• اختلافاتی که بین مسکو – پکن از یک طرف و واشینگتن و متحدین آن از طرف دیگر بر سر صدور قطعنامه بر اساس بند هفتم منشور سازمان ملل متحد بروز کرده بود با تصویب قطعنامه ۲۱۱۸ به طور مرضی الطرفین رفع گردید و مکانیزم خودکار اقدام قهریه برای تصویب استفاده از زور، دست کشورهای دیگر برای اقدامات یکجانبه را منتفی کرده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۹ مهر ۱٣۹۲ -  ۱ اکتبر ۲۰۱٣

پس از چند هفته رایزنی فشرده و سخت بالاخره در روز پنجشنبه ۲۶ سپتامبر شورای امنیت سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه ۲۱۱٨ زمینه برای تحقق پیشنهاد روسیه جهت کنترل و امحای تسلیحات شیمیایی سوریه را فراهم کرد. این قطعنامه که با موافقت تمامی ۱۵ عضو شورای امنیت به تصویب رسید هر چند که الزام آور می باشد اما با اصرار روسیه و چین هر گونه اقدام نظامی علیه دمشق را منوط به تصویب یک قطعنامه دیگر در شورای امنیت می کند. اختلافاتی که بین مسکو – پکن از یک طرف و واشینگتن و متحدین آن از طرف دیگر بر سر صدور قطعنامه بر اساس بند هفتم منشور سازمان ملل متحد بروز کرده بود با تصویب قطعنامه ۲۱۱٨ به طور مرضی الطرفین رفع گردید و مکانیزم خودکار اقدام قهریه که به لحاظ نقض قطعنامه از سوی کشور هدف، در بند هفتم لحاظ شده با گنجاندن شرط رجوع دوباره به شورای امنیت برای تصویب استفاده از زور، دست کشورهای دیگر برای اقدامات یکجانبه را منتفی کرده است. هم چنین در متن این قطعنامه به خلاف اصرار جناح غربی و به خصوص فرانسه برای محکوم کردن رژیم "بشار اسد" به عنوان مسبب حملات شیمیایی ۲۱ اوت، هیچ اشاره یی به مسبب این حملات نشده و به همین دلیل بار حقوقی منفی برای دمشق نخواهد داشت. قبل از صدور این قطعنامه، در روز ۲۵ سپتامبر"سازمان منع کاربرد تسلیحات شیمیایی" طرح نابودی تسلیحات شیمیایی در سوریه را تصویب کرده بود و هم زمان گروه بازرسان شیمیایی این سازمان نیز دوباره به دمشق بازگشته بودند تا در مورد دیگر پرونده های اتهامی کاربرد این تسلیحات به خصوص در مناطق "خان العسل و شیخ مقصود" تحقیقات خود را ادامه دهند. با توجه به قطعنامه ۲۱۱٨ و مستند به مفاد و مکانیزم تعبیه شده در این قطعنامه تا زمانی که دولت سوریه با بازرسان اعزامی و تیمی که در آینده برای کنترل و امحای تسلحیات شیمیایی به این کشور اعزام می شوند، همکاری کند بحث حمله نظامی به سوریه به طور اصولی و حقوقی منتفی خواهد بود. از این به بعد همان گونه که رهبران شرقی و غربی دخیل در بحران سوریه اذعان کرده اند تمرکز سازمان ملل متحد و جامعه بین المللی بر اجرای پروسه نشست "ژنو۲" که ظاهرا قرار است در ماه نوامبر برگزار شود، معطوف خواهد شد. این موفقیت بین المللی در خصوص بحران خونبار سوریه مسیر تازه یی را گشوده است که اگر نیروهای افراطی و مخل مصالحه سیاسی در جریان اجرایی آن دست به کارشکنی نزنند می تواند تا حدود زیادی امید به راه حل سیاسی بحران را زنده کند. موقعیت و ماهیت قطعنامه ۲۱۱٨ بر اساس توافق ژنو بین "سرگئی لاورف و جان کری" وزرای امور خارجه روسیه – آمریکا طوری تنظیم شده است که منافع جناح شرقی، جناح غربی و دولت دمشق را در خود لحاظ کرده و همه می توانند خود را برنده به حساب آورند هر چند که محور منطقه یی محافظه کار سنی (ترکیه، عربستان و قطر) در کنار اپوزیسیون مسلح سوری بدون شک بازنده اصلی این توافق خواهند بود.
اینکه چگونه کشورهای غربی به رهبری آمریکا توانستند با جناح شرقی به سردمداری روسیه به توافق برسند قبل از هر چیز به انطباق منافع این دو بلوک برای عدم اخلال در نظم بین المللی ارتباط پیدا می کند. آنان برای اجتناب از پرداخت هزینه سنگین یک جنگ، تمکین به دیدگاه غالب ضدجنگ در افکارعمومی جهانی، پیچیدگی بحران سوریه، وضعیت شکننده منطقه پیرامونی، تشدید اختلافات در جناح اپوزیسیون و مهم تر از همه بیانیه ۱٣ گروه مسلح شورشی در عدم به رسمیت شناختن ائتلاف ملی سوریه و تاکید آنان به راه حل قهری با جهت گیری افراطی گری مذهبی، گزینه مصالحه حداقلی را تنها مسیر مطلوب در شرایط کنونی تشخیص دادند. از طرف دیگر نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد که در آن یخ روابط ایران – آمریکا تا حدودی شکست به دلیل ارتباط این دو موضوع با همدیگر موجب گردید تا به موازات گشودن یک مسیر تازه در پرونده اول روند برای مصالحه در پرونده دوم نیز مهیا شود. اینکه بعد از صدور قطعنامه "بان کی مون" دبیرکل سازمان ملل متحد صدور قطعنامه ۲۱۱٨ را تاریخی خوانده است نشاندهنده برایند عینی جامعه بین المللی از پذیرش منطق سیاسی و حقوقی در پروسه حل و فصل منازعات ملی، منطقه یی و بین المللی خواهد بود. تعمیق بحران و تحمیل آلترناتیو اسلامگرایان تندرو مرتبط با القاعده در بین نیروهای شورشی در سوریه در طی هفته ها و ماه های اخیر، موجب شد تا اراده جهانی حرکت در مسیر اقدامات قهری در عرصه عینی میدان جنگ که تنها به نفع این نیروها تمام می شد را به سمت این توافق و مصالحه سیاسی سوق دهد. هم چنین نباید از درک شرایط حساس کنونی توسط دولت دمشق جهت پذیرش بدون قید و شرط پیشنهاد کنترل و امحای تسلیحات شیمیایی این کشور نیز غافل بود چرا که این حرکت دیپلماتیک و به موقع، جناح جنگ طلب داخلی و خارجی را کاملا خلع سلاح کرد. جهان سیاست عرصه بازی و تصمیم گیری به موقع در مرز تهدیدها و فرصت ها می باشد و نیرویی که این موقعیت زمانی را شناخته و عکس العمل لازم را نسبت به آن انجام دهد همواره توفق خود را بر نیروی دیگر که عدم انعطاف پذیری در وضعیت "رانشی" را دنبال می کند، تحمیل خواهد کرد. صدور قطعنامه ۲۱۱٨ در مورد بحران سوریه می تواند یک کلاس درس برای رهبران سیاسی جهان باشد که همواره بیاموزند که آن کسی که به موقع تصمیم درست را بگیرد در واقع با در دست گرفتن ابتکار عمل موقعیت خود را تثبیت می کند. اطمینان بشار اسد در طی روزهای اخیر نسبت به تحکیم موقعیت خود و عبور از خطرات یک جنگ بزرگ تا حدودی نشان می دهد که به عکس تصور غالب وی آموزه های سیاست "ماکیاولی" را بهتر از گروه های شورشی و رهبران سیاسی مخالف منطقه یی خویش آموخته بود. در جریان بحران سوریه از این پس هر چه که زمان بگذرد با توجه به حساسیت جامعه بین المللی نسبت به جایگاه و موقعیت اسلامگرایان تندرو و دست بالای این جناح در بین نیروهای شورشی سوری، اپوزیسیون مسلح در وضعیت ضعیف تری نسبت به دولت دمشق قرار خواهد گرفت. پرونده بحران سوریه یک بار دیگر نشان داد که حتی در شرایطی که جنگ طلبان بسیار قدرتمند باشند یک بازیگر سیاسی ماهر با تمکین به صلح، مصالحه ملی و عدم پافشاری بر برگ های سوخته قادر است یک موقعیت حداقلی برای خود یا ساختار خودی را تا حدودی بیمه کند.