• مقاله ی زیر که تحت عنوان «نقش سرمایه‌داران در اعتراض‌های سیاسی اوکراین» در بی بی سی فارسی منتشر شده، نوشته ی آندرس آسلوند (اقتصاددان) است. این مقاله نشان می دهد که مسائل اوکراین به شدت زیر تاثیر منافع و اختلافات جناح های مختلف سرمایه داران در این کشور است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۲٨ آذر ۱٣۹۲ -  ۱۹ دسامبر ۲۰۱٣

اشاره: مقاله ی زیر که تحت عنوان «نقش سرمایه‌داران در اعتراض‌های سیاسی اوکراین» در بی بی سی فارسی منتشر شده، نوشته ی آندرس آسلوند (اقتصاددان) است. این مقاله نشان می دهد که مسائل اوکراین به شدت زیر تاثیر منافع و اختلافات جناح های مختلف سرمایه داران در این کشور است.

بخش عمده خشمی که موجب اعتراضات گسترده در اوکراین شده، تصور وجود فساد سیاسی و ارتباط نزدیک دولت با سرمایه داران بی نهایت ثروتمند این کشور است.
از نظر بیشتر مردم اوکراین، ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری، با سرمایه‌دارانی که دارای ثروت کلانی هستند مناسبات نزدیک و همکاری دارد. ولی چنین برداشتی تا حد زیادی فقط در بدو امر درست بود. پس از آن که آقای یانوکوویچ در سال ۲۰۱۰ رئیس جمهور اوکراین شد، نه تنها قدرت بلکه ثروت را هم به سرعت در دست خانواده خودش متمرکز کرد و همین سیاست سبب شد که سرمایه داران عمده و ذینفوذ به مخالفت با او برخیزند.
سرمایه دارانی که هنوز فعال هستند، آقای یاکونوویچ را تهدیدی برای بقای خود می دانند و همین موضوع سبب شده که بیشتر آنان از طرفداران توافقنامه بازرگانی با اتحادیه اروپا باشند. ماه گذشته رئیس جمهوری اوکراین اعلام کرد که از امضای این توافقنامه منصرف شده است.
اولکساندر یانوکوویچ، پسر رئیس‌جمهوری اوکراین به نوشته مجله فوربز یکی از ثروتمندترین مردان کشورش است
هنگامی که ویکتور یانوکوویچ، در فوریه سال ۲۰۱۰ در انتخابات ریاست جمهوری برنده شد، از حمایت بیشتر سرمایه داران و صاحبان صنایع مهم اوکراین برخوردار بود. پس از پیروزی، او کابینه‌ای تشکیل داد که نمایندگان دست کم ۹ گروه مختلف از بازرگانان و صاحبان صنایع اوکراین در آن عضویت داشتند. ولی یک رشته تغییرات سریع در دولت سبب شد که در دسامبر سال جاری میلادی، تعداد گروه هایی که در دولت نماینده دارند به دو گروه کاهش یابد.
در حال حاضر، دولت و به طور فزاینده‌ای اقتصاد اوکراین در دست گروهی از بازرگانان جوان است که دوست اولکساندر، پسر ارشد رئیس جمهور هستند که ۴۰ سال دارد. این گروه به "خانواده" یانوکوویچ شهرت دارند.
با این وجود، این که چه کسی مالک چه چیزی است دقیقا روشن نیست و احتمال دارد بیشتر ثروت در واقع متعلق به خانواده حقیقی آقای یاکونوویچ باشد.
این بازرگانان جوان که اهل دونتسک، زادگاه آقای یاکونویچ در شرق اوکراین هستند، علاوه بر پست مهم وزارت کشور، متصدی تمام پست های کلیدی اقتصادی در دولتند.
آقای یاکونوویچ، غول های سرمایه داری در اوکراین را به تدریج از صحنه بیرون رانده است.
بازرگانان و صاحبان صنایع جوانی که تازه وارد میدان شده‌اند، شرکت های متعلق به سرمایه داران با نفوذ را یکی پس از دیگری به خریده‌اند. با توجه به این که "خانواده" یاکونوویچ، اجرای قانون و کار دادگاه ها و مسئولین مالیاتی را کنترل می کنند، می توان گفت فروش شرکت ها کاملا داوطلبانه نبوده است.
این افراد در صنایع سنگین سنتی، رسانه ها و بانک ها رخنه کرده اند و کمتر سرمایه دار سنگین وزنی اکنون جرأت می کند با آقای یاکونوویچ مخالفت کند. سعی بیشتر این گونه افراد این است که خود را بی طرف نشان دهند.

"سرزنش واضح"
تنها کسی که از این قاعده مستثنی است، پترو پوروشنکو موسوم به "سلطان شکلات" و صاحب کارخانجات شکلات سازی "روشن" است که مشتریان زیادی دارد.
آقای پوروشنکو، به اتفاق سایر رهبران مخالفان در میدان آزادی کیف، پایتخت اوکراین دست به تظاهرات زده است.
او یکی از رهبران انقلاب نارنجی سال ۲۰۰۴ بود و کانال تلویزیونی ۵ که متعلق به اوست، به تفصیل تظاهرات جمعی آن دوره را گزارش می داد. آقای پوروشنکو، اکنون نیز دست به همین کار زده است.
فعالیت آقای پوروشنکو، عمدتا در زمینه کشاورزی، شکلات سازی و شکر است یعنی صنایعی که به دولت چندان وابسته نیست و به همین جهت بر خلاف صاحبان صنایع سنگین، در معرض خطر قرار ندارد. علاوه بر این او به طور بی سابقه ای با جرأت است.
در میان سرمایه داران مهم طرفدار آقای یانوکوویچ، تنها رینات آخماتف و دمیترو فیرتاش، ممکن است هنوز در جبهه او باشند.

آقای آخماتف از سال ۲۰۰۰ تا کنون ثروتمندترین شخص اوکراین بوده و شش پست کابینه در اختیار متحدان اوست.
او مالک شرکت موسوم به سیستم اداره سرمایه (اس سی ام) است که تعداد کارمندانش از تاریخ ریاست جمهوری آقای یاکونوویچ دوبرابر شده و به ۳۰۰ هزار نفر رسیده است. بیشتر این گسترش، عمدتا به دلیل خریدن کارخانجات فولاد سایر سرمایه داران مهم و نیز خریدن شرکت های دولتی بوده است.
آقای آخماتف از دهه ۱۹۹۰ به بعد، از شرکای اصلی و ارشد آقای یاکونوویچ بود ولی اکنون به وضوح تنزل مقام پیدا کرده و به صورت یک شریک درجه دو درآمده است.
شرکت اس سی ام، مالک چندین کارخانه فولاد در چند کشور اروپایی است و فولادی که به اتحادیه اروپا صادر می کند برای آینده اش حیاتی است. از این رو شرکت وی سیاست طرفداری شدید از اتحادیه اروپا را اتخاذ کرده است.
با این وجود، بیانیه ای که شرکت مورد بحث تنها چند روز بعد از انصراف آقای یاکونوویچ از امضای توافقنامه تجاری با اتحادیه اروپا و درهم شکستن تظاهرات کیف توسط پلیس، انتشار داد، موجب تعجب عده ای شد.
در این بیانیه آمده بود که گروه اس سی ام، خواستار یک اوکراین مستقل و قوی است که شریک قابل اعتمادی برای اتحادیه اروپا و روسیه باشد.
ولی مضمون سیاسی این بیانیه صراحت بیشتری داشت: "گروه اسم سی ام، بر پایه ارزش های اروپایی بنا شده. حکومت قانون، احترام به حق مالکیت خصوصی، آزادی بیان، آزادی شخصی و آزادی اجتماعات صلح آمیز از جمله اولویت های مهم ماست. ما کاملا مخالف هر خشونتی هستیم."
یک چنین متنی را می توان سرزنش واضح رئیس جمهور به دلیل کوتاهی او در امضای توافقنامه تجاری و توسل او به زور تعبیر کرد.

"آسیب پذیری بیش از حد"
سرمایه دار دیگری که هنوز درجبهه طرفداران آقای یاکونوویچ قرار دارد، دمیترو فیرتاش است. او در صدور گاز و صنایع شیمیایی فعالیت قابل توجهی دارد ولی روابطش با رئیس جمهور به طور فزاینده ای متزلزل به نظر می رسد.
در دسامبر ۲۰۱۲ آقای یاکونوویچ اعضای طرفدار آقای فیرتاش در دولت را برکنار کرد. در ۳۰ نوامبر سال جاری نیز سرهی لیووچکین، متحد مهم آقای فیرتاش که رئیس دفتر آقای یاکونوویچ بود استعفا داد. گفته می شود که این استعفا در اعتراض به خشونت علیه تظاهرکنندگان در میدان استقلال کیف، که عمدتا دانشجو بودند صورت گرفته است.
ولی از انجا که ویکتور یاکونوویچ از قبول این استعفا خودداری کرده، آقای لیووچکین هنوز پست خود را ترک نکرده است.
برخلاف زمان انقلاب نارنجی، در حال حاضر عملا تمام کانال های تلویزیونی اوکراین که سرمایه داران عمده آن را کنترل می کنند، تظاهرات را کاملا بی طرفانه گزارش می دهند. یک چنین روالی نشان دهنده رابطه پیچیده کنونی سرمایه داران اوکراینی با رئیس جمهورشان است.
کانال های تلویزیونی متعلق به آقای فیرتاش و پوروشنکو نیز همین سیاست بی طرفی را رعایت می کنند. تنها تلویزیون دولتی اوکراین است که تظاهرات را نادیده گرفته است.
از این رو نباید درمیزان نفوذی که صاحبان صنایع و سرمایه داران عمده اوکراین بر آقای یاکونوویچ دارند، اغراق کرد.
از این گذشته، تمام آنها طرفدار توافقنامه تجاری با اتحادیه اروپا هستند. بخشی از این طرفداری به این دلیل است که می خواهند کالاهایشان را به اروپا صادر کنند ولی دلیل مهم این است که تمام آنها می خواهند در مقابله با حمله "خانواده" یاکونوویچ از حمایت قانونی برخوردار شوند.
حتی کسانی هم که می توانند کالاهای خود را به روسیه صادر کنند از وقفه های ناگهانی متعدد در صدور کالاهایشان که به دلیل تحریم های بازرگانی غافلگیرانه روسیه است، به تنگ آمده اند.
این افراد مایلند به مخالفان کمک مالی کنند ولی بیش از آن آسیب پذیرند که بخواهند مخالفت خود با آقای یاکونوویچ را به طور علنی نشان دهند.