• همزمان با فرارسیدن چهاردهم فوریه مردم کشورهای غربی روز «ولنتاین» راجشن می‌گیرند، حال این سنت غیرخودی چند سالی است که روز۲۵ بهمن را آنچنان فراگرفته و بازار خرید گل، شکلات،... آنچنان داغ شده که نیروی انتظامی در برخی شهرهای ایران اقدام به جمع‌آوری هدایای مخصوص این روز و برخورد با فروشندگان آن می‌کند؛ ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۲٣ بهمن ۱٣۹۲ -  ۱۲ فوريه ۲۰۱۴

نه شب عید است نه چهارشنبه سوری. خبری از پیروزی تیم فوتبال یا برنده شدن کاندیدای محبوب هم نیست، اما خیابان‌ها در هم تنیده است و شلوغ... اگر تقویم را هم زیر رو کنید، علت را پیدا نخواهید کرد. در هیچ تاریخ رسمی اسمی از آن برده نمی‌شود. اما جوان‌ها لبخند می‌زنند، با گلها، جعبه‌ها و کادو انتظار می‌کشند.
همزمان با فرارسیدن چهاردهم فوریه مردم کشورهای غربی روز «ولنتاین» را جشن می‌گیرند، حال این سنت غیرخودی چند سالی است که روز ۲۵ بهمن را آنچنان فراگرفته و بازار خرید گل، شکلات، عروسک‌هایی به شکل خرس و قلب و... آنچنان داغ شده که نیروی انتظامی در برخی شهرهای ایران اقدام به جمع‌آوری هدایای مخصوص این روز و برخورد با فروشندگان آن می‌کند؛ به‌طوری که فروشندگان نباید نمادهای عروسکی این روز را پشت ویترین‌هایشان قرار دهند.

به روز نبودن جشن‌ها
۲۵ بهمن در حالی از سوی برخی جشن گرفته می‌شود که ۲۹ بهمن‌ماه در ایران باستان با نام سپندارمذگان با همین کارکرد جشن گرفته می‌شد و در آن روز افراد برای تجدید مهر و محبت، به یکدیگر هدایایی می‌دادند. حال چرا برخی بدون اطلاع از محتوای مناسبت‌های خارجی، تنها به برگزاری آن اقدام می‌کنند؟ بهرام بیات، جامعه‌شناس، استاد دانشگاه و جانشین سابق معاونت اجتماعی ناجا، دلایل مختلفی را سبب بروز این نوع رفتار‌ها می‌داند. وی با اشاره به اینکه سبک زندگی این نسل با نسل‌های پیش فرق کرده است، می‌گوید: هنجارها و ارزش‌های این نسل با هنجارهای نسل پیشین متفاوت است.
از سوی دیگر کاهش آمار ازدواج به دلیل مشکلات اقتصادی عامل دیگری است که این جامعه‌شناس به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: معمولا ازدواج در نسل‌های پیش بعد از بلوغ جنسی بود و بلوغ جنسی نیز توام با بلوغ اقتصادی و اجتماعی رخ می‌داد. یعنی وقتی جوانی به بلوغ جنسی می‌رسید، می‌توانست یک زندگی تشکیل دهد و زندگی زناشویی‌اش را ادامه دهد. اما در حال حاضر چنین شرایطی برای این نسل وجود ندارد، بنابراین ما پیش‌رسی بلوغ جنسی را نسبت به بلوغ اجتماعی و اقتصادی داریم و جوان قبل از رسیدن به بلوغ اقتصادی و اجتماعی باید به زندگی‌اش ادامه دهد.
اما دهکده جهانی را هم نباید در بروز چنین رفتارهایی بی‌تقصیر دانست، بیات با اشاره به اینکه در دنیای امروز برخلاف دنیای گذشته، یک کشور، جزیره‌ای منفصل از دنیا نیست می‌گوید: دنیای امروز دنیای به‌هم‌پیوسته‌ای است. دنیایی است که ارزش‌ها در آن عام شده است. تعاملات جهانی پیدا شده است. فضا در هم آمیخته شده است. مرز‌های جغرافیایی درنوردیده شده است و ارزش از جوامعی به جوامع دیگر سرایت و رسوخ کرده است.
وی ادامه می‌دهد: همه اینها در حالی است که ما نتوانسته‌ایم ارزش‌های عام بین‌المللی را در هاضمه فکری و فرهنگی جامعه خودمان جای دهیم و رنگ و بوی بومی و دینی و ملی به آنها بدهیم و طبیعی است که با چنین چالش‌هایی مواجه می‌شویم.

فرهنگ در دست مردم
در حالی که در هر ماه ایرانی‌ها جشن‌های متعددی داشته‌اند اما در حال حاضر جز معدودی از مردم، کمتر کسی در مورد جشن‌های ماهانه ایران باستان می‌داند. دلیل این موضوع به اعتقاد بیات این است که جشن‌های دیرینه‌ای که داشتیم در طول زمان و مقتضیات زمان به روز نشده است. وی می‌گوید: به نظر می‌رسد نسل امروز از این موارد بوی کهنگی استشمام می‌کنند. درحالی‌که ما باید در طول زمان جشن‌هایمان را به‌روز کنیم.
بیات با بیان اینکه برای گریز از چالش‌های غیر بومی باید درهم‌آمیختگی بین حاکمیت و ملت به وجود بیاید و این شکاف‌هایی که در طول این سال‌ها داشتیم را با خردمندی و به روز کردن و مدرن شدن در عین حفظ اصالت و هویت برطرف کنیم، می‌گوید: با کمال تاسف در این زمینه‌ها کم‌کاری شده است. تصور بسیاری بر این بوده است که کار فرهنگی کردن یعنی استفاده از عبارات و واژگان کلیشه‌ای. در حالی که ما می‌توانستیم همین فضا‌ها را با کار فرهنگی عمیق به روز کنیم و جامعه را با آنها درآمیزیم و امروزه به آنها افتخار کنیم. وی ادامه می‌دهد: اصل فرهنگ یک جاهایی به درستی در این دولت مطرح می‌شود؛ اینکه «عرصه فرهنگ، عرصه حاکمیت و دستور از بالا به پایین نیست» بلکه فرهنگ باید در دست نخبگان، مردم، هنرمندان و جوان‌ها باشد. با تحکم نمی‌شود این را انجام داد. خدمت سربازی نیست که تعیین کنیم ۱٨ ماه باید باشد یا ۲۴ ماه. باید بتوانیم این را در دل مردم و در رفتار و اندیشه مردم وارد کنیم.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه مردم ایران همواره به مذهب گرایش ویژه‌ای داشته‌اند، می‌گوید: برگزاری جشن‌هایی مثل ولنتاین به معنای گرایش به مسائل غیرمذهبی نیست. تاریخ را که مطالعه می‌کنیم می‌بینیم مردم جشن‌های چراغانی نیمه‌شعبان را داشتند و حاکمیت وقت هم خیلی موافق نبوده است. ولی علی‌رغم آن مردم این کار را انجام می‌دادند یا مثلا کشف حجاب را می‌بینیم که چقدر زنان ما در برابر کشف حجاب رضاخان مقاومت کردند و سنگر گرفتند. این موضوع نشان می‌دهد که اگر بخواهیم مسائل فرهنگی را از بالا به پایین تحمیل کنیم، نتیجه‌ خوبی ندارد.

جشن‌های مردمی
وی با بیان اینکه در کشورهای غربی نیز میان فرهنگ و حاکمیت همواره چالش وجود دارد، می‌گوید: در همه کشورها چالش‌های فرهنگی از این دست وجود دارد. امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس نیز در این خصوص معتقد است: اینکه چرا جوانان ما اعیاد ایرانی مثل مهرگان، امردادگان و سه روز دی را نمی‌شناسند، دلیلش بی‌توجهی است که از سوی جامعه به اینها شده است. وی می‌گوید: ایران باستان در سال حداقل ماهی یک روز جشن داشت. این در حالی است که در حال حاضر غربی‌ها جشن‌های ما را وام گرفته‌اند و مال خودشان کرده‌اند ولی ما و نسل جدید این جشن‌های سنتی را نمی‌شناسیم.
وی با بیان اینکه این جشن‌ها عامل پیوستگی است، می‌گوید: اینها عامل علاقه به کشور، سنت‌ها و ارزش‌ها و پیوستگی با آداب و رسوم ملی ایران است که متاسفانه به این ذخایر بی‌توجه هستیم. قرایی‌مقدم می‌گوید: جوان خلاف آنچه از او می‌خواهیم عمل می‌کند، وقتی احساس کند مجبور به انجام آن است. هر چیز که از نظر جامعه‌شناسی جلوی آن را بگیرید، مخالفت در آن بیشتر می‌شود و به اصطلاح پادزهر آزاد می‌کند.
وی برگزاری هرگونه جشنی را مایه همبستگی، دلبستگی و اتحاد عنوان می‌کند و می‌گوید: اینها سبب بالا رفتن سرمایه اجتماعی است، به اجبار هم نمی‌توان جلوی آن را گرفت، پس بهترین کار همدلی و همراهی است. 

منبع: فرهیختگان