• در مراسمی که ۱۵ آبان ماه به همت مرکز فرهنگی زنان برگزار شد، جمعی از ناشران، نویسندگان، روزنامه نگاران و پژوهشگرانی که در این سال ها با کتاب های نشر روشنگران زندگی کرده اند، دو دهه تلاش شهلا لاهیجی را برای گسترش نشر مطالعات زنان در ایران ارج نهادند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۱۶ آبان ۱٣٨۵ -  ۷ نوامبر ۲۰۰۶

گزارش: زنستان - مریم حسین خواه
عکس: آرش عاشوری نیا
 
زنستان: سالن اجتماعات کتابفروشی پکا، شب گذشته، ۱۵ آبان ماه مملو از زنان و مردانی بود که به پاس دریافت جایزه بین ‎ المللی آزادی نشر توسط شهلا لاهیحی و گردهم آمده بودند.
در این مراسم که به همت مرکز فرهنگی زنان برگزار شد، جمعی از ناشران، نویسندگان، روزنامه نگاران و پژوهشگرانی که در این سال ها با کتاب های نشر روشنگران زندگی کرده اند، دو دهه تلاش لاهیجی را برای گسترش نشر مطالعات زنان در ایران ارج نهادند.
 
ماه گذشته، خبر کوتاه و مبهمی در تعدادی از سایت های اینترنتی که بیشتر در حوزه مسایل زنان فعال هستند قرار گرفت. خبر می گفت که لاهیجی جایزه «آزادی نشر» را از سوی اتحادیه بین المللی ناشران دریافت کرده است. این جایزه در روز بیست و یکم سپتامبر در نمایشگاه بین المللی کتاب گوتنبرگ که نمایشگاه ویژه کشورهای اسکاندیناوی است، به وی اهدا شده است. اما وب سایتهای خبرگزاری ها و روزنامه های داخلی هیچ خبری در این زمینه منعکس نکردند.
 
برنامه با سخنان فرناز سیفی، عضو مرکز فرهنگی زنان درباره بیست و سه سال کار حرفه ای لاهیجی در حوزه نشر و دیگر حوزه های فرهنگی آغاز شد.
او لاهیجی را اینگونه معرفی می کند: «لاهیجی نشر روشنگران و مطالعات زنان را بیست و سه سال پیش تاسیس کرد. لاهیجی وقتی می خواهد خود را معرفی می کند می گوید: من یک ناشرم، نه کمتر و نه بیشتر. در عین حال محقق مسائل زنان نیز هستم و این هم اتفاق تازه ای نیست. از زمانی که خود را به عنوان انسانی صاحب شعور شناختم، مسئله زنان نیز برایم مطرح بوده است.
اگر از او بپرسید چه شد که حوزه نشر را برگزیدید، در پاسختان می گوید: «مثل ناشران در ایران، مثل عاشقان است. این سوال مثل این است که از یک عاشق بپرسید چه شد که عاشق شدی؟ هیچ کدام جواب منطقی نداریم و اگر هر شغل دیگری را انتخاب کرده بودیم، روز و روزگار بهتری داشتیم.»
فرناز سیفی درباره سکوت رسانه ها پیرامون این جایزه چنین می گوید: «بعد از شنیدن خبر این افتخار بزرگ، منتظر ماندیم تا شهلا لاهیجی از سفر بازگردد و یکی از بعدازظهرهای خنک پاییزی مهمان دفتر کوچک انتشارات «روشنگران و مطالعات زنان» شدیم تا از چند و چون جایزه بپرسیم. لاهیجی دلیل این تاخیر و عدم پوشش خبری را در یک جمله ابراز می کند: متاسفم که مسئولان و متولیان فرهنگ مملکت به دلیل انحصار طلبی و بحث خودی و غیرخودی که دارند نخواستند و نتوانستند در این افتخار با من سهیم شوند.»
 
شهلا لاهیجی نیز هنگامی که در انتهای مراسم در میان تشویق بی وقفه حاضرین به روی سن آمد، درباره این جایزه چنین گفت: «این اولین سالی است که جایزه «آزادی نشر» که از سال ۱۹۹٨ تاسیس شده است، به ناشری از خاورمیانه اهدا شد. همه هشتاد و شش کشور عضو اتحادیه بین المللی ناشران، از میان پنج کاندیدای این جایزه، به نشر روشنگران رای داده اند.»
او تاکید کرد: «این افتخار تنها از آن او نیست و متعلق به همه اهالی فرهنگ است.»
 
ناهید کشاورز، عضو دیگر مرکز فرهنگی زنان تجلیل از زنی که برای عمومی کردن مسائل زنان بسیار تلاش کرده و می کند را بهانه این گردهمایی عنوان می کند: «شاید جمع شدن ما در اینجا از دستاوردهای مبارزات زنانی چون وی باشد. زنانی که در سالهای سختی که پشت سر نهاده ایم برای جنبش زنان تلاش و کوشش بسیارکرده اند. کوششی که با پیوند دادن تجربیات نسل ما به نسل مادرانمان به هویت یابی جنبش زنان کمک کرد و جنبش زنان را دارای شناسنامه و پیشینه ساخت.»
کشاورز که درباره جنبش زنان و جوایز بین ‎ المللی سخن می گفت ادامه داد: «امروز در اینجا جمع شده ایم تا با هم موفقیت شهلا لاهیجی به خاطر دریافت جایزه ی آزادی نشر را جشن بگیریم. شهلا لاهیجی در زمانه ای این جایزه را برای جنبش زنان به ارمغان آورده است که کلید واژه WOMAN از جستجوهای اینترنتی حذف شده است. کتابهای ناشران و از جمله ناشران زن مدتها در ارشاد منتظر اجازه چاپ باقی می مانند و سایت های زنان فیلتر می شوند. نشریات و روزنامه هایی که می توانند تریبونی برای مطرح کردن مسائل زنان باشند یک به یک به تیغ سانسور سپرده می شوند و عرصه های رسمی فعالیت زنان روزبروز محدودتر می شود. در این شرایط است که اهمیت این جایزه و جوایزی از این قبیل بر ما آشکار تر می شود.»
 
در ادامه مراسم، لیلی فرهاد پور که «شهلا لاهیجی به مثابه یک سوژه مطبوعاتی» را موضوع سخنان خود قرار داده بود، با لحنی صمیمانه و آمیخته با طنز درباره لاهیجی سخن گفت.
به گفته فرهادپور، لاهیجی به دلایلی همچون همیشه در دسترس بودن، صریح بودن و شجاعت خود همیشه سوژه مناسبی برای خبرنگاران است تا به سراغ او رفته و با وی گفتگو کنند. اما: «این سوژه مطبوعاتی وقتی اولین جایزه آزادی نشر اتحادیه بین المللی ناشران را از آن خود کرد و نامش به همراه ایران و نشر ایران به تاریخ پیوست، مطبوعات ما تا یک هفته ساکت ماندند. سکوتی سوال برانگیز. اما از من بپرسید میگویم پشت این سکوت چیز زیادی نبود غیر از این که پشت این مطبوعاتی های جدید ما بدجوری باد خورده است یا بادشان داده اند یا بادشان کرده اند.»
 
مریم میرزا، عضو مرکز فرهنگی زنان و مسئول بخش چشم انداز مجله زنان سخنران بعدی مراسم بود.
او که وضعیت نشر کتاب در حوزه زنان را موضوع سخنانش قرار داده بود، گفت: «با مطالعه لیستی شامل ۴۵۵ کتاب های علوم اجتماعی در حوزه زنان، طی سال های ۱٣۶۵- ۱٣٨۵ مشخص می شود که انتشارت روشنگران نسبت به سایر ناشران سهم بیشتری را در نشر کتاب های زنان داشته است.»
میرزا با بیان اینکه اضافه شدن پسوند مطالعات زنان به نام این انتشارات، رسالتی را که نشر روشنگران در زمینه زنان بر عهده گرفته آشکار می کند، افزود: «تاریخ چاپ کتاب ها موید این نکته است که انتشارات روشنگران بر خلاف برخی ناشران دیگر که یا دوره ای به مسائل زنان پرداخته اند و یا موردی، هم پیگیرانه چاپ کتاب های زنان را دنبال کرده است و هم در این راه استمرار داشته است.»
وی با نگاهی بسیاری از کتاب های چاپ شده در حوزه زنان را پیرو نوعی نگاه چارچوب دار و مقید به شئونات دولتی عنوان کرد و گفت: «این در حالی است که نشر روشنگران با انتشار کتاب هایی در حوزه ادبیات، روزنامه نگاری و مطالعات زنان، به نوعی به عنوان یک مرجع در حوزه زنان مطرح شده است.»
 
«جنبش زنان و زنان ناشر در جهان» موضوع صحبت های «گلناز ملک»، عضو مرکز فرهنگی زنان و تحریر ی ه مجله اینترنتی زنستان بود.
ملک با بیان اینکه کتاب ‎ های چاپ شده از سوی نشر روشنگران، اندیشه ‎ های فمینیستی را در نسل من و بعد از من رشد خواهد داد، گفت: «شاید اگر خانم لاهیجی آغازکننده ‎ ی چاپ آثار زنان نبود، الان ناشران دیگر نیز به چاپ آثار فمینیستی روی نمی ‎ آورند و بازار چاپ چنین آثاری مانند امروز گسترش نمی ‎ یافت.»
ملک در ادامه تاریخچه ای از فعالیت های زنان ناشر ارائه داد و افزود: «امروزه نیز زنان، در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران با شدت هرچه بیشتر در راستای مبارزه با تبعیض جنسی در جامعه ‎ ی خود، رسانه ‎ های گروهی، ادبیات، سینما و نیز موسسات انتشاراتی ایجاد می کنند تا بتوانند آرای فمنینیستی را هرچه گسترده ‎ تر منتشر کنند. چاپ کتب و مجلات فمینیستی در سرتاسر دنیا امیدی در دل فمنیست ‎ ها می ‎ تاباند و نویدبخش آن است که روزی خواست های حق طلبانه و برابری خواهانه ‎ ی زنان، همه ‎ گیر و جهانی شود.»
 
در این مراسم، فیروزه صابر از لاهیجی به عنوان یک کارآفرین فرهنگی یاد کرد و پرینوش صنیعی نویسنده رمان سهم من نیز در سخنانی با عنوان «چرا سکوت؟» از حمایت ها و تشویق های لاهیجی از نویسندگان تجلیل کرد. شعر خوانی دکتر عباس محمدی اصل و سعید سلطانی طارمی و معرفی کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض آمیز از سوی سارا لقمانی از دیگر بخش های این برنامه بود.
 
سفیر سوئد و همسرش نیز از جمله شرکت کنندگان این مراسم بودند. سفیر سوئد پس از سخنان لاهیجی به روی سن رفت و گفت افتخار می کند در این مراسم حضور داشته و چنین جمعی را از نزدیک ملاقات کرده است .
بهرام بیضایی، کارگردان نام آشنای ایرانی و منیرو روانی پور داستان نویس معاصر، یکی به دلیل شکستگی پا و دیگری به دلیل بیماری فرزند خود موفق به حضور و ارائه سخنان خود در این مراسم نشده بودند.