اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۹ بهمن ۱٣۹۲ -  ۲۹ ژانويه ۲۰۱۴

رادیو زمانه: به‌تازگی انتشارات فیروزی در تهران اثر تازه‌ای از محمود دولت‌آبادی را منتشر کرده است. این اثر که هم به شکل کتاب و هم به شکل کتاب گویا منتشر شده، «وزیری امیر حسنک» نام دارد و در واقع بازخوانی فرازهایی از تاریخ بیهقی است. رمان «زوال کلنل» از این نویسنده همچنان منتظر مجوز انتشار است.

نثر بیهقی یکی از بهترین نمونه‌های نثر دوره غزنوی است. پیش از انقلاب، دکتر زهرا خانلری و دکتر ذبیح‌الله صفا در مجموعه ارزشمندی با عنوان «شاهکارهای ادب فارسی» داستان حسنک وزیر از مجموعه تاریخ بیهقی را با شرح برخی واژگان منتشر کرده بودند. این کتاب را انتشارات خوارزمی با بهای بسیار نازل و در شمارگان بسیار گسترده در اختیار خوانندگان کتاب و ادب‌دوستان قرار داده بود. در کهنه‌فروشی‌ها این کتاب که بارها هم تجدید چاپ شده این روزها به بهای هزار و هشتصد تومان به فروش می‌رسد.

محمود دولت‌آبادی در شرایطی داستان بر دار شدن حسنک وزیر از تاریخ بیهقی را به شکل کتابی نفیس و با بهای ۲۹ هزار تومان منتشر کرده که رمان «زوال کلنل» او همچنان در انتظار صدور مجوز به‌سر می‌برد.
آقای دولت‌آبادی درباره انگیزه‌اش از انتشار پاره‌ای از تاریخ بیهقی به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته است: «آمدند پیش من که می‌خواهیم همان‌طور که نیشابوری‌ها مجسمه‌ عطار و خیام دارند، مجسمه‌ شما را هم بسازیم، گفتم نمی‌خواهم سنگ شوم. گفتند برایتان در سبزوار و در جای خانه‌ قبلی خانه بسازیم، گفتم اگر قرار بود خانه‌ای آباد باشد، خراب نمی‌شد. پرسیدم چرا روی بیهقی کار نمی‌کنید؛ او که استاد نثر پارسی است. در نتیجه با توجه به وضعیت امروز که همه چیز صوتی و تصویری است، پذیرفتم بخش‌هایی از بیهقی را بخوانم، و از آن‌جا که حسنک در دانشگاه‌ها معرفی شده و مردم بیهقی را با او می‌شناسند، ‌این داستان را انتخاب کردم.»
از بین رمان‌نویسان، نخستین بار هوشنگ گلشیری در سال‌های دهه ۶۰ در کارگاه‌های داستان‌نویسی‌اش و سپس در ماهنامه کارنامه به نثر بیهقی با تأکید بر همین داستان حسنک وزیر پرداخته بود. بسیاری از آثار هوشنگ گلشیری از جمله «شاه سیاه‌پوشان» (درباره اعدام‌های دهه ۶۰ و تواب‌سازی) و رمان «جن‌نامه» و مجموعه داستان «پنج گنج» در ایران مجوز انتشار دریافت نکرده است. نسیم خاکسار هم در پژوهش‌هایی که بر تاریخ بیهقی و برخی متون ادبیات کهن ایران انجام داده، تلاش کرده از نظر فرهنگی چگونگی شکل‌گیری استبداد در ایران را برنمایاند. آثار نسیم خاکسار هم پس از انقلاب در ایران منتشر نشده و او هم در جمهوری اسلامی جزو نویسندگان ممنوع از قلم است.

در چنین شرایطی که بسیار پیش از محمود دولت‌آبادی، هم پژوهشگرانی مانند دکتر زهرا خانلری و دکتر ذبیح‌الله صفا و هم داستان‌نویسان و رمان‌نویسان برجسته‌ای مانند هوشنگ گلشیری و نسیم خاکسار به این متن به طور کامل و جزء به جزء پرداخته‌اند، معلوم نیست که بازنشر آن با صدا و شرح و تفصیلات محمود دولت‌آبادی چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد.

آقای دولت‌آبادی در میان اعضای هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران، آن هم در دو دوره، تنها نویسنده‌ای بود که در دیدار حسن روحانی با هنرمندان در تالار وحدت در ۱۸ دی ماه شرکت کرد.

نویسنده «جای خالی سلوچ» و همچنین رمان توقیف‌شده «کلنل» در نامه‌ای که با عنوان «اگر دیر نشده باشد» منتشر کرده، درباره دیدارش با حسن روحانی در تالار وحدت نوشته بود: «شخصاً به اصطلاح آرد خود را بیخته و الک مربوطه را آویخته‌ام و تا بوده‌ام حرمت آزادی و قانون‌مداری را نگه داشته‌ام و نگه می‌دارم. در عین حال التزام به واقع‌بینی و اندازه نگه‌داری مجابم می‌کند که در خرسندی دیگرانی سهیم باشم که امیدوارند از مسیرهای زمهریری من عبور نکنند در کشمکش‌های نرم و سخت روزگارانی که گذرانیدم و گذرانیدیم.»

و در فراز دیگری از این متن آورده بود: «‌من در باور “درک ضرورت” هستم و طبعاً چنان درکی از بایستگی را منحصر به عرصه‌ فرهنگ و هنر هم نمی‌دانم.»

در همان زمانی که آقای دولت‌آبادی به عنوان یکی از اعضای کانون نویسندگان ایران در تالار وحدت به سخنرانی حسن روحانی گوش سپرده بود که به باور «درک ضرورت» برسد، مأموران امنیتی از برگزاری جلسه ماهانه جمع مشورتی کانون نویسندگان جلوگیری کردند.

دیدار روحانی در تالار وحدت با هنرمندان اتفاق افتاد، اما اجازه ندادند جلسه کانون نویسندگان ایران برگزار شود.
در بیانیه کانون آمده است که این جلسه قرار بود در منزل یکی از اعضای کانون نویسندگان برگزار شود اما مأموران در تماس تلفنی ضمن احضار صاحب‌خانه به یکی از ادارات وزارت اطلاعات او را وادار کرده بودند جلسه را لغو کند.

کانون نویسندگان در بیانیه‌ای که به این مناسبت انتشار داد، به نشست گروهی از هنرمندان با حسن روحانی در تالار وحدت هم اشاره کرده و نوشته بود: «هم‌زمانیِ ممنوعیت تشکیل جلسه جمع مشورتی کانون با برگزاری جلسه رئیس دولت و شماری نویسنده و هنرمند و به‌ویژه آنچه در آن مجلس گفته شد، این پرسش را پیش کشید که چه رابطه‌ای میان آن آواز سر دادن‌ها پیرامون آزادی و هنر، زیرزمینی شدن اندیشه، آن ابراز خرسندی‌ها و امیدواری‌ها با این تهدید و سرکوب وجود دارد؟ چنین دم خروسی را چه طور می‌شود با قسم حضرت عباس نادیده گرفت؟»
کانون نویسندگان ایران در پایان بیانیه خود نوشته بود: «مشکل اساسی نویسندگان و هنرمندان این سرزمین تعریف آزادی نیست بلکه نبودن آن است. ممکن است هر کس برای کسب این آزادی یا هر منفعت دیگری به راهی بیندیشد؛ از جمله همراهی با صاحبان قدرت. این را می‌شود حق شخصی او دانست، چنانکه نقد رفتار او را از جانب دیگران. اما کانون نویسندگان ایران دسترسی ادبیات و هنر به آزادی را، حتی امید آن را، از راه قدرتمداران آزادی‌ستیز ممکن نمی‌داند و صورت مسئله را با راه حل آن یکسان نمی‌پندارد.»

داستان «حسنک وزیر» از تاریخ بیهقی که حتی در کتاب‌های دوره دبیرستان هم آمده، در شرایطی با نام محمود دولت‌آبادی به بهای ۲۹ هزار تومان برای هر جلد منتشر شده، که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرده که رضا براهنی معاند نظام است و آثار او در ایران نباید منتشر شود.

رضا براهنی هم مثل محمود دولت‌آبادی عضو کانون نویسندگان ایران است. او مدتی رئیس انجمن قلم کانادا نیز بود و آثارش به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، سوئدی و فرانسوی ترجمه شده‌ است. بسیاری از آثار رضا براهنی و از جمله رمان «روزگار دوزخی آقای ایاز» و «آزاده خانم و نویسنده‌اش» مانند رمان «زوال کلنل» نوشته محمود دولت‌آبادی مجوز انتشار نگرفته است.

«زوال کلنل» نوشته محمود دولت‌آبادی برای نخستین بار به زبان آلمانی و با ترجمه بهمن نیرومند در تابستان سال ۱۳۸۸ در زوریخ توسط انتشارات یونیون (Union) منتشر شد.

«کلنل» که قرار بود با نام «زوال کلنل» توسط نشر چشمه منتشر شود، اما مجوز چاپ نگرفت، داستان یک سرهنگ وطن‌دوست ارتش است که پنج فرزند دارد و هر پنج فرزندش در جریان انقلاب ایران به یک حزب و یک گروه سیاسی می‌‌پیوندند، از انقلاب آسیب می‌‌بینند و پدر را داغدار می‌‌کنند. وزارت ارشاد این رمان را رسماً ممنوع از انتشار اعلام نکرده، اما با لغو مجوز نشر چشمه، امکان انتشار آن را از بین برده است.

آقای دولت‌آبادی در سال‌های گذشته بارها به عدم انتشار این رمان و به سانسور رمان «کلیدر» اعتراض کرده است.

منتقدان در رسانه‌های آلمانی‌زبان نظر متفاوتی نسبت به این رمان داشتند. روزنامه معتبر دی‌تسایت درباره «کلنل» نوشته بود: این رمان نشان‌دهنده درماندگی یک نویسنده ایرانی در رویکرد به تاریخ کشورش است. نویسنده از موضوع فاصله نگرفته و آن قدر از نظر عاطفی درگیر تاریخ ایران بوده که نتوانسته با دیدی عینی و روشنگرانه به وقایع تاریخی کشورش نگاه کند.

و در ادامه، در فراز دیگری از این نقد آورده بود: «مخاطبان واقعی کلنل در ایران به سر می‌‌برند و زمانی این کتاب می‌‌تواند در تاریخ ایران تأثیرگذار باشد که در ایران منتشر شود.»

اکنون پس از سال‌ها انتظار به جای رمان «کلنل»، داستان «حسنک وزیر» از مجموعه تاریخ بیهقی با نام محمود دولت‌آبادی منتشر شده است. در این میان فقط «حسنک وزیر» به «وزیری امیر حسنک» تغییر کرده و بهای آن هم به ۲۹ هزار تومان افزایش یافته است.