• اکنون از گوشه و کنار شنیده می‌شود که علی خامنه‌ای رهبر ایران از اجرای توافق هسته‌ای ژنو میان این کشور و گروه ۱+۵ ناراضی است. رضایت خامنه‌ای در روند موفقیت توافقنامه ایران با شش قدرت جانی در موضوع هسته‌ای این کشور تا کجا اهمیت دارد؟ ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۲ بهمن ۱٣۹۲ -  ۲۲ ژانويه ۲۰۱۴

تا یک سال پیش از توافق در ژنو میان دو طرف میز مذاکره هسته‌ای ایرن، کسی در میان ملت ایران فکر نمی‌کرد همصدا با رییس‌جهور، رهبر نیز رضایت بدهد. اکنون از گوشه و کنار شنیده می‌شود که علی خامنه‌ای رهبر ایران از اجرای توافق هسته‌ای ژنو میان این کشور و گروه ۱+۵ ناراضی است.
رضایت خامنه‌ای در روند موفقیت توافقنامه ایران با شش قدرت جانی در موضوع هسته‌ای این کشور تا کجا اهمیت دارد؟ رفتارشناسی مجموعه بیت رهبری در مقاطع تصمیم‌گیری‌های مهم در سرنوشت ایران هسته‌ای چه نقشی دارد؟

از تجربه‌ هسته‌ای بی ایراد تا توافقنامه ژنوچای!
برخی از رسانه‌های طرفدار ولایت فقیه به تشابه توافقنامه ژنو با عهدنامه ترکمانچای اشاره می‌کنند: «توافقنامه "ژنو" سال ۱٣۹۲ در حالی میان ایران و شش کشور امضا شد که ایران ۱٨۶ سال قبل از آن در سال ۱۲۰۶ عهدنامه "ترکمانچای" را که عموما از آن با عنوان "ننگین" یاد می‌شود تجربه کرده بود و شباهت‌های عجیبی میان آن عهدنامه و این توافقنامه به چشم می‌خورد.»
علی خامنه‌ای چند روز پیش از توافق ژنو گفت به مذاکرات جاری هسته‌ای با قدرت‌های جهانی "خوشبین نیست" اما معتقد است "این تجربه ایرادی ندارد."
در روزهای اخیر جواد کریمی‌قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، سخنانی را به خامنه‌ای نسبت داد که به شبهه‌ی وجود نارضایتی رهبر دامن زد. به گفته وی، خامنه‌ای گفته است: "من فقیه هستم و سه بار این متن را خوانده‌ام و از آن تثبیت حق غنی‌سازی هسته‌ای به دست نمی‌آید."
سایت "حکمت سرا" نزدیک به جبهه پایداری، پس از انتشار فایل صوتی حرف‌های کریمی قدوسی، ادعایی را مطرح می‌کند مبنی بر اینکه خامنه‌ای، تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را به "پافشاری نکردن بر حقوق هسته‌ای" ایران متهم کرده است.
دفتر رهبری تا به‌حال وجود نارضایتی خامنه‌ای را تکذیب نکرده است.

رییس‌ دولتی که می‌خواهد با جهان نشست و برخاست کند
حسن روحانی به نقش تاثیرگذار خود از سال‌هایی نه چندان دور، در روند شکل‌گیری مذاکرات و رسیدن به یک توافق تاریخی خبر داده بود. ریاست جمهوری در حکومت جمهوری اسلامی نیاز به انعطاف‌پذیری و حرف‌شنوی از دستورات حکومتی خامنه‌ای و حرکت در راستای نظام اسلامی‌ای است که بنیان آن را خمینی با صرف هزینه‌های بسیار بر دوش مردم ایران نهاده بود.
روحانی با شعار تدبیر و اعتدال، مشتاق‌تر از هر کسی در ساختار قدرت ایران، بی‌تابانه به پای میز مذاکره شتافت. بسیاری بر این عقیده‌اند که چاره‌ای جز این برای نماینده حکومت و البته به شکل تلویحی نیز نماینده ملت ایران، پس از فشارهای کم‌نظیر تحریم‌های همه‌جانبه علیه این کشور نمانده بود.
ر‌ییس‌جمهور به تازگی در واکنش به منتقدان مذاکرات هسته‌ای گفته است: "برخی متوجه نیستند که رهبری نظام، نقش تعیین‌کننده‌ای در سیاست‌های کلی نظام دارند و اختیار برخی از امور با ایشان است و ایشان باید تصمیم بگیرند."
جدای از بی‌توجهی برخی به نقش تعیین‌کننده رهبر ایران، رییس‌جمهور نیز اختیار تصمیم‌گیری را مختص تیم مذاکره‌کننده نمی‌داند و سهم خامنه‌ای را بیش‌تر از هر کسی در این توافق می‌داند و قطعا سود و زیان حاصله از رهگذر این تصمیم‌گیری نیز، دیر یا زود دامن مجموعه بیت رهبری و شخص رهبر را خواهد گرفت.
روحانی بارها با ژست گرفتن‌های دیپلماتیک بر این نکته که می‌خواهد با جهان نشست و برخاست داشته باشد، سعی کرده ایران را از انزوایی برهاند که در ٨ سال دولت احمدی‌نژاد در حق این کشور روا شده است.

دگرگونی فرمی دیپلماسی نظام
در میان ناظران داخلی هنوز پرسشی اساسی پابرجاست؛ با وجود دروغگو خواندن دولتمردان آمریکایی و مخالفت‌های رهبر با آمریکا و هم‌پیمانانش در طول سال‌ها سکانداری حکومتی در ایران، چرا مذاکرات به مرحله اجرا رسید؟
خامنه‌ای در بجنورد (۱۹/۷/۹۱): «تحریم از اول بوده است. امروز دشمنان ما -چه دولت آمریکا، چه بعضی از دولت‌های اروپایی- تحریم را مرتبط کرده‌اند به مساله‌ی انرژی هسته‌ای. دروغ می‌‌گویند. آن روزی که اینها تحریم‌ها را برقرار کردند، انرژی هسته‌ای در کشور نبود... وانمود می‌کنند که اگر ملت ایران از انرژی هسته‌ای صرف‌نظر کند، تحریم‌ها برداشته می‌شود. دروغ می‌گویند.»
این مواضع چه پیام‌های روشن و ناروشنی برای مخاطبین خاص داخلی و خارجی به همراه دارد؟
خامنه‌ای موضع‌گیری‌های متفاوتی پس از تشدید فشار تحریم‌های نفتی و بانکی و اقتصادی اختیار کرد. یکی از مشهورترین واکنش‌های او برای رفع نگرانی مخالفان داخلی و شاید خارجی درباره حضور در مذاکرات هسته‌ای، ایده‌ی "نرمش قهرمانانه" بود که دیپلماسی نظام را دچار دگرگونی فرمی کرد.
رییس‌جمهور چند ساعت پس از توافق ژنو (٣/۹/۱٣۹۲): «حقوق هسته‌ای و حق غنی‌سازی ملت ایران مورد اذعان قدرت‌های جهانی که سال‌ها سعی بر انکار آن داشتند قرار گرفت، دستاوردهای قطعی این توافق اولیه، به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته‌ای ایران بوده است... اینجانب با تبریک این توفیق الهی و با تقدیر و تشکر از پشتیبانی‌های بی‌شائبه ملت بزرگ ایران...»
در اینجا سخنی از رهبر به میان نمی‌آید. شاید همانند سالیان پیش رهبر در حساس‌ترین لحظات تصمیم‌گیری‌ هسته‌ای (دولت خاتمی) باز هم سکوت اختیار کند و چند سال بعد به مناسبت‌های مختلف، از اشتباهات تیم مذاکره‌کننده سخنان عبرت‌آموزی به گروه مذاکره‌کننده بعدی تذکر بدهد.
حسن روحانی در جمع مردم خوزستان (۲۵/۱۰/۹۲): «ما حاضر نیستیم یک میلی‌متر از حقوق خود عقب‌نشینی کنیم. ما حاضر نیستیم در بهره‌مندی از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای از حقوق خود کوتاه بیاییم و می‌گوییم فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کم‌تر. فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای حق قانونی ماست و از آن کوتاه نخواهیم آمد.»
دولتمردان ایران ظاهرا برای تفهیم مردم این کشور، از ادبیاتی متفاوت از آنچه که در میان خطوط توافقنامه رخ داده است، استفاده می‌کنند. برخی این شیوه سخن گفتن را همانند سخنرانی‌های پوپولیستی احمدی‌نژاد و گفته‌های عوام‌فریبانه حاکمان ایران در طول ٣۵ سال حکومت جمهوری اسلامی می‌دانند.

گروگانگیری هسته‌ای
ناصر نوبری کارشناس ارشد سیاست خارجی و سفیر اسبق ایران در شوروی در مقاله ای با عنوان "موافقتنامه یا زیارتنامه ژنو؟" در روزنامه "وطن امروز" یکی از روزنامه‌های نزدیک به اصولگرایان که در تاریخ دوشنبه ٣۰ دی ۱٣۹۲، به نشانه اعتراض به اجرای توافق هسته‌ای به صورت سیاه و سفید چاپ شد نوشت: «اکنون لیست اقداماتی که ما در گام اول کوتاه‌مدت ۶ ماهه باید انجام دهیم کاملاً در رسانه‌ها منتشر شده و به طور واضح نشان می‌دهد ما برگشته‌ایم عقب و حتی در نقطه‌ای کمتر از خط قرمزمان یعنی کمتر از غنی‌سازی صنعتی ایستاده‌ایم و امکان ادامه و توسعه برنامه هسته‌ای تا مرحله غنی‌سازی صنعتی را نداریم. اگر لیست را دقیقا ملاحظه کنیم خواهیم دید که همه امتیازات ممکن و حتی فراتر از امکانات‌مان را به قول خاویر سولانا بسیار سخاوتمندانه داده‌ایم. دیگر چیزی نداریم که بدهیم و دستمان کاملا خالی شده است اما طرف مقابل فقط امکان دسترسی به حدود ۶ میلیارد دلار از درآمدهای ما که بالغ بر ۱۰۰میلیارد دلار می‌شود را آن هم قسطی می‌دهد و تحریم‌های اصلی نفتی و بانکی دست‌نخورده می‌ماند و حق غنی‌سازی ما را هم همچنان انکار می‌کنند»
حمید رسایی نماینده اصولگرای مجلس، اجرای مرحله اول توافق ژنو را تسلیت گفته است. به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا این نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی گفت: "این روز، روزی است که دستاورد دانشمندان هسته‌ای از دست رفت ولی ما فعلا مامور به سکوت هستیم."
ماموریت سکوت در اذهان بسیاری از منتقدان داخلی و خارجی حکومت، معادل دستور حکومتی از سوی مجموعه بیت رهبری برای کنترل تندروهای طرفدار ولایت فقیه تعبیر می‌شود.
برخی بر این عقیده‌اند که اگر رهبر موضع سکوت را بشکند و به صورت علنی از در مخالفت با اجرای مراحل و مواد مذکور در توافقنامه هسته‌ای ژنو میان ایران و گروه ۱+۵ درآید، سینه‌چاکان، بسیجیان و رهروان ولایت پلمپ تجهیزات هسته‌ای نطنز را می‌شکنند و بعید نیست که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران را گروگان گرفته و مسیر دیگری را در تاریخ سیاسی ایران رقم بزنند.
در میان سکوت معنادار خامنه‌ای و بی‌اعتمادی او به دشمنان و پروپاگاندای بنفش و خندان روحانی، این تیم بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران است که با احتیاط و دقت از پلمپ تاسیسات هسته‌ای نطنز و سطح غنی‌سازی توافق شده اطمینان حاصل می‌کنند و به جهان مخابره می‌کنند.

مادح نظری - روزنامه‌نگار