• گروه جامعه‌شناسی زنان و جنسیت (مطالعات زنان) انجمن جامعه‌شناسی ایران روز دوشنبه ۲۰ بهمن در محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نشستی را با عنوان نارسمیت (Informality) زنان در بازار کار ایران برگزار کرد. در این نشست آذر تشکر (جامعه‌شناس) و بهاره بهارفر (کارگران و پژوهشگر فیلم) در باره کار "نارسمی" و فقدان حمایت قانونی و اجتماعی زنان سخنرانی کردند. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲۱ بهمن ۱٣۹٣ -  ۱۰ فوريه ۲۰۱۵

در ابتدای این جلسه بهاره بهارفر فیلم کوتاه ساخته شده توسط خودش را نشان داد. این فیلم کوتاه روایت زندگی یک دختر جوان بود که پس از مشکلات فراوان سرانجام از شوهر معتاد خود جدا می‌شود و برای امرار معاش و تامین هزینه زندگی خود و فرزندش مجبور می‌شود در مترو دستفروشی کند.

پس از آن، بهارفر به ایراد سخنانی در مورد مفهوم کارغیر رسمی با تمرکز بر حضور زنان در این حوزه پرداخت. وی گفت اشتغال غیر رسمی که با نام‌هایی مانند اشتغال سیاه و نااشتغالی نیز عنوان می‌شود گسترده وسیعی از مشاغل است که تجارت انسان تا تولید غیراستاندارد را در بر می‌گیرد و این نوع مشاغل که بیشتر در کشورهای در حال توسعه رواج دارد.

بهارفر اظهار داشت در نرخ بیکاری زنان در ایران طی ۱۶ ماه گذشته ۳ برابر شده و این نرخ برای زنان ۱۵ تا ۲۴ سال، ۴۲ درصد است و ۵۲ درصد زنان شاغل در ایران در بخش غیر رسمی فعال هستند که ۷۵ درصد از آن‌ها در ۵ دهک پایین جمعیتی هستند.

به گزارش «تأمین ۲۴» در ادامه این جلسه «آذر تشکر» (جامعه‌شناس) به مفهوم «نارسمیت کار زنان» پرداخت و گفت نارسمیت ترجمه فارسی واژه (Informality) است و با کارغیر رسمی و اشتغال سیاه (Informal Sector) تفاوت دارد.

وی در ادامه افزود نارسمیت کار به نوعی از زیست است که به نوعی از روابط قدرت نیز اشاره دارد و دامنه وسیع تری را نسبت به کار غیر رسمی در بر می‌گیرد.

تشکر گفت از دهه ۱۹۷۰ به بعد و اعمال سیاست‌های نولیبرالی تعدیل ساختاری، شاهد افزایش بخش کار غیررسمی در اشتغال جهانی هستیم و برخی اقتصاددانان اعتقاد دارند رشد این بخش مفید است چون باعث کاهش فقر می‌شود.

با وقوع بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ این بخش از کاربه شدت رشد کرد به طوری که دیگر یک استثنا به شمار نمی‌رود و نوعی Norm در اقتصاد جهانی است.

این جامعه‌شناس در بیان ویژگی‌های نارسمیت کار اظهار داشت در این نوع زیست افراد حمایت قانون و اجتماعی ندارند و این وجه مشترک این زیست در همه جهان است.

همچنین در نارسمیت کار، ملاک فقط «پول» است و اینکه از هر ساعت کار چه مقدار پول می‌آید اهمیت دارد و عمده مشاغل این بخش دارای درآمد کم و ریسکهای بالا است.

وی خاطر نشان کرد بر خلاف ادعای اقتصاددان دست راستی که رشد این بخش از اقتصاد را موجب کاهش فقر می‌دانند اما از سوی رشد این بخش نشانه وجود فقر عمیق در جامعه است و از سوی دیگر وجود آن نیز فقر و نابرابری را بازتولید و افزایش می‌دهد.

در گفتمان نارسمیت کار الان بحثی وجود دارد تحت عنوان (Working Poor) و اشاره به فقرایی دارد که کار می‌کنند اما موقعیت آن‌ها موقعیت بقا و زنده ماندن است.

تشکر تصریح کرد یکی دیگر از ویژگیهای این نوع کار بازتولید کردن خودش است به این معنا که خود این کار باعث پایداری خودش می‌شود و افراد شاغل در آن وضعشان بهتر نمی‌شود.

از نظر اقتصادی حجم نارسمیت کار در دنیا بسیار بالا است و حدود ۵۳ درصد از کارگران غیر کشاورزی جهانی در این بخش فعال هستند و این تقسیم بندی بر اساس کار و موقعیت شغلی است. مثلاً کارگرانی که خودشان سرمایه‌های کوچک دارند، کار موقتی و قراردادی دارند، کارهای خانگی انجام می‌دهند. بخش غیر رسمی اغلب به کار اطلاق می‌شود که ثبت نمی‌شود و مالیات نمی‌دهند، کارفرمای شناخته شده ندارند و یا با خانواده خود کار می‌کنند.

به گزارش «تأمین ۲۴» این جامعه‌شناس در ادامه افزود کار زنان فقط مختص کار زنان در مترو نیست و دامنه وسیعی از مشاغل را در بر می‌گیرد. وی خاطر نشان کرد بزرگ نمایی و غلو نیست اگر بگوییم که در ساخت هر کالایی کار غیررسمی و نارسمیت کار زنان حضور دارد.

از کار خانگی برای بسته بندی مواد غذایی گرفته تا مونتاژ قطعات الکترونیکی در منازل، از صنعت پوشاک گرفته تا دوختن لباس عروس در منازل، از صنعت پوشاک گرفته تا دوختن لباس عروس، نارسمیت کار زنان حضور دارد و دستمزد آن‌ها به طور حیرت انگیزی کم است.

این کار‌شناس مسائل زنان تصریح کرد مونجوق دوزی هر پیراهن عروس سه ساعت وقت می‌برد و زنان شاغل در این بخش بابت هر پیراهن که سه ساعت وقت بابت آن صرف کرده‌اند فقط ۲۰۰ تک تومانی دریافت می‌کنند! و برای همین زنان برای هر رشته تسبیح ۱۰ تا تک تومانی می‌گیرند!.

زمانی که این مطالعه در مورد دستمزد زنان انجام شده است نان سنگک ۵۰۰ تومان بود و به عبارت دیگر یک زن باید ۵۰ تا تسبیح درست کند تا بتواند یک نان سنگک بخرد.

وی یادآوری کرد از زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی که کارگاههای زیر ۱۰ نفر از شمول قانون کار خارج شدند بسیاری از کارفرمایان سعی می‌کنند تعداد کارگران کارگاههای خود را در حد ۸ یا ۹ نفر نگاه دارند تا قانون کار شامل آن‌ها نشود.

به گزارش «تأمین ۲۴» این جامعه‌شناس در ادامه خاطر نشان کرد روزگاری ما با کارمزدی روبرو بودیم اما الان پدیده جدیدی به نام «جا مزدی» وجود دارد. جا مزدی عبارت است از اینکه کافرما در قبال ۵ ساعت کار شبانه به فرد تختی می‌دهد تا او بتواند تا صبح بخوابد و صبح ملزم است به سرکار خود برود و شب مجددا بازگردد و به کار شبانه بپردازد.

نشکر اظهار داشت در همه جهان کار پاره وقت وجود دارد و این مسئله مختص زنان نیست. در برخی کشور‌ها برخی مشاغل جنبه نژادی- جنسیتی دارد. برای مثال در هنک کنگ خدمتکار خانه یعنی زن فیلیپیتی!

وی تصریح کرد زیست غیررسمی مولفه اقتصاد عقب مانده نیست بلکه شکل سرمایه دارانه تولید است و کار پستی نیست بلکه همه زنان به نوعی در اینگونه مشاغل مشارکت دارند.

این کار‌شناس اجتماعی راهکار مقابله با نارسمیت کار زنان را جمع گرایی دانست و اظهار داشت در فیلیپین کارگران خانگی توانستند انجمن‌هایی با ۲ میلیون عضو تاسیس کنند. در هند قانون دستفروشی تصویب شد و دستفروشان ۳۰ سال است که دارای انجمن خود هستند و هر دستفروش موظف است روزی یک روپیه به انجمن خود کمک مالی بکند.

این گروه‌ها با دولت گفتگو و چانه زنی می‌کنند و بخش‌هایی را که دولت‌‌ رها کرده است پوشش می‌دهند. همچنین بر خلاف ایران که اینترنت در بسیاری موارد فقط یک ابزار سرگرم کننده است این گروه‌ها توانسته‌اند از شبکه‌های مجازی برای سازماندهی و برنامه ریزی خود استفاده کنند.