• نقشه گروههای مسلح و درگیر در صحنه عراق نزد دو شاخه اصلی درگیری یعنی سنی ها و شیعه ها همانند لانه عنکبوت است. در این لانه دست یازیدن به یک ریسمان که تحلیلگر سیاسی را به نقطه ای قابل اعتماد در تحلیل سیاسی برساند بسیار سخت است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۲۶ خرداد ۱٣۹٣ -  ۱۶ ژوئن ۲۰۱۴

تصرف برق آسای شهر موصل توسط نیروهای شبه نظامی که به نام (داعش) از آنها یاد می شود، باعث حیرت تحلیلگران مسائل منطقه گشت. اکثر تحلیلگران اما متفق القول هستند که نیروهای داعش انجام توانایی چنین عملیات گسترده ای را ندارند.
با گذر چند روز از روند سریع درگیری ها، موضع گیری های دولت های همسایه عراق و قدرت های فرا منطقه ای درباره جنگ داخلی در این کشور، اندک اندک چهره واقعی نیروهای درگیر برای رسانه ها واضح می شود. در این میان بسیاری از رسانه های فارسی زبان و عرب زبان بر نام (تشکل نظامی سیاسی دولت اسلامی عراق و شام موسوم به "داعش") در خبرها و تفسیرهای سیاسی خود تاکید بیشتری دارند. حال آنکه داعش تنها یک بخش از نیروهای درگیر در صحنه عراق است.
گزارش زیر را عثمان المختار خبرنگار تلویزیون "العربی الجدید" در بغداد نوشته و بخش های مختلف درگیر در میدان جنگ عراق را به ما می شناساند. ترجمه این گزارش درپی می آید:
نقشه گروههای مسلح و درگیر در صحنه عراق نزد دو شاخه اصلی درگیری یعنی سنی ها و شیعه ها همانند لانه عنکبوت است. در این لانه دست یازیدن به یک ریسمان که تحلیلگر سیاسی را به نقطه ای قابل اعتماد در تحلیل سیاسی برساند بسیار سخت است.
در نوشته زیر سعی دارم تنوع نیروهای درگیر در صحنه فعلی عراق، مکان حضور و نقاط قوت و ضعف آنها را شرح دهم.

۱- شورای نظامی قبایل عراق:
این شورا زاییده قبایل مختلف عراق است. شورای نظامی یاد شده ۷٨ قبیله را افزون بر تیره ها و خانواده های کوچک و بزرگ سنی مذهب را در خود جای داده است. شورا همچنین ۴۱ گروه مسلح و رزمنده دارد که در شهرهای خالدیه، کرمه، فلوجه و مناطق رمادی در استان انبار در غرب عراق مستقر هستند.
در بغداد نیز نیروهای شبه نظامی این شورا در مناطقی همچون؛ تاجی، یوسفیه، طارمیه، ابوغریب، صدر یوسفیه و... حضوری پررنگ دارند. ضمن اینکه در مرکز بغداد نیز نیروهای این شورا حضوری ناشناخته به لحاظ تعداد و امکانات جنگی دارند. حضور نیروهای یاد شده در دل پایتخت در چارچوب تصرف این شهر تعریف می شود.
نیروهای این شورا در استان های نینوا، صلاح الدین، شمال و شمال شرق شهر بعقوبه در استان دیالا نیز مستقر هستند. حدود ۴٣ در صد مساحت استان کرکوک نیز در اختیار شورای نظامی قبایل عراق است. مناطق یاد شده استان کرکوک که در اختیار شبه نظامیان این شورا هستند عمدتا در مناطق همجوار با شهرهای حویجه، ریاض، ام خناجر، زاب و وادی حوران در حد مرز استان دیالا واقع هستند.
نیروهای شبه نظامی این شورا در استان های "بابل" و "واسط" و به خصوص در مناطقی همانند؛ اسکندریه، بحیرات، جرف الصخر، جرف الملح، مدائن، صویره و روستاهای تابعه این مناطق نیر حضوری ملموس دارند.
شورای یاد شده در مقایسه با دیگر گروههای سنی مذهب از وجود دهها هزار نیروی شبه نظامی جوان سود می برد.
"مرکز فرماندهی جنگ" در این شورا از روسای قبایل و افسران ارتش سابق عراق تشکیل شده است.
از نقاط قوت این نیرو سرعت انتقال نیروها و داشتن فضای آزاد برای جا به جایی نیروها به دلیل ساختار قبایلی آن، حمایت لجستیک و اجرای مانور های نظامی در مناطق مختلف است.
از مشکلات این نیرو که مورد انتقاد بسیاری قرار گرفته شیوه جذب نیرو است. منتقدان، شیوه جذب نیرو توسط نیروهای شبه نظامی شورای قبایل را مغایر با اصول امنیتی قلمداد می کنند.
شورای قبایل عراق دارای زرادخانه بزرگی از انواع سلاح های سبک، نیمه سنگین و سنگین ارتش سابق عراق است، که در حال حاضر از این سلاح در درگیری ها نیز استفاده می کند.

۲- انصار اسلام:
سازمان انصار اسلام دارای باورهای "سلفی" است. این سازمان در کارکرد خود با داعش و پیش از آن با القاعده تلاقی داشته است. موسس آن یک روحانی کرد عراقی به نام "ملا کریکار" است. او سازمان یاد شده را در سال ۲۰۰۱ تاسیس کرد. مرکز این سازمان در کوهستان های قندیل بوده است. در سال ۲۰۰٣ پس از اشغال عراق سازمان یاد شده به داخل شهرهای این کشور منتقل شد. در جریان جنگ های پس از اشغال عراق در اثر بیعت و همکاری تعدادی از اعضای این سازمان با ابو مصعب الزرقاوی رهبر القاعده در عراق، سازمان یاد شده دچار انشعاب های زیادی شد.
پس از خروج ارتش امریکا از عراق، سازمان انصار اسلام عملیات های نظامی خود را متوقف کرد و در مقابل به تاسیس هسته هایی خاص در استان های کرکوک و نینوا کرد. اکنون نیز این سازمان در همین مناطق نقش آفرینی دارد. از نقاط قوت این سازمان، دارای شم اطلاعاتی بسیار قدرتمندی است. برخی رهبران آن فقط به نام شناخته شده هستند و اطلاعات بیشتری درباره آنها در دسترس نیست. ابوعمر العراقی یک روحانی کرد عراقی است که رهبر هسته های این سازمان در استان نینوا است. ابو الولید نیز یک روحانی است که گفته می شود مدرس زبان انگلیسی بوده و اکنون رهبر نیروهای این سازمان در کرکوک است. این شخص در سال ۲۰۰۶ تدریس زبان انگلیسی را رها کرده و به سازمان یاد شده پیوسته است.
از شگردهای عملکرد این سازمان این است که وارد "درگیری های مجدد" نمی شود. سازمان رزم و شیوه کار عملیاتی در این سازمان مبتنی بر تحمل حد اقل هزینه ها است. پیش بینی می شود که بیش از پنج هزار عضو این سازمان در استان های نینوا، کرکوک و دیالا در کنار دیگر گروهها فعال هستند.

٣- ارتش مجاهدین:
این سازمان نیز متشکل از نیروهای سنی مذهب است. این نیروها پیشتر در سال ۲۰۰۷ با تشکیل نیروهای موسوم به "صحوات" و حمایت امریکا از صحوات از هم پاشید. دیری نپایید که نیروهای یاد شده در سال ۲۰۰٨ در مرزهای سوریه و عراق بار دیگر خود را سازماندهی کردند. حدود چهار هزار نیروی این سازمان نظامی در شهرهای تکریت، فلوجه، کرمه، زوبع، یوسفیه و ابوغریب بغداد فعال هستند.
نیروهای این سازمان به لحاظ اعتقادی دارای رویکرد "سلفی معتدل" هستند. بسیاری از آنها در آغاز نبردهای داخلی سوریه به "ارتش آزاد سوریه" و "جبهه النصره" ملحق شدند. بنا بر احساس نیاز به این نیروها در عراق، فرماندهان این نیرو افراد آن را از سوریه فراخواندند. نیروهای این گروه به عنوان تک تیراندازان حرفه ای نزد تمام گروهها شهره هستند. این سازمان دارای یک زرادخانه موشکی است. نیروهای این ارتش اکنون در منطقه شهر کرمه مستقر هستند. از این سازمان به عنوان یک سازمان "کند" در نقل و انتقال یاد می شود. از انتقادهای دیگر به این نیرو نیز می توان به توقف بیش از نیاز در شهرها و مکان های تصرف شده اشاره کرد.

۴- ارتش اسلامی:
به لحاظ وسعت جغرافیایی، ارتش اسلامی سومین واحد نظامی پس از شورای نظامی قبایل و داعش است که دارای وسعت انتشار در مناطق مختلف است. این سازمان در سال ۲۰۰۴ تشکیل شد. به دلیل اختلاف با القاعده در سال ۲۰۰۶ و ابتدای سال ۲۰۰۷ نبردهای سنگینی را تجربه کرد. بعد از آن یک آتش بس بین این نیرو و القاعده برقرار شد.آتش بس یاد شده باعث شد که مشکلات دو طرف درباره انبارهای سلاح و مهمات و مشکلاتی که با نیروهای القاعده داشتند، حل و فصل شود.
ارتش اسلامی از نیروهای ملی - میهنی و اسلام گرا شکل گرفته است. برخی نیروهای آن دارای رویکردهای ناسیونالیستی هستند. تشکیلات داخلی این سازمان دارای انسجام نظامی است. یک سلسله عملیات علیه نیروهای مارینز امریکا در منطقه "سماوه" در جنوب عراق را بر عهده گرفته بود. نابودی کامل پایگاه نظامی "صقر"، "قالکون" امریکا در منطقه الدوره در جنوب بغداد از سری عملیات های منتسب به این نیرو است. از فرماندهان آن می توان به شخصیتی همانند "تک تیرانداز بغداد" اشاره کرد.
مناطقی همچون بغداد، صلاح الدین و نینوا از مهمترین مناطق عملیاتی این نیرو هستند. شمال و جنوب بغداد از مهمترین محورهای فعالیت نیروهای این سازمان هستند. جنگ تن به تن، جنگ ها خیابانی، جنگ در مناطق بیابانی و مناطق کشاورزی از تخصص های رزمی این نیرو است.
این سازمان دارای یک شبکه بزرگ اطلاعاتی است که توانست از طریق آن به درون یگان های امریکایی در عراق رخنه کند. متعاقب آن امریکایی ها در سال ۲۰۰٨ بسیاری از مترجمان و همکاران خود از میان عراقی ها را از کار فسخ کردند. این ارتش چندین عملیات بر ضد نیروهای امریکایی با تکیه بر همین اطلاعات شکل داد. ارتش یاد شده دارای یک شبکه رسانه ای است که در یک کشور غیرعربی اداره می شود.

۵- گردان های انقلاب قرن بیستم:
اولین گروه جهادی است که هسته های اولیه آن در بغداد شکل گرفت. از نام این گروه می توان نوع عقیده و گرایش آن را حدس زد. این گروه از انقلاب قرن بیستم مردم عراق بر ضد استعمار بریطانیا برای خود سود جست. ونام آن انقلاب را اکنون برای مبارزه بر ضد امریکا به کار گرفت. این سازمان دارای رویکردی میهنی و همگرایی ملی است. دارای هزاران نیروی جنگی و هوادار و همکار غیر جنگی است.
این گروه در هدف قرار دادن شهروندان عراقی همکار با نیروهای امریکایی در زمان اشغال عراق با دیگر گروهها دچار اختلاف شد. عقیده این گروه بر خلاف دیگران، این بوده که کسانی که با نیروهای امریکایی همکاری کردند بایستی به جای مرگ توبه کنند.
این گروه در سال ۲۰۰۶ در تعداد حمله ها به نیروهای امریکایی توانست رکورد شکنی کند. نیروهای آن از میان سلفی ها، صوفی ها و ملی میهنی ها هستند. این سازمان دارای روابطی با بعضی شخصیت های شیعه است که مخالف حکومت فعلی عراق و اشغال کشور هستند.
کمین های سریع، مین گذاری، عملیات های شگفت انگیز از خصوصیات نظامی این گروه است. در استان های صلاح الدین، انبار و بغداد دارای پایگاه اجتماعی است. این گروه در روزهای اخیر با همکاری دیگر گروهها توانست سه شهر در حوالی پایتخت را به کنترل خود درآورد.

۶- ارتش طریقت نقشبندی:
این گروه در میان سنی های عراق از جمله گروههای بحث برانگیز است. نیروهای حزب بعث به رهبری عزت ابراهیم الدوری معاون صدام حسین و نیروهای اسلامی دارای گرایش به اخوان المسلمین در عراق این سازمان را تشکیل می دهند. مناطق کرکوک، نینوا و بخش هایی از بغداد محل فعالیت های این نیرو است.
به دلیل حضور وسیع نیروهای آن در موصل، اکنون بخشی از مدیریت این شهر به عهده همین نیرو است.
هزاران نیرو در اختیار این سازمان است. این نیرو اولین گروهی است که توانست موشک هایی با برد ۲۵ تا ٣۰ کیلومتر را تولید کند.
هر از چندگاهی منطقه سبز بغداد که محل اقامت دولتمردان عراق است با موشک های همین سازمان هدف قرار می گیرد. مهمترین عملیات این کروه همزمان با بازدید بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد از عراق در سال ۲۰۱۱ بود. عملیات یاد شده در حین یک کنفرانس مطبوعاتی با حضور بان کی مون و مالکی نخست وزیر عراق شکل گرفت.
این نیرو دارای سازمان و عملکرد نظامی محض است. سازمان رزم این نیرو مبتنی بر شیوه های ارتش منحل شده عراق است.

۷- سازمان دولت اسلامی عراق و شام موسوم به (داعش):
این سازمان اکنون ورد زبان ها است. نیروهای "القاعده در عراق" و قبل از آن "جماعت توحید و جهاد در بلاد رافدین" تشکیل دهنده آن هستند. حضور اعضای آن در بغداد، انبار، نینوا، صلاح الدین، دیالا، کرکوک، بصره، بابل، واسط، کربلا و شاید هم تا مناطق اقلیم کردستان امتداد داشته باشد.
داعش یک کلاف بسیار پیچیده است. شاید آن را بتوان نوعی "هزارپا" در صحنه فعلی عراق نامید. این سازمان آهنی و زمخت دارای حدود ۱۵ تا ۲۲ هزار نیروی جنگجو در تمام عراق است. گردان "ابی دجانه انصاری" از نیروهای مهلک آن برای پایان دادن هر نوع درگیری و جنگ هستند.
این گردان توسط ابومصعب الزرقاوی سازمان داده شده بود. یگان یاد شده دارای صدها نیروی انتحاری است که به دو بخش انتحاری با اتوموبیل و انتحاری های فردی تقسیم می شوند.
تعداد این مجموعه "تکفیری" تا ٣ هزار نیروی انتحاری افزایش یافته است. "داعش" یک سازمان بین المللی با رنگ و بوی محلی عراقی است. در هر شهر یک والی عام، یک فرمانده نظامی، یک حاکم شرع، افزون بر امرای گروهها و هسته ها که اغلب آنان عراقی هستند. تعداد کمی از جنگجویان داعش از میان جنگجویان یمنی، مصری، سوریه ای و از کشورهای خلیج، کشورهای عربی شمال افریقا و یا اردنی هستند.
داعش در مقایسه با دیگر گروههای عراقی در قدرت نظامی همچون در اختیار داشتن سلاح سنگین و متوسط دست بالا را دارد. نیروهای این سازمان به سنگدلی و خشونت معروف هستند. در جنگ های رو در رو برتری از خود نشان می دهند. به نام زدن کارهای جنگی دیگر گروهها از خصوصیات این گروه است که با همکاری موسسه بزرگ "فرقان" صورت می گیرد. موسسه فرقان دارای هفت سایت اینترنتی است که کار مونتاژ و بازتولید هفتگی فیلم های عملیات های نظامی را انجام میدهد.

٨- اتاق عملیات:
تمامی سازمان های یاد شده امروزه در یک اتاق عملیات مشترک با همدیگر همکاری می کنند. این اتاق عملیات، میدان رزم در استان های شمالی، غربی و میانی عراق را هماهنگ می کند.
سرتیپ ستاد (بازنشسته) مصطفی مشهدانی به خبرنگار "العربی الجدید" می گوید: نکته واضح در این میان عدم انسجام و اختلاف فکری میان تمام این نیروها است. نیروهای ملی گرا، اسلامی، ناسیونالیست، قبیله گرا و... همه در کنار یکدیگر در این اتاق عملیات به شیوه های قدیم عرب ها قیام بر ضد مالکی را اداره می کنند.
این افسر عالی رتبه و بازنشسته عراقی ادامه می دهد که اتحاد همه این سازمان های بر اساس یک "ضرورت و مصلحت عالی در تغییر نظام موجود در عراق" شکل گرفته است. او ادامه می دهد که به جز داعش، اکثر این سازمان ها، مالکی را نماینده مردم شیعه نمی دانند. آنها مالکی را نماینده آرمان های جمهوری اسلامی ایران می دانند. او از گروهها و سازمان های یاد شده خواست که مواضع خود را به صورت شفاف با مردم عرب شیعه در میان بگذارند .



نقشه ضمیه:
رنگ قرمز محل حضور نیروهای شورای نظامی قبایل عراق
رنگ زرد محل حضور نیروهای انصار اسلام
رنگ قهوه ای محل حضور نیروهای ارتش مجاهدین
رنگ خاکستری محل حضور نیروهای ارتش اسلامی
رنگ نارنجی محل حضور نیروهای گردان های انقلاب قرن بیستم
رنگ آب محل حضور نیروهای ارتش طریقت نقشبندی
رنگ فیروزه ای محل حضور نیروهای داعش