اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ٣ اسفند ۱٣۹٣ -  ۲۲ فوريه ۲۰۱۵

۲۱ فوریه هر سال مردم جهان در گرامیداشت روز جهانی زبان مادری نشست ها، همایش ها و گردهم آیی های اعتراضی تشکیل می دهند تا یادآور آن باشند که در خیلی از کشور های جهان زبان مادری خیلی از انسان ها با کاربرد زور و تحقیر از سوی رژیم های استبدادی قدغن ، مهجور و یا مورد ظلم و ستم قرار می گیرد. کاربرد این سیاست که اغلب با انگیزه های فاشیستی، شبه فاشیستی و آسیمیلاسیون پیش برده می شود،لطمات سهمگین و جبران ناپذیری به رشد فرهنگی، اجتماعی و آموزشی اینگونه جوامع می زند.
زبان مادری حفظ و گسترش آن هم اکنون در خیلی از معاهده ها، منشور ها و کنوانسیون های بین المللی بعنوان هویت ملی و حقوق طبیعی انسان از هنگام تولد شناخته شده و نمی توان به آن دست اندازی کرد و یا مورد تهدید و تحریم قرار داد زیرا زبان مادری در رشد استعداد، یادگیری و گسترش فکری و ذهنی انسان جایگاه ویژه دارد و می تواند در شکلگیری شخصیت و عملکرد انسان در جامعه موثر باشد.
بزرگداشت روز زبان مادری به چند دهه پیش بر می گردد، در پی استقلال هند و جدایی پاکستان از آن تبلیغات وسیع و گسترده دینی، مدت کوتاهی بخش شرقی پاکستان را که بنگال نام داشت به پاکستان پیوند داد، ولی ناخشنودی از تحمیل زبان اردو در منطقه بنگال که زبان رسمی پاکستان بود همچنان ادامه یافت. در ۲۱ و ۲۲ فوریه سال ۱۹۵۲ تعدادی از جوانان دانشگاهی که در پاکستان شرقی زندگی می کردند و زبان مادری بنگالی داشتند، در اعتراض به تحمیل زبان اردو از سوی پاکستان دست به اقدام عملی زدند و اعتراض مسالمت آمیزی را ترتیب دادند. عملکرد این دانشجویان که مورد پذیرش مقامات پاکستان نبود به شدت از سوی نیرو های نظامی و امنیتی سرکوب و تعدادی از جوانان که خواهان کاربرد زبان مادری در آموزش خود بودند کشته و یا زخمی شدند ولی این اعتراض زمینه های خیزش مردمی را در بنگلادش فراهم کرد. در نتیجه دولت پاکستان مجبور به پذیرش زبان بنگالی در منطقه شد و آن را به رسمیت شناخت. پذیرش زبان و فعالیت های فرهنگی در بنگال به فعالیت های سیاسی گره خورد و در سال ۱۹۷۱ به استقلال بنگلادش انجامید ولی هرگز بنگلادش این روز را به فراموشی نسپرد و آن را بنام روز زبان مادری بزرگداشت و آن را پی گیری کرد.
جمهوری بنگلادش پیگیرانه برای تثبیت آن در جهان به نام روز جهانی زبان مادری به دفعات به سازمان ملل و ارگان فرهنگی آن یونسکو سر زد و در نهایت موفق شد که آن را به مجمع عمومی سازمان ملل بکشاند، در سال ۱۹۹۹ سازمان ملل آن را به رای گذاشت و ۱٨٨ عضو از اعضای سازمان ملل به آن رای مثبت دادند. ناگفته نماند که جمهوری اسلامی ایران هم به آن ر ای مثبت داد. در نتیجه از سال ۲۰۰۰ به این سو ۲۱ فوریه به عنوان روز جهانی « زبان مادری » شناخته می شود و از سوی میلیون ها مردم جهان بویژه مردمی که زبان، فرهنگ و هویت اش مورد سرکوب، تحقیر و تهدید قرار می گیرد، بزرگ داشته می شود. در این دوره پژوهش هایی هم در راستای اهمیت زبان مادری در شناخت هویت، اندیشه و رشد فکری صورت گرفته است.
در سال های اخیر روان شناسان، جامعه شناسان و آموزشگران به اهمیت زبان مادری پرداخته، ضرورت کاربرد آن را در آموزش، درک مفاهیم و کسب هویت ملی و اجتماعی بیان کرده اند. یونسکو هویت هر قوم و یا ملت را زبان آن می داند و آموزش به زبان مادری را حق و حقوق همه شهروندان می شمارد، از آن رو در کشور های دمکراتیک با نظام های مردمی آموزش به زبان مادری را در اولویت قرار داده آن را تشویق می نمایند. زیرا زبان مادری را در رشد استعداد های فکری و روانی و گسترش ظرفیت یادگیری موثر، و از ابتدای دوران کودکی با وابستگی نوزاد به مادر همسو می دانند.
با انقلاب ۱٣۵۷ بخشی از خواسته های واحد های ملی در گستره سرزمین وسیع ایران، در قانون اساسی ناقص، نارس و تبعیض آلود جمهوری اسلامی بازتاب یافت و رژیم نوپا مجبور به پذیرش برخی از این خواسته ها شد که با روح اساسی قانون اساسی جمهوری اسلامی که شیعه گر و امت خواه بود مغایرت داشت، در این راستا مجبور به پذیرش اصل ۱۵ از قانون اساسی شد که در آن استفاده از زبان های قومی و محلی در مطبوعات، رسانه ها و تدریس ادبیات آن در کنار زبان فارسی بلامانع و آزاد اعلام شده بود، ولی این اصل هرگز در جمهوری اسلامی ایران به اجرا گذاشته نشد و افرادی که خواهان اجرای این اصل شدند همواره مورد پیگیری، زندان، شکنجه، تبعید قرار گرفتند. این اصل هرگز در هیچ دوره ای به اجرا در نیآمد، همان سیاست های رژیم پیشین با چاشنی و تبلیغ گسترده ی شیعه گری اساس فرهنگ و زبان رسمی کشور را تشکیل داد. اجرای این سیاست به افت فرهنگی و آموزشی نه تنها در گستره کشور بلکه در مناطق غیر فارس انجامید، بر اساس پژوهشگران درون مرزی گریز از مدرسه در این مناطق ( غیر فارس زبان ) در مقایسه با استان های فارس زبان بسیار مهم و چشم گیر بوده است. بیشترین کودکان ترک تحصیل کرده و یا هرگز به مدرسه راه نیافته در مناطق غیر فارس و محروم از نظر اقتصادی بوده است.
کاربرد زبان فارسی بعنوان تنها زبان آموزشی کشور آسیب های فراوانی به گسترش فرهنگ عمومی جامعه زده، مانع از پیشرفت زبان فارسی هم شده است. زبان فارسی نه تنها در نیم قرن گذشته پیشرفتی نکرده، به شکل وسیع و گسترده ای پسرفت داشته است. هنوز کودکان بعد از سال ها آموزش از درک معانی کلمات که یگانه نوشته می شوند و معانی گوناگونی دارند عاجزند. این زبان خود نیازمند بازنگری و تغییر است و نمی تواند زبانی برای همه مردم و واحد های ملی به صورت اجباری باشد که خود زبان رساتری دارند. پیشگیری از رونق و گسترش زبان های دیگر در ایران ظلم به زبان فارسی هم محسوب می شود، زیرا کار برد، پیشرفت و گسترش همه آنها در جامعه چند فرهنگی و چند زبانی ایران به باروری و گسترش زبان فارسی هم یاری می رساند.
با انتخاب حسن روحانی و تشکیل دولت تدبیر و امید بار دیگر مسئله اقوام مطرح شد و در این راستا روحانی یکی از دوستان قدیمی و امنیتی خود را بعنوان دستیار در امور اقوام انتخاب کرد. در این مدت یونسی دستیار به نقاط مختلف سفر کرده، گاهی سخن از تبعیض هم به میان آورده است، ولی تا کنون هیچ اقدام عملی در راستای اجرای اصل ۱۵ از قانون اساسی انجام نگرفته است. هنوز هزاران آذربایجانی، کرد، بلوچ، عرب و... با اتهام های واهی و دروغین در زندان به سی می برند، اغلب آنان خواستار زبان، هویت ملی و بزرگ داشت فرهنگ خویشند، آنان می خواهند که فرزندان سرزمینشان به زبان مادری درس بخوانند و احساسات کودکانه خود را به زبان مادری که از مادر آموخته ان بر زبان آورند، از آن رو ۲۱ فوریه را بعنوان روز جهانی زبان مادری دوست دارند و خاطره آن را بزرگ می دارند...

محمدحسین یحیایی
mhyahyai@yahoo.se