• بحران سوریه به لحاظ موقعیت چندوجهی خود و تکثر بازیگران داخلی و خارجی در بطن آن، رسیدن به مصالحه و خروج از بن بست از وضعیت موجود را بسیار مشکل تر از پیش بینی و تلاش های میانجیگرانه کرده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲۹ مهر ۱٣۹۲ -  ۲۱ اکتبر ۲۰۱٣

بحران سوریه به لحاظ موقعیت چندوجهی خود و تکثر بازیگران داخلی و خارجی در بطن آن، رسیدن به مصالحه و خروج از بن بست از وضعیت موجود را بسیار مشکل تر از پیش بینی و تلاش های میانجیگرانه کرده است. سیر رخدادها در طی این بحران که در هفته های گذشته تا مرز حمله نظامی خارجی به بهانه استفاده رژیم "بشار اسد" از تسلیحات شیمیایی در حومه دمشق پیش رفت، با پیشنهاد خلع سلاح و امحای تسلیحات شیمیایی سوریه در توافق بین "جان کری" و "سرگئی لاوروف" وزرای امور خارجه آمریکا و روسیه تا حدودی به نقطه آرامش رسید. پذیرش این توافق از سوی دولت سوریه و بلافاصله اعزام کارشناسان تسلیحاتی سازمان ملل متحد و سازمان منع تسلیحات شیمیایی به دمشق که به گفته خود آنان با همکاری مثبت سوری ها همراه گردید در چند هفته اخیر بسیاری از معادلات را بر هم زده است. هم زمان با این موضوع تشدید شکاف و اختلاف در بین مخالفان اسد و شورشیان مسلح در خصوص پذیرش این توافق در کنار گسترش درگیری بین اسلامگرایان مرتبط با القاعده و دیگر گروه های مسلح بر سر تثبیت حاکمیت بر قلمرو در مناطق تصرف شده بیش از پیش بر پیچیدگی امور و نوع بازیگری نیروهای رقیب در چارچوب توافقات انجام گرفته و یا نقض مکانیزم حل و فصل سیاسی منازعه افزوده است. در حالی که به دلیل تحولات جدید در بحران سوریه هژمون های بین المللی به خصوص روسیه و آمریکا در این خصوص از سیاست جنگ سرد به طرف همکاری مرضی الطرفین پیش می روند و قدرت های منطقه یی به لحاظ هزینه یک منازعه فرقه یی و جنگ نیابتی تا حدودی در موضع انفعالی و کاهش رقابت های بی حاصل تمایل یافته اند به نظر می رسد که در پروسه یک واقعیت عینی سنگینی حاصل جمع منازعه موجود و نتیجه نهایی به تدریج به کنش بازیگران رقیب داخلی تحمیل شده است. در چنین وضعیتی که دو ضلع ماجرا به سمت تعامل و بی عملی سوق پیدا کرده اند برایند و نتیجه بحران سوریه از این پس در قلمرو سرزمینی و به چگونگی شطرنج سیاست رژیم اسد و عکس العمل مخالفان بستگی بیشتری پیدا خواهد کرد. اشتباه محاسبه توسط هر کدام از طرفین دعوی در حوزه ملی در این وضعیت می تواند برای هر کدام از طرفین مستلزم پرداخت هزینه سنگین باشد. شکافی که هم اینک در بین اپوزیسیون سیاسی و شورشیان مسلح سوری بروز و ظهور یافته است نتیجه معادلات جدیدی می باشد که در حوزه بیرونی بحران رقم خورده است و ظاهرا این گروه ها که اتکای بیش از حدی به عنصر بیرونی بحران داشته اند امروز در منگنه یک تناقض ماهوی گرفتار شده اند که نتیجه همین تغییر معادلات است.
روز یکشنبه ۱٣ اکتبر "جورج صبرا" رئیس شورای ملی سوریه در استانبول اظهار داشت که چنانچه ائتلاف مخالفان در مذاکرات صلح موسوم به ژنو۲ شرکت کند، این گروه از ائتلاف خارج می شود. گروه تحت رهبری صبرا در ائتلاف مخالفان ۴۰ کرسی از ۱۱۴ کرسی را در اختیار دارد و جالب تر اینکه آنان شاخه لیبرال اپوزیسیون تحت حمایت غرب و ائتلاف منطقه یی را شکل می دهند. دو هفته قبل نیز ۱٣ گروه مسلح شورشی که تقریبا اکثریت مطلق جنگجویان حوزه میدانی نبرد می باشند ضمن مخالفت با مذاکرات ژنو۲ و رهبران سیاسی ائتلاف مستقر در ترکیه، خرج سفره خود را از دیگران جدا کرده بودند. این مخالفت ها با مذاکرات ژنو۲ در حالی بیان می شود که در طول چند هفته اخیر اخبار زیادی از برخوردهای نظامی بین شاخه های نامتجانس مخالفان مسلح بر سر قلمرو در مناطق متصرفی انتشار یافته و تضاد اسلامگرایان با اقلیت تقریبا بی طرف کردها نیز تشدید یافته است. به تازگی نیز با انتشار اسناد و شواهد جدید و هم چنین صدور بیانیه های سریالی سازمان عفو بین المللی، دیده بان حقوق بشر و صلیب سرخ جهانی مبنی بر نقض حقوق بشر و اقداماتی که توسط آنان "جنایت علیه بشریت" خوانده شده توسط گروه های شورشی، موج جدیدی متفاوت از قبل علیه شورشیان مسلح به راه افتاده است. این موج جدید که این بار با همسویی رسانه های بزرگ بین المللی نیز همراهی می شود بیش از آنچه اسد را نشانه رفته باشد مخالفان مسلح وی را هدف قرار داده است. هم اکنون دو شاخه خبری هم زمان در خصوص بحران سوریه فعال شده است که از یک طرف اخبار همکاری مطلوب رژیم اسد با بازرسان تسلیحات شیمیایی را بازتاب می دهد و از طرف دیگر به صورت متواتر از نقض حقوق بشر و جنایت علیه بشریت توسط مخالفان خبر پراکنی می کند. اگر تحولات سوریه به خوبی مورد رصد و بررسی قرار گیرد از زمان موافقت دولت دمشق با خلع سلاح شیمیایی هیچ خبری از کمک های جدید بین المللی به شورشیان نیز منتشر نشده است. تمام این تحولات اگر در چارچوب قطعات یک پازل در کنار هم چیده شود تنها یک نتیجه حاصل می شود و آن اینکه سیر تحولات در بحران سوریه دستخوش یک دگرگونی اساسی شده است که بازنده اصلی آن محور منطقه یی حامی مخالفان (ترکیه، قطر و عربستان) و هم چنین گروه های مسلح شورشی در حوزه میدانی نبرد می باشد. حتی به تازگی دولت ترکیه به جهت حمایت های آشکار و پنهان از جهادگران خارجی حاضر در صفوف گروه های اسلامگرا نیز هدف انتقادات زیادی بوده است تا جایی که سازمان دیده بان حقوق بشر دولت اردوغان را شریک در جنایات انجام گرفته توسط شورشیان مسلح اعلان کرده است. در چنین اوضاعی اگر چه تشکیل کنفرانس صلح ژنو۲ با اما و اگرهای زیادی روبه رو می باشد اما مسیر رخدادها حکایت از تغییرات اساسی در معادلات بحران سوریه دارد. حداقل در کوتاه مدت مخالفان اسد حمایت جامعه بین المللی و حتی حس همدردی در بین افکارعمومی جهانی را از دست داده و این هرگونه ابتکار عمل در آینده نزدیک را از آنان سلب می کند. این واقعیت نشان می دهد که بحرانی که از همان ابتدا وجه ژئوپلتیک آن بر وجه دمکراسی و انقلابی آن چربش داشت هم اینک نیز چرایی و موقعیت آن در چارچوب معادلات ژئوپلتیک در بین بازیگران بیرونی رقم خواهد خورد. جهان خسته از جنگ و اروپای درگیر موج پناهندگان آفریقایی – عرب با توجه به تجربه لیبی که موجب بر هم خوردن ثبات در منطقه شاخ آفریقا شده است در چرتکه اندازی خود جایی برای ادامه وضع قبلی و حمایت های بی دریغ از مخالفان سوری را بر نمی تابد. ذات بحران سوریه از وضعیت خاکستری و سایه به موقعیت روشن ارتقا یافته است و در این وضعیت کنش تمامی بازیگران داخلی و خارجی از این پس بیش از آنچه وجه "سلبی" داشته باشد به اجبار در موقعیت "ایجابی" مورد داوری و قضاوت قرار خواهد گرفت.