسی را به خانه ایرانیان آورده است»عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم سید علی محقق است که در ان می خوانید؛این روزها دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران با محوریت رئیس جمهور و وزیر امورخارجه روزهایی متفاوت از همیشه را می گذراند. موعد ۱۰۰ روزه دولت برای جمع بندی وضع موجود و گزارش به ملت هنوز به نیمه نرسیده است. اما اوضاع در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی کشور به گونه ای محسوس و کم سابقه در همین مدت کوتاه از مرحله بررسی وضع موجود و بیان «آنچه گذشت» گذشته است و بخش عمده ای از چیزی که محمدجواد ظریف به عنوان برنامه چهارساله خود به رئیس جمهور و مجلس ارائه کرده بود، اجرایی شدن را هم پشت سر گذاشته و در نگاه مخاطب عادی انگار که ظریف و دستگاه دیپلماسی کشور بخش اصلی راه چهارساله خود را در عمر یک و نیم ماهه دولت یازدهم طی کرده است.
تفاوت های دیپلماسی دولت یازدهم اما به تغییر در نوع نگاه دولتمردان به مسائل سیاست خارجی و بازنگری در روابط با کشورها و سازمان ها محدود نشده است و تا این جای کار ابعاد دیگری از تغییر در این عرصه را می توان احساس کرد. از قضا یکی از تفاوت های محسوس این است که تغییرات تازه به همان میزان که برای تحلیلگران و مقام های درگیر با امور دیپلماسی قابل لمس است، از سوی شهروندان عادی نیز ملموس و قابل درک شده و به طور مستمر پیگیری می شود.
محمد جواد ظریف همانقدر که در مقام سکاندار دستگاه دیپلماسی کشور در دولت یازدهم در کانون رایزنی های دیپلماتیک در معنای کلاسیک آن قرار داشته و در تحولات اخیر نقشی تاثیرگذار و بی بدیل ایفا کرده به شخصه و مستقل از مجموعه عریض و طویل و سنتی وزارت امورخارجه در ملموس کردن دیپلماسی ایرانی برای شهروند عادی ایرانی نیز ذی نقش و تاثیرگذار بوده است. در روزهای شلوغ و سراسر خبر اخیر، صفحه فیسبوک و اکانت توئیتر آقای ظریف را می توان پرمخاطب ترین رسانه ایرانی دانست. بر اساس برخی آمارها پربازدیدترین خبر سایت های خبری ایران در بهترین حالت ۱۰۰ تا ۱۵۰هزار خواننده دارند، اما این روزها هر کدام از پست ها و گزارش های وزیر امورخارجه، مستقیما در صفحه فیسبوکش و بی واسطه و مستقل از رسانه های رسمی و کلاسیک صدها هزار بار خوانده می شود و دهها هزار لایک و کامنت پای آن زده می شود.
پدیده برقراری ارتباط بی واسطه از طریق شبکه های اجتماعی البته در سال های اخیر به رویه ای متداول در جهان بدل شده و چندسالی ست که سوپر استارهای ورزش و سینما و موزیک و حتی بزرگان عالم اقتصاد وسیاست از صفحات فیسبوک و اکانت تویئتر خود به عنوان ابزاری قوی وبی واسطه برای برقراری ارتباط با مخاطبان خود بهره می گیرند. در ایران هم کمابیش صفحات خاصی در فیسبوک مخاطبانی چند صد هزار نفری دارند و زبانزد شده اند. اما صفحه آقای ظریف و نوع تعامل او در مقام سکاندار دستگاه دیپلماسی کشور با مخاطبان خاص وعام و شهروندان عادی کوچه و بازار اقدامی بی سابقه و البته در همین دوره کوتاه از هر جهت میمون و موثر بوده است.
ظریف اولین بار در میانه ماه مرداد و پخش مستقیم جلسات رای اعتماد وزرا از تلویزیون، در مقام یک دیپلمات متفاوت وارد خانه های ایرانیان شد و با «پرزنت» ویژه خود به عنوان یک خطیب، یک دیپلمات، یک تئوریسین و یک دین شناس غیرمعمم، دل میلیون ها مخاطب را ربود. او که انگار به خوبی بلد بود با هر کس به زبان خودش حرف بزند، آن روز و فردای رای گیری به راحتی دل دویست و چند نماینده اصولگرا و سخت گیر مجلس نهم را به همراه دل میلیون ها مخاطب بی اعتماد و مشکل پسند ایرانی را یکجا ربود. او اما این دلربایی دیپلماتیک در عرصه عمومی را از طریق صفحه فیسبوک خود، بی وقفه ادامه داده و مدتی است که روزانه صدها هزار نفر منتظر گزارش های فیسبوکی آقای وزیر هستند و در این مدت نه او در گزارش عملکردش در مقام یک دیپلمات، کم فروشی و تاخیر می کند و نه مخاطب از سرکشی به گزارش نوشته هایش خسته می شود وپا پس می کشد. در کوچه و بازار، دانشگاه و اداره، تاکسی و اتوبوس و... هر جا که بحثی درباره روابط ایران و آمریکا، سرنوشت پرونده هسته ای، آینده اقتصاد و سیاست کشور، رفع فیلترینگ و مباحثی از این دست در می گیرد، همگی در میانه کلام بی واسطه از وزیر امورخارجه برای اثبات استدلال خود «فکت» می آورند و از تازه ترین گزارشش که مثلا همین چند ساعت پیش منتشر کرده، استناد می کنند.
انگار که پرده های این بخش از سیاست تا جایی که ممکن است کنار زده شده و دیپلماسی در نمایی ساده شده، دوست داشتنی و قابل احترام به خانه های مردم وارد شده است. این پدیده مبارک اما و اگرهای زیادی را به همراه دارد و آیاها و بایدهایی را در ذهن مردم و احتمالا شخص ظریف و دیگر دولتمردان ایجاد کرده است: آیا ظریف این رویه را ادامه می دهد؟ آیا این پنجره همچنان بر روی شهروند ایرانی گشوده خواهد ماند؟ آیا همه آنچه که گفتنی است از این پنجره گفته خواهد شد؟ آیا می توان به کنار رفتن پرده های دیگر و بی واسطه شدن ارتباط مردم و سایر مقام ها و دولتمردان کشور امید داشت؟ آیا محدودیت های موجود بر سر راه این ارتباط برچیده می شود و...

بهار:تدبیر این خودگماشتگان با کیست
«تدبیر این خودگماشتگان با کیست»عنوان یادداشت روز روزنامه بهار به قلم سیدمهدی طالقانی است که در آن می خوانید؛وقتی حجت الاسلام والمسلمین دکتر روحانی در انتخابات پیروز شدند و بر مسند ریاست جمهوری ایران تکیه زدند، قصد داشتم مطلبی بنویسم و بگویم آقای رییس جمهور به رغم میل باطنی به شما تبریک نمی گویم. زیرا آنقدر مشکلات و آسیب های ناشی از هشت سال گذشته بسیار عمیق است که قبول مسئولیت جای تبریک ندارد که هیچ، باید بر رییس جمهور آینده غصه و دریغ خورد، به توحید بعضی دوستان مشفق از آن کا ر منصرف شدم و به دعاگویی برای موفقیت ایشان پرداختم.
اما چند روز قبل که در اخبار خواندیم و عکس های آن را نیز دیدیم که مشتی افراد بی مسئولیت و خودخوانده و خودگماشته و خودخواه و افراطی، به اتومبیل حامل رییس جمهوری در فرودگاه مهرآباد حمله بردند و به ایشان اهانت کردند، پیش خود گفتم، ای کاش آن مطلب را می نوشتم تا معلوم باشد که آنچه بر مخیله من مشهود شده بود و بر حال و روز رییس جمهور منتخب غصه خورده بودم، چقدر درست بود. خدا کند که این حوادث از نتایج سحر این انتخابات نباشد و صبح دولت تدبیر و امید هرچه زودتر بدمد.
تعداد معدودی جوان افراطی که آبشخور آنها معلوم نیست، به خود اجازه می دهند در سخنرانی ریاست محترم مجلس در قم در بهمن ۱٣۹۱ اخلال کنند.
کمیته ای در مجلس تعیین می شود و گزارش آن با حذف اسامی(!) در مجلس قرائت می شود. اما هیچ اقدام موثری برای دستگیری و محاکمه آشوبگران بی منطق و افراطی انجام نمی شود. کمی قبل تر، چند سال پیش، عده ای از این جماعت روز روشن بر سفارت یک کشور خارجی و کارکنان آن که طبق کنوانسیون های بین المللی از مصونیت کامل برخوردارند، حمله بردند و پرچم آن کشور را پایین کشیدند و پرچم «یاحسین» نصب کردند. «واقعا همین یک دلیل در مظلومیت امام حسین کافی است که پرچم او را باید چنین آدم هایی حمل کنند!» عکس و تفضیلات این آقایان در روزنامه ها چاپ می شود، وزیر خارجه وقت اظهار نارضایتی و تاسف می کند. باز هم هیچ اقدامی نمی شود. نه کسی دستگیر می شود و نه کسی محاکمه. عجیب اینکه بعضی ها از این آدم ها دفاع و برای آنها دلسوزی می کنند که بله اینها عده ای جوان جبهه رفته و احساساتی اند و دلشان برای مملکت می سوزد «که البته سن و سال هیچ کدام به جبهه رفته نمی خورد» و به گمان خود از منافع کشور دفاع می کنند.
مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی های خود در همان ایام که در قم به رییس مجلس حمله شد، صریحا گفتند این تندروی ها مورد تایید نیست و جوانان باید احساسات خود را به طور صحیح بیان کنند. شگفتا که باز هم نه نیروی انتظامی و نه قوه قضاییه هیچ اقدامی در مورد تعقیب و محاکمه این افراد انجام نداد.
شگفت انگیزتر این که همان نیروی انتظامی و قوه قضاییه و حتی مقامات امنیتی در سال های قبل، با اطلاع از تحرک فلان خبرنگار یا جوان دانشجو یا فعال سیاسی، به سرعت به محل زندگی و کار او مراجعه و کامپیوتر و وسایل شخصی او را جمع و او را بازداشت می کنند و بسیاری از آن ها گرفتار عواقب مصیبت باری می شوند.
باز هم شگفت تر که مسئولان اقدامات غیرقانونی دیگری که مقام معظم رهبری دستور انحلال و بستن زندان تحت امر آن ها را در کهریزک دادند از محاکمه می گریزند و معلوم نیست نتیجه اتهامات ایشان چه شد؟
زنده یاد طالقانی، در یکی از خطبه های نماز جمعه تهران این سخن مولا علی را مطرح کرد و توضیح داد که چپ و راست هر دو انحراف است و طریق درست همان وسط و میانه روی است. خطاب ایشان در آن روزها به منافقین و کمونیست ها بود که حاضر نبودند از قانون و نظم تبعیت کنند و هر روز غائله ای راه می انداختند. پیدا کردن رگ و ریشه و خاستگاه افراطی ها برای دستگاه امنیتی و انتظامی کشور سخت نیست. اگر سخت است باید در کار خود و کفایت و کارایی نیروهای زیردست خود تردید کنند که نمی توانند تعدادی آدم خودگماشته را پیدا کنند. باید نیروی انتظامی که این همه نگران بی حجابی و بی عفتی است که البته به جای خود درست هم هست و نیروهای اطلاعاتی که نگران نفوذ خارجی ها در بین فعالان سیاسی هستند، دستی بالا بزنند و این غائله ها و غائله سالاران را یک بار و برای همیشه سر جای خود بنشانند. اگر حزب و گروه و جبهه ای از آنها حمایت می کنند، به هر اسم و نشان که هستند به مردم معرفی کنند، و چنان که ادعا می کنند، خودجوش و مردمی اند، باید آنها را به اتهام اخلال در نظم و تشویش اذهان عمومی و اهانت به رییس جمهور بازداشت و محاکمه کنند. اگر نمی توانند یا نمی خواهند یا رودربایستی دارند یا عده ای حاشیه امن دارند، صادقانه همین را به مردم بگویند، مطمئن باشند مردم حمایت خواهند کرد. بالاخره در این مملکت قانون حاکم است یا نه؟ و آیا سیاست های کلی نظام با نظر مسئولان عالی رتبه معلوم می شود یا نه؟
آیا رییس جمهور در اجرای این سیاست ها سرخود عمل کرده است؟
اگر جواب مثبت است، هیچ کس حق ندارد تعرض کند و اگر منفی است باید از رییس جمهور پرسید. کسی که به اتومبیل رییس جمهور کفش پرتاب می کند در واقع به صورت مردم پرتاب می کند و نباید مصون از تعقیب باشد. عملکرد و کارنامه مسئولان و دولتمردان جلوی چشم مردم است. جمهوری اسلامی سال هاست به عملکرد دوگانه استکبار و آمریکا و اذناب آنها اعتراض می کند. حالا باید مسئولان اجرایی خودشان نشان دهند که تابع نظم و قانون اند و گزینشی عمل نمی کنند.
هیچ کس مخالف آزادی عقیده نیست. هر کس می تواند با سیاست های جدید کشور مخالف باشد یا موافق. اما بیان مخالفت باید در قالب رسمی حزب باشد. هر کس می خواهد فعالیت سیاسی کند، برود در حزب مورد نظرش ثبت نام کند و در میتینگ های حزب شرکت کند. اما اینکه هر جوان و میانسال و غیره به خود اجازه دهد که روز روشن نظم را به هم زند و به صورت منتخب مردم، گوجه فرنگی و مشت و لنگه کفش حواله دهد و بعد راه خود را بگیرد و برود خانه و با افتخار از این پیروزی حرف بزند، نشانه بدی از هرج و مرج است.
دولت تدبیر و امید که وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی زیر نظر اوست باید قبل از هر چیز این آدم های خودگماشته و داغ تر از آش را تدبیر و اداره کند و سر جای خود بنشاند و آنها را راهنمایی کند که بروند در احزاب یا گروه های سیاسی مخالف دولت عضو شوند یا نظر خود را به شیوه متمدن و مودب و متناسب با اصول اسلامی، جدال احسن بیان کنند و به انتخاب مردم احترام بگذارند. همان طور که طرفداران امروز رییس جمهور در زمان دولت های قبلی، هیچ گاه به چنین اقدامات سخیفی در مقابل مسئولان دولت های قبل دست نزدند.

دنیای اقتصاد:از مدیریت نوسانات ارزی تا پذیرش روندهای ارزی
«از مدیریت نوسانات ارزی تا پذیرش روندهای ارزی»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم حمید زمان زاده است که در آن می خوانید؛مسوولان بانک مرکزی جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی در بازار ارز را به عنوان یکی از اهداف جدید بانک مرکزی مطرح کرده اند. قطعا نوسانات شدید نرخ ارز و نااطمینانی های گسترده ناشی از آن، یکی از عوامل تضعیف تجارت خارجی، سرمایه گذاری و تولید ملی است. بر این اساس هدف گذاری ثبات در بازار ارز توسط بانک مرکزی، امری کاملا موجه، منطقی و قابل دفاع است، اما نکته مهم در مسیر تحقق عملی این هدف، توجه به تمایز میان نوسانات و روندها در بازار ارز است. این همان مساله ای است که در دولت قبل به خوبی درک نشد.
در واقع در حالی که از سال ۹۰ بازار ارز تحت تاثیر تشدید تحریم های اقتصادی دچار تغییر روند شده بود، بانک مرکزی مدیریت بازار ارز را تا مدت ها چنان پیش برد که گویا تحولات بازار ارز یک نوسان گذرا است و بر این اساس درصدد مدیریت این نوسانات به ظاهر مقطعی برآمد، اما تلاش بانک مرکزی برای کنترل نوسانات بازار ارز، در شرایطی که نرخ ارز دچار روندی صعودی شده بود، به وضوح نتیجه نداد و صرفا به تخلیه بخش بزرگی از ذخایر ارزی بانک مرکزی منتهی شد.
تخلیه سریع ذخایر ارزی خود، مدیریت تحولات آتی بازار ارز را سخت تر کرد و عملا موجب شد تا نرخ ارز از کنترل بانک مرکزی خارج شود. چنین اشتباهی در تمییز میان روندها و نوسانات در بازار ارز، انعکاسی از یک جمله معروف در بازارهای مالی است که «با روند نمی توان جنگید». درحالی که تلاش برای جلوگیری از نوسانات بازار ارز مفید و ممکن است، تلاش برای جلوگیری از روندها در بازار ارز نه مفید است و نه ممکن. بله، با روند بازار ارز نمی توان جنگید، حتی اگر بانک مرکزی به این جنگ برود.
بنابراین یک مساله مهم در زمینه مدیریت بازار ارز این است که مدیریت نوسانات ارزی، به معنای تثبیت نرخ ارز نیست؛ چراکه تثبیت ارز در هر نرخی، به معنای رفتن به جنگ روندهای آینده است. هنگامی که نرخ ارز با روند صعودی یا نزولی مواجه می شود، تلاش برای تثبیت نرخ ارز به منظور جلوگیری از نوسانات ارزی، به شکست می انجامد. در روندهای صعودی، تلاش بانک مرکزی برای تثبیت نرخ ارز، به معنای تخلیه سریع ذخایر ارزی است که می تواند به بحران ارزی و افزایش ناگهانی نرخ ارز در آینده نزدیک بینجامد.
در مقابل در روندهای نزولی، تلاش برای تثبیت نرخ ارز به معنای انباشت سریع و بیش از حد ذخایر ارزی است که به افزایش شدید نقدینگی انجامیده و در نهایت بانک مرکزی مجبور به کاهش ناگهانی نرخ ارز خواهد شد. بر این اساس مدیریت نوسانات نرخ ارز صرفا به معنای تلاش برای حرکت هموار نرخ ارز در مسیر و حول روند ارزی است که این روند می تواند روندی ثابت، نزولی یا صعودی طی دوره ای از زمان باشد؛ بنابراین بانک مرکزی در مدیریت نوسانات ارزی صرفا باید بر انحراف نرخ ارز از روند آن تمرکز کند، نه انحراف نرخ ارز از یک نرخ از پیش تعیین شده (مثلا ٣ هزار تومان در شرایط فعلی)؛ بنابراین درک تمایز میان روندها و نوسانات در بازار ارز یک نکته کلیدی برای مدیریت نوسانات ارزی توسط بانک مرکزی است.
اگر روند نرخ ارز قابل شناسایی بود، مدیریت نوسانات نرخ ارز به سادگی توسط بانک مرکزی قابل حصول بود، اما مشکل دقیقا اینجا است که شناسایی دقیق روند نرخ ارز نه تنها کار ساده ای نیست؛ بلکه عملا غیرقابل حصول است. در چنین شرایطی مدیریت نوسانات بازار ارز در راستای تمایز میان نوسانات و روندها در بازار ارز و تحقق عملی حرکت هموار نرخ ارز در مسیر روند چگونه می تواند صورت پذیرد؟
مدیریت نوسانات ارزی از مسیر کریدور قیمتی – مقداری ارزی: از لحاظ عملی می توان از مسیر یک کریدور قیمتی - مقداری ارزی، اطمینان پیدا کرد که مدیریت نوسانات نرخ ارز توسط بانک مرکزی، تنها به مدیریت انحرافات نرخ ارز از روند آن می انجامد و به رویارویی با روندهای ارزی منتهی نمی شود. برای ایجاد این کریدور، یک سقف و کف برای نرخ ارز (برای یک دوره کوتاه مدت) تعیین می شود. نکته کلیدی در مورد این کریدور، ارتباط سقف و کف کریدور با مقدار تزریق ذخایر ارزی به بازار ارز است.
در واقع بانک مرکزی باید با توجه به حجم و محدودیت ذخایر ارزی، یک کف و سقف برای حجم تزریق ذخایر ارزی برای یک بازه زمانی معین (مثلا یک روز یا یک هفته) در کف و سقف کریدور تعیین کند. زمانی که نرخ ارز به سقف کریدور می رسد یا از آن عبور می کند، میزان تزریق ذخایر ارزی به سقف مورد نظر افزایش می یابد. در این شرایط اگر نرخ ارز با وجود افزایش تزریق ارز به بازار برای مدت معینی بالاتر از سقف کریدور قرار گرفت، به منزله این است که تغییر رخ داده در نرخ ارز نه یک نوسان مقطعی، بلکه تغییر در مسیر یک روند صعودی است. این امر سیگنال انتقال کریدور ارزی به سمت بالا است به نحوی که نرخ ارز بازار مجددا درون کریدور قرار گیرد. در مقابل در صورت کاهش نرخ ارز به کف کریدور یا پایین تر از آن، میزان تزریق ذخایر ارزی به کف مورد نظر کاهش می یابد (یا آنکه خرید ارز توسط بانک مرکزی افزایش خواهد یافت).
در این شرایط نیز تداوم حضور نرخ ارز برای یک دوره معین پایین تر از کف کریدور، به منزله کاهش نرخ ارز در مسیر روند نزولی بوده و کریدور ارزی باید به سمت پایین انتقال یابد. پیگیری چنین قاعده ای برای مدیریت نوسانات نرخ ارز از این مزیت برخوردار است که به صورت عملی نوسانات نرخ ارز را حول روند آن مدیریت می کند و از تخلیه ذخایر ارزی در روندهای صعودی یا انباشت بیش از حد ذخایر در روندهای نزولی جلوگیری می کند.
مدیریت نوسانات ارزی در شرایط فعلی: به تازگی مباحث گسترده ای در مورد نرخ ارز و نحوه مدیریت آن توسط سیاست گذاران و کارشناسان اقتصادی مطرح شده است. درک تمایز میان نوسانات و روندهای ارزی این امر را روشن می کند که سیاست گذاران ارزی باید از تعیین یک نرخ معین برای ارز خودداری کنند تا از درگیری احتمالی با روندهای ارزی در آینده دور یا نزدیک جلوگیری کنند. در شرایط فعلی، به ویژه تحولات سیاست خارجی و پرونده هسته ای می تواند به سرعت روندهای بازار ارز را با تغییرات گسترده مواجه کند. در حالی که از سال ۹۰ و در پی تشدید تحریم های اقتصادی و عدم دستیابی به توافق در مذاکرات هسته ای، روندی صعودی (و در عین حال پرنوسان) بر بازار ارز کشور حاکم شد، اکنون و به دنبال موفقیت های اخیر دیپلماسی خارجی دولت روحانی، در شرایط کاملا معکوسی قرار گرفته ایم. دستیابی به توافق در موضوع هسته ای و لغو تحریم های اقتصادی، اکنون بیش از هر زمانی در دسترس می نماید و همین امر بازار ارز کشور را با نوسانات رو به پایین مواجه کرده است.
در چنین شرایطی تعیین نرخ معینی برای ارز (برای مثال ٣ هزار تومان) و تلاش بانک مرکزی برای جلوگیری از کاهش نرخ ارز نسبت به این نرخ تعیین شده به منظور مدیریت نوسانات نرخ ارز، ممکن است بانک مرکزی را عملا درگیر جلوگیری از روندی نزولی در بازار ارز کند. چنین سیاستی در شرایطی که دستیابی به توافق در مذاکرات هسته ای به مرور قابل حصول تر می نماید، موجب می شود تا بانک مرکزی برای نگه داشتن نرخ ارز در نرخی مانند ٣ هزار تومان، نه تنها تزریق ذخایر ارزی به بازار را به صفر برساند؛ بلکه به مرور به خریدار عمده ارزهای خارجی تبدیل شود، اما با روند نمی توان جنگید و به زودی بانک مرکزی مجبور به توقف خریدهای ارزی و پذیرش کاهش نرخ ارز خواهد شد. در چنین شرایطی است که عمل به کریدور قیمتی – مقداری ارزی می تواند مسیر حرکت هموار نرخ ارز در حول روند نزولی را فراهم کند تا علاوه بر مدیریت نوسانات ارزی، از روندهای ارزی ممانعت نکند.
منبع: جام جم آنلاین