• چند وقتی است که برخی از آمارهایی در مورد قومیتهای ایرانی ارائه می شود که منبع علمی ندارد. هر چند جمهوری اسلامی در سرشماری ۱۳۷۵ نیز درباره زبان قومیتها چیزی نپرسیده است اما آمارهای دیگری در مورد زبانهای موجود کشور از جمهوری اسلامی و سازمانهای گوناگون وجود دارد و انجام شده هست ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۲۷ مهر ۱٣٨۵ -  ۱۹ اکتبر ۲۰۰۶

چند وقتی هست که برخی از اشخاص آمارهایی را در مورد قومیتهای ایرانی ارجاع میدهند که منبع علمی ندارد و برخود دیدم که پاسخی هرچند اندک در این مورد بنویسیم.
فردی به نام یاشار تبریزی در نقد آمارگری حکومت مینویسد: « غیبت پرسش مربوط به زبان و ملیت در پرسشنامه های سرشماری سال ۸۵ موضوع غیر منتظره ای نیست.»
هرچند جمهوری اسلامی در سرشماری 1375 نیز درباره زبان قومیتها چیزی نپرسیده است اما آمارهای دیگری در مورد زبانهای موجود کشور از جمهوری اسلامی و سازمانهای گوناگون وجود دارد و انجام شده هست.
 
اما نخست بایست درباره سایتی که جناب تبریزی به آن اشاره کردند توضیحی دهم.
چند وقت پیش با   سایت اتنولاژ تماس گرفتم و هر تماسگری میتواند به این نتیجه برسند که این سایت هیچ نوع آمارگری در ایران انجام نداده است.   حدود ماه ژوئن در سال 2006 به آنها ای-میل زدم که منبع آنها را برای آمارشان دریابم.
زیرا سایت اتنولاژ هیچ نوع آمارگری در ایران انجام نداده است همانطور که ویرایشگر آن سایت توضیح داده است و اطلاعات فاحشی در آن دیده میشود و بنابراین خود سایت اتنولاژ سندی برای آن ندارد همانطور که دوستان دیگر میتوانند به اقای   Ray Gordon ویرایشگر و چاپگر کتاب چهارساله اتنولاژ رجوع کنند.   از لحاظ زبانشناسی نیز این سایت چندان مقبولیت ندارد زیرا زبانهای لری را به جنوبی و شمالی و زبان فارسی را به شرقی و غربی تفسیم نموده است.   همچنین این سایت آماری از قومیت ها نداده است چنانکه زبان کردی را به چند زبان تفسیم نموده است در حالیکه از لحاظ قومیت کردها یک قوم حساب میشوند.
 
زیرا در سال 1995 این چنین آماری را دادند که با آمار کنونی آنها تفاوت فاحشی داد:
www.christusrex.org
و همچنین آمارهای جمعیت انها حدود 5 ملیون نفر را در ایران نادیده گرفته است:
www.azargoshnasp.net
بالاخره رئیس بخش مربوطه به ایران به من پاسخ دادند:
Thank you for bringing this to my attention. I am not able to locate the original source from 1997. In line with your calculations we agree that the figure is likely closest to 11,000,000. We will do further research and update our figures for the next edition .
 
Yours, Ray Gordon Ethnologue, Research
 
برگردان به فارسی:   از اینکه این نکته را گوشزد کردید سپاسگزارم.   من نمیتوانم منبع آماری که موجب شد اطلاعات ما در سال 1997 تغییر کند را پیدا کنم.   بنابر حساب شماریال به نظر میسد که تعداد یازده ملیون نزدیکتر به واقعیت است.   ما بیشتر پژوهش خواهیم کردم و آمارمان را در چاپ بعدی بروز خواهیم نمود.
 
از بحث با اقای رای گردان ( Ray Gordon )   که مسئول بخش ایران و خاورمیانه اتنولاژ است و همچنین چاپگر کل کتاب اتنولاژ، این نتیجه ها بدست می آید.
 
1) سایت اتنولاژ حتی نمیتواند منبع   1997 خود را که در آمارها تغییر فاحشی دادند پیدا کند.
2) سایت اتنولاژ اصولا یک سایتی است که مال میسینوریهای مسیحی است و فرقی با سایتهای دیگر که آمار میدهند در اعتبار ندارد. کار این سایت همان ترجمه تورات و انجیل است و در واقع تخصصی در آمار در آن وجود ندارد.
 
بنابراین آمار انتولاژ از نظر خود صاحب سایت آن یک آمار تخیلی هست و منبعی ندارد. اختلافات فاحشی نیز در آمار 1996 و 2000 و 2004 اتنولاژ دیده میشود.
اما برخلاف نظر جناب یاشار تبریزلی آمارهایی در ایران انجام شده است.
 
یک) در سال 1370 آمارگیری بسیار مستندی در مورد جمعیت ایران انجام گرفته است که شرح آن را در مقالات زیر می توان یافت:
khabarnameh.gooya.com
asre-nou.net
"در مرداد 1370، هنگام صدور شناسنامه برای نوزادان، درباره زبان ٤٩ هزار و ٥٥٨ مادر در سطح کشور سوال مطرح شد که نتیجه حاکی از سهم حضور ٥٣ ٬ ٨ درصدی زبان های غیرفارسی در ایران بود. بر اساس نمونه گیری مذکور، توزیع سهم هر یک از زبان ها (به درصد) به این شرح بود: ٤٦ ٬ ٢ فارسی؛ ٢٠ ٬ ٦ ترکی آذربایجانی؛ ١٠ کردی؛ ٨ ٬ ٩ لری؛ ٧ ٬ ٢ درصد گیلکی و شمالی؛ ٥ ٬ ٣ عربی ؛ ٢ ٬ ٧ بلوچی؛ ٠ ٬ ٦ ترکمنی؛ ٠ ٬ ١ ارمنی؛ و ٠ ٬ ٢ سایر زبان ها ".   پس اگر گویش‌ها و زبان‌های هم خانواده با   فارسی را با آمار فوق جمع شود ٬ زبان‌هایی که "آریایی (ایرانی)" خوانده می شوند حدود 75٪ ایران را   دربرمی گیرند.  
 
دو) در دانشنامه‌ی عمومی بریتانیکا سال 2005 می خوانیم:
"ایران کشوری است چند‌زبانی که در آن نیمی پارسی‌زبان هستند و یک چهارم دیگر به زبان‌های هندوایرانی دیگر تکلم کنند. حدود یک پنجم جمعیت ایران ترکزبان است".
 
سه) براساس سرشماری   کشور در سال 1335 که داده های آن در کتاب : فرهنگ جغرافیای ایران تحت نظارت سرتیبپ حسینعلی رزم آرا تدوین گشت، جمعیت ایران در سال 1335 حدود 14 ملیون نفر بود.   از این 14 ملیون تعداد جمعیت مناطق ترکی زبان 2451061 و تعداد مناطق دوزبانه فارسی-ترکی 877627 و تعداد مناطق سه زبان فارسی-ترکی-کردی 187464 نفر و تعداد مناطق ترکمنی 97491 بوده است. اگر دست بالا را بگیریم و تمام مناطق ترکمنی و فارسی-ترکی و فارسی-ترکی-کردی را با تمام مناطق ترکی زبان بنا بر اطلاعات این کتاب جمع بندی کنیم، حدود 23 تا 24%   جمعیت ایران ترکی زبان می شوند.
(بنگرید به مقاله: نگاهی دیگر به داده های زبانی و مذهبی ایران معاصر، احسان هوشمند، فصلنامه گفتگو، شماره 43، مهر 1384) www.magiran.com
 
همچنین میتوان به سایت های زیر نیز اشاره کرد که تمامی حدود آذربایجانیها ایران را 20% تا 25% میدانند.
 
4) آمار سازمان سی-آی-ای:
Persian 51%, Azeri 24%, Gilaki and Mazandarani 8%, Kurd 7%, Arab 3% ,
Lur 2%, Baloch 2%, Turkmen 2%, other 1%
 
5) آمار سایت ژاشوا فاکت بوک:
www.joshuaproject.net
حدود 22%.
 
6) آمار سایت دانشنامه ارینت:
lexicorient.com /
که حدود آذربایجانیها را 18% میداند.
 
7) آماری از داشنامه انکارتا حدود آذربایجانیها را 25% میداند.
 
با ارزیابی آمارهای انجام و آمارهای سایت بالا میتوان نیز ان را با آمار 1375 جمهوری اسلامی ایران تطبیق داد.
همچنین دولت ایران در 1375 سرشماری هایی نیز در استان های کشور انجام داد:
www.statoids.com
بر طبق این آمار جمعیت استان های ایران به شرح زیر است :
استان / ساکن در شهر / ساکن در روستا
آذربایجان شرقی    2004484- 1320788
آذربایجان غربی 1315161 1181119
اردبیل 568448 596916
اصفهان 2914874 1007087
ایلام 259687 217634
بوشهر 394489 332884
تهران   9404754- 1771306
چارمحال و بختیاری 342905 417005
خراسان 3421937 2622134
خوزستان 2342514 1367945
زنجان 489518 547301
سمنان 342455 158991
سیستان و بلوچستان 794528 908579
فارس 2163119 1598913
قم 777677 75269
قزوین
کردستان 705715 640668
کرمان 1060075 922883
کرمانشاه 1098282 670459
کهکیلویه و بویر احمد 213563 327685
گیلان 1049980 1191480
لرستان 850016 717059
مازندران 1783218 2237946
مرکزی 701547 527265
هرمزگان 443970 613326
همدان 810640 867115
یزد 564233 186536
مجموع کل جمعیت ایران در سال 75(هجری شمسی) برابر 60055488 نفر بود. حال این آمار را بررسی می کنیم :
استانهایی که با دقت بالاتر از 95 درصد ترک زبان هستند عبارت اند از :
آذربایجان شرقی، زنجان، اردبیل و مجموع جمعیت آن ها برابر است با 4698463 نفر. اگر فرض کنیم 50 درصد جمعیت آذربایجان غربی نیز ترک زبان هستند این عدد به 6361099 نفر می رسد.   
 
بنابراین آمار، ایرانیان ترک زبانی که در مناطقی زندگی می کنند که درآن ها زبان ترکی تکلم می شود حدود 10.5 درصد جمعیت کل کشور را دربر می گیرند.
 
برخی از گروه های قومگری آذربایجانی حدود ترکزبانان ایران 50% میدانند ولی روشن نیست که ان 40% دیگر در کدام استانها جا گرفتند.
www.hastieiran.blogfa.com
 
  البته کسان دیگری هستند که آذربایجانی تبار می باشند ولی در محیط کار و جامعه آنان زبان ترکی حاکم نیست؛ مثل آذریایجانی های مقیم تهران. آذربایجانی های تهران در آمیزش با فرهنگ های تمام کشور قرار گرفته اند ، بسیاری از آنان با افرادی که از گوشه و کنار کشور در تهران جمع شده اند ازدواج کرده اند. بسیاری از آنان حتا تکلم به ترکی را نیز نمی دانند.
حال با همه این احوال اگر 30 درصد جمعیت تهران را هم ترک زبان بدانیم یعنی از ۱۲ میلیون ۴ میلیون.
جمعیت مناطق ترک زبان اطراف اراک و قزوین و همدان و گیلان را هم اگر با مراجعه به آمار جمعیتی آن شهرها محاسبه شود، حداکثر حدود یک میلیون می شود. که جمع کل آنان می شود:    ۱۱.۳۶۱.۰۰۰
یعنی 18.9 درصد جمعیت کل کشور.
 
بنابراین برخلاف نظر جناب یاشار تبریزلی دولت ایران دستکم یک بار پیش از دوران پهلوی و دستکم یک بار هم پس از دوران پهلوی آمارهایی در مورد زبانهای رایج ایران انجام داده هست و همچنین با مراجع به اغلب سایتها میتوان آمارهایی دید که همه کم و بیش یک سانند. همچنین با تماس با سایت اتنولاژ روشن میشود که آنها آماری در ایران انجام ندادند و آمارهای آن دارای اختلافهای فاحشی هستند و خود رئس بخش خاوریمانه اتنولاژ نیز به این موضوع اعتراف میکند که حدود آذربایجانیها نزدیک به یازده ملیون نفر هست.
 
alidoostzadeh@yahoo.com