• متن زیرخلاصه ای از اولین سمینار از سلسله سمینارهائی است که قرار است در محل موسسه ی آموزشی آ. ب. اف. درساختمان "خانه مردم" شهر یوته بوری (سوئد) تا بهار سال ۲۰۰۷ برگزار شود ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۷ آبان ۱٣٨۵ -  ۲۹ اکتبر ۲۰۰۶

متنی که پیش رویتان هست خلاصه ای است از اولین سمینار از سلسله سمینارهائی که قرار است در محل موسسه ی آموزشی آ. ب. اف. درساختمان "خانه مردم" شهر یوته بوری (سوئد) تا بهار سال ۲۰۰۷ برگزار شود. این متن در نهایت نظریات نگارنده ی متن را منعکس می کند ولی طبیعی است که بحث ها و سئوالات مطروحه در سمینار ها در شکل گیری کلیت، محتوی و فرم آن بی تاثیر نخواهند بود. در این جلسه که با شرکت تعدادی از علاقمندان به امر دموکراسی و حقوق بشر برگزار شد، تصویب شد که این بحث ها سئوالاتی را در محور کار خود قرار داده و تا حد امکان از افراد مختلف در بررسی دموکراسی و پدیده حقوق بشر دعوت به همکاری شود.آنچه که بایست یاد آوری شود این است که شرکت کنندگان هر کدام سابقه ی طولانی کار سیاسی واجتماعی را در پشت سر داشته و امروزبه این نتیجه رسیده اند که بررسی تئوریک تکامل آئین های دموکراتیک و علت اینکه چرا این آئین ها آنطوریکه باید وشاید در جوامع ما استقرار نیافته اند زیر بنای کار قرار گرفته وجهت استمرار چنین حرکتهائی تلاش کند.

کتابهائی که بعنوان کتابهای مرجع در این سمینارها مورد مداقه قرار خواهند گرفت در پاورقی ها معرفی خواهند شد ولی مرحله ی اول این سمینار ها که متمرکز خواهد شد روی مطالعه تئوریک دموکراسی، تمرکز کار بر روی دو کتاب خواهد بود. کتاب اول "مدلهای دموکراسی" نوشته ی دیوید هلد است که ترجمه ی سوئدی آن در مد نظر است و دومی یک آنتولوگی هست با تعدادی مقاله که جوابها و بحث ها حول مقاله ی سوزان موللر آکین (آیا چند فرهنگی به ضرر زنان هست؟) تنظیم شده است.۲/۱

در سمینارهای برنامه ریزی شده، تاریخ پیدایش راهکارهای دموکراتیک، مدل های تا بحال شناخته ی مدیریت دموکراتیک جوامع از دموکراسی کلاسیک یونان تا امروز به ترتیب با عنوان های زیر و با مشارکت، شرکت کنندگان سمینارها بررسی و تکامل خواهند یافت. به دلیل اهمیت موضوع و ضرورت بحث حول محور این موضاعات و همچنین سئوال های طرح شده، این مقالات در اختیار سایت آخبار روز قرار می گیرد تا با چاپ آن خوانندگان سایت اینتر نتی اخبار روز را در پروسه ی تکامل این بحث قرار داده و در صورت امکان از نظریات علاقمندان در هر چه عمیق تر و بهتر کردن این موضوع استفاده شود. همانطوریکه دربالا اشاره کردم این سمینارها به دعوت جامعه ی دفاع از حقوق بشر و دموکراسی (یوته بوری، سوئد) تنظیم شده و استمرار خواهند یافت.

الف: مقدمه
فصل اول - مدلهای کلاسیک
۱- بررسی نظریاتی در باره جمهوریت، آزادی و خودمختاری و نقش شهروند فعال درتکامل این پروسه سیاسی
۲- تکامل دموکراسی لیبرالی، بررسی تئوریهای طرفدار و مخالف دولت (قدرت و استقلال)
٣- دموکراسی ها ی مستقیم و ضد دموکراتیک بودن آین نوع راهکارهای باصطلاح دموکراتیک
فصل دوم:مدل های دموکراتیک معاصر
۴- الیتهای رقابتگر، یک چشم انداز فن سالارانه (طبقات ، قدرت و تضادهای ناشی از مبارزه ی...)
۵- پلورالیسم (کثرت باوری) جهانی شدن سیستم کاپیتالیستی و دولت
۶- دوران ثبات بعد از جنگ جهانی و بحران های سیاسی، قطب بندی های جدید سیاسی
۷- سرنوشت دموکراسی بعد از سقوط شوروی
٨- مدل های ایده آل دموکراتیک (آرمانگرائی دموکراتیک)
۹- دولتهای ملی، مسایل ملی/قومی و نظم جدید جهانی
جمع بست تئوریک و مقدمه ای بر انطباق تئوری در پراتیک اجتماعی

مقدمه:
آنچه که مباحث حول دموکراسی را جالب تر و پیچیده تر می کند این است که امروزه کمتر دولتی، موسسه ای و یا فردی خودش را غیر دموکرات می انگارد. در خیل عظیم کشورهای دموکراتیک و یا باصطلاح دموکراتیک پیدا کردن روشها و راهکارهائی که بتواند ملاک سنجش و مقایسه ی دموکراسی های موجود را ساده تر کرده و مورد قبول اکثریت پژوهشگران هم باشد تقریبن امر غیر قابل ممکنی بنظر می رسد. بدیگر بیان اتفاق نظر روی معیار ها و ملاک های سنجش و مقایسه ی این دموکراسی ها عملن وجود ندارند ویا نسبی هستند. با این توضیح که تعداد زیادی از متفکرین علومسیاسی و روابط بین الملل به جهان شمول بودن راهکارهای پروسه ی تکامل دموکراتیک تاکید دارند و دیگران به نسبی و منطقه ای بودن آن. این امر با مقایسه ی کشورهائی که بعنوان کشورهای دموکرات بحساب می آیند به خوبی روشن می شود.

بعد از سالهای دهه های شست و هفتاد سده ی پیشین میلادی پژوهش و مباحثات اکادمیک حول محور و آئین های سیاسی و دموکراتیک وعدم رعایت و یا نقض آشکار حقوق بشر در کشور های جهان سوم و جهان دوم، علل نبود دموکراسی، عدم توسعه ی اقتصادی در این جوامع و همچنین امکان تغییر و تحولات مردمی و شاید صادر کردن سیستم های سیاسی غربی و باورهای لیبرالی و دموکراسی لیبرالی به کشورهای جهان سوم از عمده بحث های سیاسی و اکادمیک جوامع غربی را تشکیل می داد.

علیرغم اینکه تاریخ استفاده از راهکارهای دموکراتیک در اداره ی جوامع در سطح گسترده تری بیش از دویست و پنجاه سال می گذرد و به توجه به این که این آئین و مقدمات پیاده شدن آن بعد از صلح وستفالیا در اروپا که مبدا ایجاد دولتهای ملی در اروپا بوده و با انقلاب سیاسی اجتماعی فرانسه، انقلاب صنعتی انگلیس و استقلال ایالات متحده ی آمریکا استمرار داشته و تحکیم یافته هنوز بعنوان نهاد غیر قابل برگشت بحساب نمی آید. جنگ جهانی دوم و ظهور فاشیسم و نازیسم در اروپا و همچنین انحراف سیستم فکری سوسیالیستی از بنیان های دموکراتیک چند نمونه ی گویا برای این ادعا هستند. سئوال این است که آیا سیستم دموکراسی باید تعمیق یابد تا بتواند به نظامی غیر قابل برگشت تبدیل شود و یااینکه این راهکار سیاسی به اوج تئوریک و عملی خود دست یافته است؟

امروز دو پدیده ی سیاسی اجتماعی جهانی تکامل و تعمیق دموکراسی را به خطر می اندازند. خطر اساسی گسترش قدرت ایالات متحده ی آمریکا بعنوان تنها قدرت باقی مانده از دوران جنگ سرد، که با سیاست های اقتصادی، نظامی و امنیتی خود جهان را به بی ثباتی سوق می دهد و دومی استفاده ی نیروهای مخالف جهانی شدن نظام سرمایه داری و لیبرالیسم غربی که مهمترین جلوه ی خود را در تقابل اسلام بنیاد گرا با این نظام را پیدا می کند. این تفکر در مقابل تهاجم غربی که در صدد حذف و یا رفرم آن هست، از روشهای تروریستی استفاده می کند. این دو پدیده همدیگر را در حوزه های گوناگون بخصوص نظامی تغذیه می کنند. یکی از دلایل بروز چنین پدیده ای شکست سوسیالیسم واقعن موجود و بدنبال آن ایده های سوسیالیستی بعنوان نظام تفکر رفاهی، مترقی وانسانی درسطح جهانی است.

وجود سیستم دوقطبی و رشد سوسیالیستی در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم، رقابت سیستم سوسیالیسم واقعن موجود و جوامع کاپیتالیستی و لیبرال از یک طرف و شکست این نظام (سوسیالیسم) از طرف دیگر که همراه بود با حرکت های آزادیخواهی در کشورهای موسوم به جهان سوم پیچیده گی خاصی در رشد اقتصادی و سیاسی جوامع مختلف را بهمراه داشت. استفاده ی دولتهای اروپای غربی و ایالات متحده از تکنیکها ی جدید تولید و موسسات اجتماعی، استفاده از انباشت سرمایه که با استثمار جهان در حال توسعه همراه بود و رفاه ایجاد شده بعد از دوره ی کلنیالیسم، سطح زندگی در این جوامع به یک رشد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی همه جانبه و بی سابقه ای فرا روئید.

این کشورها که با ایجاد کانال ها و مکانیسم های کنترل، و همچنین ایجاد شبکه های جدید ارتباطی که منجر به ظهوراقشارجدید اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در کشورهای جهان سوم را هم بدنبال داشت، به ساختن وتکامل سیستم سیاسی اقتصادی و موسسه ای دست یافتند که هژمونی این کشورها در سایر نقاط دنیا نتیجه ی مستقیم این نوع سیستم بود. این نوع رشد و هژمونی اقتصادی به ایجاد قدرت خاص فرهنگی و سیاسی متمرکزی د کشورهای غربی منجر گشت که امکان دیکته کردن و یا صادر کردن تفکر و عمل اجتماعی غرب در جهان سوم را بدنبال داشت. از دیگر نتایج چنین توسعه ای تکامل نظام سیاسی بود که در داخل این کشورها به تفاهم عمومی ختم شده که در نهایت پاره ای از تضاد های طبقاتی و سیاسی را بطور موقت حل کرده و با ایجاد و تصویب قوانین و وروابط بین افراد و شرکتها و دولتها را در اروپا و غرب تنظیم کرد. به بیان دیگر این کشور ها توانستند در پروسه ی تکامل اجتماعی خود به اختلافات داخلی خود پایان داده و یا از شدت آن بکاهند. نتیجه این شد که همه جهان به چهار حوزه ی کاری و اجتماعی تقسیم شد. این تقسیم کاری در گزارش های توسعه و رشد سازمان ملل به صراحت آورده شده است.۴

در اواخر دهه ی هفتاد و اوایل دهه ی هشتاد سده ی پیشین میلادی تغییر و تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه ی ایران، جنگ ایران و عراق و تحولات بعدی در منطقه به بی ثباتی در خاورمیانه و کشورهای پیرامون منجر شد. تضاد رژیم موجود ایران با غرب و کشورهای منطقه و دخالت پاره ای از کشور های غربی بخصوص ایالات متحده ی آمریکا در امور داخلی ایران به اختلافات سیاسی بعد جدیدی داده که به نوبه ی خود عامل جدی در ایجاد تنش ها و اختلافات سیاسی نظامی در جهان را بهمراه داشت.
این تغییر تحولات به قولی پاره ای ا زمتفکرین تضاد های اقتصادی/اجتماعی و سیاسی بین قطب های مخالف و قدرت های ایدئولوژیک به نوعیاثبات تئوری تضاد بین تمدن ها و فرهنگ ها به گونه ای اثبات می کند. اگر در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم تا مقطع فروپاشی نظام سوسیالیم موجود، تضاد اساسی در بین ملل، تضاد بین نظام سوسیالیستی و سرمایه داری بود، در سالهای اواخر قرن سابق و قرن جدید به تضاد اسلام با غرب و یا تضاد شمال با جنوب تبدیل شده است. اگر چه بین دو مفهوم تضاد بین شمال و جنوب نمی تواند با تضاد بین اسلام و غرب یکی پنداشته شود. بهر صورت حاصل شکست شوروی و پیمان ورشو به سیستم سیاسی اقتصادی فرا روئید که بقول مایکل هارد و آنتونیو نگری می شود آن را نظام "امپراطوری" نامش گذاشت.۶ این موج جدید لیبرالی و تکامل سرمایه داری همانطوریکه میدانیم در همه جا یکسان نبوده و هنوزهم به پیروزی کامل هم نرسیده است.

همانطوریکه در بالا اشاره کردم در عرصه ی بین المللی شکست سوسیالیسم واقعن موجود، از بین رفتن پرانتز و یا مانع جدی در راه صدور سرمایه به همه ی جهان، کالاهای تولید شده، نیروی انسانی و پیروزی نظام بازار آزاد و گسترش این نظام در غرب و سایر مناطق دنیا، بروز جنگهای قومی و ملی در بالکان، آسیای میانه و قفقاز و ماورای قفقاز و سایر نقاط دنیا از جمله شبه قاره ی هند و آسیای جنوبی به همراه داشت. این پروسه ی تکامل اجتماعی به ایجاد تضاد های جدید و همچنین جنبش های جدید اجتماعی منجر گشت که در علوم سیاسی و علم روابط بین الملل با عنوان های: ناسیونالیسم موج سوم و یا دموکراتیزه شدن مرحله ی سوم نام گذاشته شده است.

تضاد بین سوسیالیسم و کاپیتالیسم و بازار آزاد از طرفی و تضاد بین سیستم های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی از طرف دیگر در نهایت به تضاد بین نیروهای کار درون این سیستم و همچنین نظام اجتماعی و سیاسی کاپیتالیستی (بازار آزاد) با نیروهای مذهبی و بنیادگرا تکامل پیدا کرده است. این چنین سیستم های فکری با توجه به غیر فعال بودن ویا ضعف و پراکندگی نیروهای چپ، دموکرات، انسانگرا، فمنیست وباربرگرا و رادیکال سوسیالیت در عرصه های سیاسی و علمی، عرصه ی جولان نیروهای بنیادگرا شده است. ساموئل هانتینگتون از این تضادها با عنوان "برخورد تمدن ها" یاد می کند.۵ همانطوریکه می دانیم استمرار این اختلافات منجر به اشغال، سومالی، مداخله و اشغال مناطقی از یوگسلاوی سابق، افغانستان، عراق و احتمال در گیری با کره ی شمالی و ایران ختم شده که بنظر من ترمزی است جدی در بین فراروئی کشور های در حال توسعه به یک نظام امن، با ثبات و مترقی.

بدیگر بیان دخالت دولتهای غربی در امور داخلی کشور های درحال توسعه با عنوان های گوناگون از آن جمله "ایجاد و رشد دموکراسی" در این جوامع و یا "پیشگیری از کشتار مردم بیگناه" و یا تروریسم از مواردی هست که بی ثباتی عمومی بین المللی ختم شده که خود از عوامل ایجاد واپسگرائی اقتصادی و قدرت گرفتن دولت های اقتدار گرا را بدنبال داشته. بررسی نقش روابط بین الملل حوزه ی عمل دولتها و استقلال آنها و یا مداخله های احتمالی پیمان ناتو و ایلات متحده ی آمریکا در امور کشور های مستقل از موارد دیگری هست که می تواند موضوع مطالعه ی گروه دموکراسی و حقوق بشر قرار گیرد.

هدف از برگزاری سمینار ها
هدف از برگزاری این سلسله سمینارها و کلاسهای آموزشی که در هیئت مدیره ی جامعه ی دفاع از حقوق بشر تصویب شد و با همکاری تعدادی اکادمسین ایرانی و سوئدی پیش خواهد رفت بررسی و مقایسه ی تئوری های گوناگون و رشد دموکراتیک بعنوان نظام فکری وهمچنین آئین برخورد به روابط بین مردم و مردم با سیستم های اجتماعی، ریشه های ظهور بنیادگرایی مذهبی، نقض حقوق بشر در ایران و قبل از آن مطالعه و بحث حول بنیادهای نظام فکری دموکراتیک، پایه های آن، انطباق یا عدم انطباق آن در منطاق گوناگون و در نهایت چگونگی انطباق این نظام های سیاسی، اقتصادی و فکری در جامعه ی ما ایران خواهد بود.
این درسها با همکاری موسسه ی آموزشی آ. ب. اف تنظیم گردیده است.

قبل از هر کاری مروری بر مدل های دمکراتیک، تکامل دمکراسی در دولت شهرهای یونان و تغییر و تحولات دوران ساز در اروپا و غرب و بررسی انواع و چهره های مختلف دمکراسی پارلمانی و یا مستقیم از محورهای مطالعه ی این سمینارها تشکیل خواهد داد.
امکان مقایسه ی کشورهای دموکراتیک باهم دیگر برای دست یابی به مفاهیمی که می تواند معیار های اندازگیری دموکراسی ها را تسهیل کند و همچنین قابلیت اندازه گیری گسترش دموکراسی در عمق و پهنا می تواند از سایر عنوان های قابل بحث باشد. . موضوع شکست حرکتهای رادیکال و دموکراتیک درایران و منطقه از دیگر موضوعات عمده ی این سلسله بحث خواهد بود.
علل رشد آئین ها وروشهای دموکراتیک در پاره ای از مناطق دنیا و عدم رشد آنها در سایر نقاط دنیا از سایر موضوعاتی هست که فکر خیلی از متفکرین علوم سیاسی و روابط بین الملل را به خود واداشته مروری در این مفاهیم اگر چه بطور مختصر بحثهای بعدی سمینار ها را تشکیل خواهد داد.

سئوالات:
- آیا دموکراسی یک روش و متد سیاسی است ویا هدف نهائی ؟
- پیش شرطهای لازم برای ایجاد یک جامعه ی دموکراتیک کدام هستند؟
- جهانشمول بودن دموکراسی. آیا یک نوع دموکراسی وجود دارد و یا انواع سیستم های دموکراتیک؟
- رابطه ی دموکراسی با حقوق بشر؟
- رابطه ی دموکراسی با توسعه ی اقتصادی و افزایش درآمد مردم؟
- تناقض مذهب با آئین های دموکراتیک
- رابطه ی دموکراسی با امنیت سیاسی و اقتصادی؟
- ملی گرائی، قومیت و دموکراسی
- رابطه ی دموکراسی با دولت، نقش دولت های ملی در اروپا راشاعه راهکارهای دموکراتیک
- رابطه ی دموکراسی با سیستم استثماری (کلنیالیسم)
- رابطه ی دموکراسی با گسترش نفوذ بازار آزاد
- رابطه ی تکامل دموکراسی با دولت های اقتدارگرای قرون هفده، هیجده و نوزده در اروپا
- تقسیم قدرت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و نقش آنها در ایجاد پایه ها و استحکام یک دموکراسی پایدار
- جنگ و دموکراسی، صلح و دموکراسی
- صدور جنگ به کشور های حاشیه ای توسط کشور های باصطلاح دموکراتیک ونقش آن در عدم رشد دموکراتیک این جوامع
- عقل باوری، نظام فکری راشیونل و و دموکراسی
- اتوپیسم و آئین های ضد دموکراتیک
- جنسیت و دموکراسی
- مارکسیسم و دموکراسی (توده ای)
- نسبی بودن حقوق بشر و آئین های دموکراتیک
- رابطه ی عدم رشد دموکراتیک کشور های تحت ستم با استثمار جدید
- نهادی شدن دموکراسی و دولت توسعه
- نقش بنیاد ها و سازمان های بین المللی (بانک جهانی، صندوق بین المللی پول، سازمان تجارت جهانی) و سازمان های همکاری منطقه ای وتاثیر آنها در توسعه و یا عدم توسعه ی دموکراتیک شرق
- دموکراسی و تمرکز قدرت
- تمرکز تولید در دست شرکتهای فرا ملیتی و تطابق یا عدم تطابق این نظام های اقتصادی با دموکراسی و تعمیق حقوق بشر
- حقوق بشر و مونوپول های مالی، سیاسی و نظامی
- وسایل ارتباط جمعی، کنترل آین وسایل توسط شرکتهای بزرگ و دموکراسی وتاثیر آنها در رشد بادوام و دموکراتیک جوامع
- فرق دموکراسی لیبرالی و سوسیالیستی ...؟
عنوان های مورد مطالعه:
- مروری برتکامل دولت شهرهای یونان، پیدایش اولین اشکال تفکر و نظام سیاسی دموکراتیک
- دموکراسی حمایت گر
- نوع دموکراسی توسعه گرا
- دموکراسی مستقیم
پروسه ی جستجو در پیدا کردن نوعی جواب به سئوال های اولی پایه های اساسی سمینارها را تشکیل خواهد داد وبه سئوالهای بعدی بطور ضمنی و غیر مستقیم پرداخته خواهد شد. این سئوالات و مباحث نظیر آن بعد از تعیین اولیت ها می تواند از جمله موضوع هائی باشد که محور سمینار ها و بحث های برنامه ریزی شده دیگر را هم تنظیم کند. موفقیت و عدم موفقیت چنین برنامه ای می تواند تنها و تنها با همکاری و مشارکت شرکت کنندگان این سلسله سمینار ها میسر شود. مطالعه ی کتابهای انتخاب شده، بحث های جنبی و همچنین کتبی کردن این سئوالات و جوابهای آنها به تعمیق اطلاعات و آگاهی بیشتر شرکت کنندکان بهمراهداشته و در نهایت می تواند به تفاهم اجتماعی و عمل اجتماعی منجر شود.

اداره و فرم کلاسها
شرکت در این کلاسها رایگان بوده وبا ثبت نام قبلی صورت خواهد گرفت. دوره اول این کلاسها با شرکت حد اکثر تعداد دوازده نفر در ۱۲ جلسه از اواسط نوامبر تا آخرمارس سال ۲۰۰۷ میلادی تنظیم شده است.
زمان این کلاسها هر دو هفته یکبار روزهای پنج شنبه ساعت ۱۷.٣۰ در محل آ. ب. آف یرن توریت ساختمان خانه ی مردم طبقه سوم برگزار خواهد شد..

هماهنگ کننده : جامعه ی دفاع از حقوق بشر و دموکراسی در ایران (یوته بوری)
مدرس: آراز فنی. از سایر مدرسین و پژوهشگران سوئدی و ایرانی در هر چه پر بارتر کردن و تعمیق این سمینار ها استفاده خواهد شد.


___________________________________________________________________________

۱ – David Held, ”Demokratimodeller”, från klassisk demokrati till demokratisk autonomi, ۲۰۰۵; Daidalos
۲- Susan Moller Okin, “Is Multiculturalism Bad for Women”, ۱۹۹۹, Princeton university press
٣ - Dependency
۴ - United Nations Development program (UNDP)
۵ - Samuel Huntington, Civilizations Camp, ۱۹۹٣, ۲۰۰۰, university press
۶- Michel Hardt& Antonio Negri, ۲۰۰۰, Cambridge, Mass, Harvard University Press,