اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲۲ تير ۱٣۹٣ -  ۱٣ ژوئيه ۲۰۱۴

منتسکیو (۱۷۵۵- ۱۶٨۹) میان انواع حاکمیت، فرق قائل بود و میگفت جمهوری فقط بشکل دمکراسی یا اریستوکراتی، و سلطنت فقط بشکل حکومت فردی و مطلقه، قابل اجرا هستند، و در هر یک عمل و رفتار خاصی حاکم است؛ در جمهوری، تقوا - در سلطنت، افتخار - و در حکومت مطلقه، وحشت و ترور حاکم است.
منتسکیو، نویسنده، فیلسوف تاریخ، و تئوریسین دولت، در عصر روشنگری فرانسه، صاحب دو کتاب مشهور روح القوانین و نامه های ایرانی است. او در دانشگاه در رشته حقوق درس خوانده و بعدها یکی از تئوریسین های حقوقی جنبش روشنگری شد.
در دانشنامه های چپ پیرامون منتسکیو آمده که او یکی از ایدئولوگهای لیبرال بورژوازی کلان و نماینده تفکیک قوا و مبلغ حکومت سلطنتی از نوع انگلیسی آنست. او دلیل فرم های مختلف حکومتی را بسبب تنوع جغرافیا و آب و هوا و روابط درونی جامعه میدانست.
منتسکیو کتاب روح القوانین را در سن ۵۹ سالگی و کتاب نامه های ایرانی را در سن ۵٣ سالگی نوشت. از جمله آثار دیگر او - معبد جنید، تاریخ حقیقی، و درباره زندگی خردمندانه سعادت آمیز، هستند. کتاب نامه های ایرانی او در باره دو ایرانی است که بطور خیالی به فرانسه آنزمان سفر کرده و بطور اصیل و روشنگرانه به تحلیل جامعه رو به زوال فرانسه در آغاز قرن ۱٨ میپردازند. منتسکیو در نامه های ۱۴-۱۱ به طرح تئوری جامعه انسانی میپردازد.
او ایمان خاصی به صفت عقلگرایی انسان داشت و میگفت که انسان میتواند با عقل و عمل خود مسیر تاریخ و زندگی خود را تعیین کند چون خدا نقشی در روند مسیر تاریخ ندارد. او در کتابی پیرامون تاریخ و روند سقوط و زوال امپراتوری روم، برای نخستین بار به طرح روابط داخلی یک جامعه پرداخت.
تئوری تفکیک و جدایی سه قوه - اجرایی، قانون گذاری، و نظارت گر، از طرف او تاثیر مهمی روی مرحله اول انقلاب فرانسه و روی لیبرالیسم بورژوازی در قرن ۱۹ گذاشت. منتسکیو در سال ۱۷۱۶ رئیس پارلمان فرانسه و در سال ۱۷۲٨ رئیس آکادمی آن کشور شد. او در سال ۱۷۲۶ یک سفر فرهنگی - آموزشی به کشورهای آلمان، ایتالیا، انگلیس، هلند و سوئیس نمود.
منتسکیو در کتاب "نکاتی پیرامون عظمت و سقوط دولت روم" علت زوال آن امپراتوری را زمینی و این جهانی میداند و نه الهی و متافیزیکی. او میگوید تقوای رومی مانند شجاعت، وطن پرستی، و یک قانونگذاری خردمندانه موجب فراز و صعود، و کنار گذاشت تقوا، خشونت، ترور و سوء استفاده از قانون، باعث فرود و سقوط امپراتوری روم شدند.
در کتاب شاهکار او "روح القوانین"، منتسکیو مدعی است که قانونمندی نه تنها در طبیعت بلکه در جامعه و سیاست هم حاکم است. در نظر او پدیده های اجتماعی را هم میتوان بشکل تجربه و عملی و عینی مورد شناسایی قرار داد.
منتسکیو قوانین را بطور منفرد تحلیل نمی کرد بلکه به بررسی روابط قانون با فاکتورهای مختلف طبیعی و اجتماعی می پرداخت و میگفت فقط از این طریق میتوان روح قوانین را شناخت. او میگفت چگونه فاکتورهای اقتصادی، سیاسی، جغرافیایی، دینی، آب و هوایی در روح قوانین یک کشور تاثیر میگذارند. در نظر او فاکتورهای آب و هوایی از اهمیت مرکزی و مهمی برخوردارند، آب و هوای یک کشور بطور یقین سیستم قانونگذاری و حقوقی آن کشور را تعیین میکنند. او میگفت که در تاسیس هر فرم حکومتی، فاکتورهای جغرافیایی و آب و هوایی نقش مهمی دارند.
به نظر او نظام جمهوری فقط در یک جغرافیای محدود مانند شهر، و سلطنت در یک جغرافیای متوسط مانند کشور، و حکومت مطلقه در یک امپراتوری عظیم عملی است. منتسکیو حکومت سلطنتی را بهترین میدانست. مثال او البته حکومت انگلیسی است که طبقه اشراف باید کنترل آنرا در دست داشته باشد تا آن به حکومت مطلقه تبدیل نشود.
در نظر او تجزیه و تفکیک قوای سه گانه موجب تضمین آزادی شهروندان میشود چون سه قوه فوق همدیگر را کنترل کرده و زیر نظر دارند. منتسکیو خواهان برابری انسانها در مقابل قانون نیز بود. او روی متفکران دیگر عصر روشنگری فرانسه مانند دیدرو، ولتیر، و آلامبرت تاثیر گذاشت.
بعدها اثر افکار او روی متفکران آلمانی مانند هگل، هردر، و گوته نیز ملموس است. آموزشهای منتسکیو در باره تفکیک قوا تاثیر مهمی روی تحولات فکری و سیاسی و تدوین قانون اساسی آمریکا از خود بجای گذاشت.

Nushad@web.de