• در گزارش رئیس انجمن کار ایران آمده است:« درصد قابل توجهی از ترکیبات شیمیایی که در صنایع ایران مورد استفاده قرار میگیرد در لیست مواد سرطان زا قرار گرفته است و رو به افزایش است . صاحبان و مدیران کارخانه ها به علت عدم اجبار هیچگونه شناسنامه ای از مواد تولیدی کارخانه ها که با مواد شیمیایی آلاینده تولید میشنود ارائه نمی دهند . وی سرطان ریه را شایعه ترین سرطان شغلی نامید ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۵ ارديبهشت ۱٣۹۴ -  ۲۵ آوريل ۲۰۱۵

آمار تقریبی سازمان جهانی کار(۱) نشان می دهد از مجموع ۲.٣۴ میلیون کارگر که هر ساله به خاطر حوادث و بیماری شغلی جان خود را از دست میدهند. علت مرگِ ۲.۰۲ میلیون نفر از این کارگران بیماریهای شغلی است. از این رقم ، مرگِ تقریبا یک میلیون کارگرنیز ناشی از تماس کارگران با مواد شیمیایی سرطان زا است. افزایش استفاده از مواد شیمیایی سرطان زا در صنایع مختلف که هدف اولیه اش کسب بالاترین درجه سود آوری اقتصادی است نه تنها بطور مستقیم باعث بیماری و مرگ کارگران می شود، بلکه با سرازیر شدن پس مانده های مواد شیمایی به منابع طبیعی مانند رودخانه ها ، چاه های آب و زنجیره محصولات مواد غذایی، باعث فاجعه زیست محیطی و به خطر انداختن بهداشت و سلامت عمومی نیز شده است.
در گزارشی که در سال ۲۰۱۴ میلادی توسط " شورای ملی   بهداشت و ایمنی محیط کار- امریکا"(۲) منتشر شده است نتیجه تحقیقات دانشگاه کالیفرنیا نشان میدهد که دراین پیشرفته ترین و ثروتمندترین کشور " آزاد" دنیا که ظاهرا برخوردار از صدها نهاد نظارتی است «هر ساله ۵٣ هزار کارگر امریکایی و کارگر مهاجر ، به خاطر بیماری های ناشی از کار با مواد شیمایی خطرناک کشته می شوند.»(٣) با توجه به این آمار تکان دهنده در امریکا ، میتوان تصور کرد در کشورهایی نظیر کشور ما   که فاقد مقرارت و سیستم نظارتی مناسب هستند و کارگران از تشکلهای مستقل کارگری محروم هستند و نهاد کار آنان بصورت استبدادی و سلسله مراتبی و نظامی گونه کنترل و مدیریت می شوند، ابعاد فاجعه و مرگ تا چه اندازه گسترده تر است!
در کشور ما نیز طبق آمار محافظه کارانه دولتی، جدا از آمار مرگ روزانه ۶ کارگر(۴) بر اثر انواع سوانح شغلی ، از میزان مرگ و میر کارگران بخاطر بیماری وانواع سرطان های شغلی   آماردقیقی در دسترس نیست. تنها با تکیه و مقایسه با آمار های موجود بین المللی و میزان استفاده بی رویه از مواد شیمیایی در صنایع کشورمان است که میتوان بطور تقریبی محاسبه کرد که میزان مرگ و میر کارگران بعلت بیماریهای شغلی می تواند به اندازه دو برابر آمار روزانه مرگ و میرکارگرا ن بخاطر حوادث شغلی باشد. از جمله دلایلی که میتوان برای نبود آمار واقعی از مرگ کارگران ناشی از حوادث و بیماری های شغلی در کشورمان ارائه داد: ۱- اینکه نهاد کار ایران در تمام حوزه هایش طی بیش از سه دهه گذشته بصورت یک نهادِ کار استبدادی و غیر دمکراتیک اداره شده است . ۲- کارگران از نهادی های صنفی و تشکل های مستقل خود که عموما برای بهبود شرایط کارتلاش می کنند محرومند. یکی از وظایف این تشکلها آموزش ایمنی و بهداشت ، پیشگیری و ثبت حوادث شغلی است. ٣- نهادهای تحقیقاتی بهداشت و ایمنی یا دانشگاهی که بتوانند مستقلانه همراه با فعالین کارگری و مدیرانِ مسئول موارد غیر ایمنی و غیر بهداشتی کاردر تمام حوزه ها را شناسایی و ثبت کنند با محدودیت های زیادی روبرو هستند . ۴- برخی مدیریت های ضعیف و ناتوان ، فساد اداری ، نبود سیستم نظارتی موثر و شفاف و کمبود بازرس از جمله مواردی هستند که مزید بر علت اند.   از این جهت است که آمار واقعی مرگ و مجروح شدن کارگران و علت حوادث نا مشخص می مانند . در چنین شرایط غیر شفاف و مبهمی است که   اقدام عملی و موثری نیز   در جهت پیشگیری و پایین آوردن هزینه های انسانی ، اجتماعی و اقتصادی ناشی از حوادث شغلی انجام نمی گیرد. به این دلائل است که چرخه مرگبار حوادث شغلی روزانه می چرخد و جان می گیرد!
از میان صدها گزارش موجود ، بخش هایی از چند نمونه گزارش های کلی زیر نشان می دهند که استفاده بی رویه از مواد شیمیایی خطرناک هم تهدیدی جدی برای انسان و هم برای طبیعت در کشورمان است..
« آماری که در سال ۱٣۹٣ از ۲۴ دانشگاه علوم پزشکی کشور جمع آوری شده به ترتیب تعداد ۹۱۰ کارگاه و ۵۲۷۰ شاغل در معرض سرب هستند. از کل شاغلین در مواجهه با سرب حدود ۱٨٣۴ نفر آز آنها در محیط های کاری وجود دارند که سرب در آنها بیشتر از حد مجاز می باشد»(۵). طبق گزارش سازمان جهانی کار سرب جزء ۱۰ ماده شیمیایی خطرناک است. که برای سلامت و بهداشت عمومی خصوصا برای کودکان خطرناک است. سرب باعث انواع بیماری های کشنده تنفسی، کم خونی ،مغز و اعصاب ، سرطان دستگاه گوارشی، در مورد زنان باعث سقط جنین ، دردهای عضلانی، کاهش وزن و سرگیجه مفرط و نیز باعث آلودگی خاک و محصولات کشاورزی می شود. در استان زنجان از ٨٣ کارخانه ۷۴ کارخانه ازمیزان بالای سرب استفاده می کنند که باعث ایجاد بیشترین آلودگی های زیست محیطی در این استان هستند. بهمین علت برخی مردم زنجان و کارگران آگاه و فعالین محیط زیست در اقدامی هوشمندانه و موثر   در تابستان ۱٣۹۲ تظاهرات گسترده ای را علیه آلودگی های بیش از حد انجام دادند. یکی دیگر از موارد استفاده مواد شیمیایی سرطان زا استفاده از مواد سمی آزبست ( الیاف نسوز) است که در برخی از کشورها استفاده از آن ممنوع شده است. طی سالهای گذشته تنها در یک نمونه ی کارخانه فارسیت درود، ۶۰ کارگربعلت مبتلا به سرطان جان خود را ازدست داده اند. هم اکنون ۲۶۰ کارگر این کارخانه که در ۱۵ فروردین ۱٣۹۴ بصورت جمعی اخراج شده اند در مقابل وزارت کار به اعتراض نشسته اند. پرسش این است : آیا این کارگران اخراجی که سالها در معرض این ماده سمی بوده اند هیچ گونه معاینه پزشکی بر روی آنها انجام شده است؟ اگر این کارگران اخراجی دچار بیماری مهلک ناشی از آزبست شوند چه کسانی مسئول و جوابگو خواهند بود؟    قابل ذکر است که پسآب های و مواد آلاینده این کارخانه سالها ی متمادی به رودخانه " درود" نیز می ریخته که باعث آلودگی آب این رودخانه نیز شده است. در گزارش دیگری بنام " سایه سنگین سرطان بر روی بهبهان " به نقش مقررات زدایی و خصوصی سازی   در آلوده کردن مزارع کشاورزی که هم باعث بیماری در میان کارگران کشاورزی و هم مردم میشود اشاره دارد. « تا حدود سال ۱٣٨۶ سم بطور کنترل شده در اختیار کشاورزان قرار داده می شد ، به این ترتیب که کشاورزان محصول آفت زده خود را به اداره کشاورزی برده و بعد از تشخیص آفت ، نوع سم مورد نیاز توسط کارشناس مربوطه، از طریق نسخه، آن هم بصورت محدود و به اندازه مورد نیاز در اختیار کشاورز قرار داده می شد . ولی متاسفانه از سال ۱٣٨۶ به بعد فروش سموم به بخش خصوصی واگذار شد که عملا نظارت قانونی بر توزیع سموم کمتر شد. به همین دلیل مراکز غیر قانونی فروش سم بعضا سم های غیر مجاز را براحتی در حجم های کنترل نشده در اختیار کشاورزان قرار داده و وضعیت اسفبار کنونی را رقم زده اند...نشان به آن نشان که دردهای ناحیه معده و حتی سرطان های چند وقت اخیر که بعضا در ناحیه دستگاه گوارشی بوجود آمده می تواند شاهدی بر این مدعا باشد و قطعا یکی از دلایل رشد سرطان در جامعه ما همین میوه جات و سبزیجات هستند.»(۶). در گزارش دیگری از رئیس انجمن کار ایران آمده است:« درصد قابل توجهی از ترکیبات شیمیایی که در صنایع ایران مورد استفاده قرار میگیرد در لیست مواد سرطان زا قرار گرفته است و رو به افزایش است . صاحبان و مدیران کارخانه ها به علت عدم اجبار هیچگونه شناسنامه ای از مواد تولیدی کارخانه ها که با مواد شیمیایی آلاینده تولید میشنود ارائه نمی دهند . وی سرطان ریه را شایعه ترین سرطان شغلی نامید و گفت میزان ابتلا به سرطان شغلی در جامعه رو به افزایش است.»(۷)
برای تغییر در چنین روند ناسالمی که هم انسان و هم شرایط زیست محیطی را بمخاطره انداخته است ، نمونه تجربه هایی مانند حضور اعتراضی و موثر برخی از مردم زنجان و فعالین محیط زیست و کارگران آگاه، روش و راهکاری مدنی و موثر است . بکارگیری ابتکاراتی مانند آنچه که فعالان محیط زیست و کانون های مدافع حقوق کارگران در سطح بین المللی انجام می دهند: مانند تهیه فیلم وعکس بصورت علنی یا مخفی از زنجیره ناسالم تولیدات محصولات کشاورزی و از درون کارخانه هایی که از مواد شیمیایی خطرناک استفاده می کنند از جمله روش های دیگری است که با انتشار آن می توان به آگاهی و آموزش عمومی در جهت پیشگیری حوادث و بیماری های شغلی و حفظ محیط زیست کمک نماید.            

پاورقی ها:
۱- گزارش سازمان جهانی کار ۲۰۱٣
۲- The National Council for Occupational Safety and Health.
٣- www.coshnetwork,org
۴- نگاه کنید به مطلب دکتر جلال ایجادی . "حوادث مرگبار و بیماریهای شغلی در بنگاه های تولیدی ایران". گویا نیوز.
۵- برنامه عملیاتی کاهش سرب در محیط کار مرکز سلامت و محیط کار ۱٣۹٣.
www.pakdasht,sbmu.ac.ir
۶- سایه سدگین سرطان بر روی بهبهان. جزئیات پرونده گوجه فرنگی های آلوده در بهبهان.
http:/arganian.ir
۷- خبرگزاری دانشجویان ایران( ایسنا) ۱۱ اردیبهشت ۱٣۹۱