• سدسال پس از ۱۹۱۵، دیاربکر در موقعیتی است که می تواند تاریخ را دگرگو ن سازد و جهشی اساسی در جهت التیام زخمهای ملت همسایه و تقویت صلح و دوستی برپایه حق و عدالت میان ارمنیان، ترکها و کردها را آغاز نماید. این در واقع گام مهمی درجهت گشایش فضای باز سیاسی و راه گشایی برای دموکراسی و حقوق بشر در خود ترکیه نیز خواهد بود ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۱۴ ارديبهشت ۱٣۹۴ -  ۴ می ۲۰۱۵

اگر زمانی دولت ترکیه اقدام به شناسایی نسل کشی ارمنیان نماید، این کار از شرق ترکیه آغاز خواهد شد، نه از مرکز یا از غرب کشور. شهر دیاربکر، "پایتخت کردستان ترکیه"، از لحاظ رویارویی با واقعیت قتل عام پیشروترین شهر ترکیه به شمار می رود. البته، نقش کنشگران حقوق بشر و روشنفکران اسلامبول و مراکز دیگر را نباید از نظر دور داشت، اما تا اینجا هیچ مرجع سیاسی- کشوری نبوده که مثل مقامات و مراجع مناطق کردنشین صریحا و علنا راجع به رویدادهای ١٩١۵ صحبت کند و فراخوان محکوم کردن و پوزش خواهی برای آنرا بدهد.

مقامات دیاربکر تا آنجا پیش رفته اند که نام کوچه ها و خیابانها را به زبان ارمنی نیزروی تابلوها ذکر می کنند و از سال ٢٠١٢ کلاسهای درس زبان ارمنی ترتیب داده ند. در ١۳ نوامبر ٢٠١١ ، نوسرل آیدوگان، عضو پارلمان ترکیه از حزب دموکراتیک مردمی (H.D.P.) منطقه دیاربکر، عریضه ای جهت تغییر نام منطقه "سور" به "تیکراناکرت"، نام تاریخی ارمنی شهر، تقدیم مجلس نمود. بنا به گزارش تارنمای خبری مجلس عریضه در کمیسیون امور داخلی در دست بررسی است.

طبق گزارشها، ٨٠ درصد ارمنیانی که در کلاسهای زبان ارمنی شهرداری دیاربکر شرکت می کنند، از تبار ارمنیان مسلمان شده هستند. تا این اواخر، آنها را "ارمنیان پنهان" می خواندند. اما، در دیاربکر دیگر چنین توصیفی به کار نمی رود. در "تیگراناکرت" باستانی، شمار فزاینده ای از بومیان ریشه های ارمنی خود را آشکار می سازند. بعضی ازآنها، حتی تغییر مذهب داده و به دین اجدادشان برمی گردند و در کلیسای مرمت شده غسل تعمید می گیرند. جالب است که روحانی خادم کلیسا، آرمین دمیرچیان، خود از ارمنیان مسلمان سابق و نام قبلی اش عبدالرحیم زوروسلان بوده که اکنون به آیین مسحیت درآمده است. شهرداری دیاربکر هم از لحاظ سیاسی و هم از جنبه مالی به مرمت و بازسازی کلیسا کمک کرده است.
البته، دولت ترکیه نیز از سال ٢٠٠٧ اقدام مشابهی در بازسازی یک معبد تاریخی ارمنی دیگر، یعنی کلیسای صلیب مقدس در جزیره آختامار دریاچه وان، به عمل آورده است. لکن، مقامات ترک با نصب پرچمهای ترکیه بر فراز کلیسا به جای اجازه نصب صلیب، عملشان را به صورت یک نمایش تبلیغاتی بین المللی در آوردند. آنها حتی از بازکردن دروازه مرزی ترکیه - ارمنستان به مدتی کوتاه و یا ترتیب پرواز مستقیم از ایروان به وان برای شرکت هیات رسمی ارمنستان در مراسم بازگشایی خودداری کردند، به طوری که هیات مجبور شد از راه گرجستان وارد ترکیه شود. این درحالی است که رهبران دیاربکر اقدامی در جهت تبلیغ و آگهی کردن بازگشایی کلیسای منطقه شان انجام ندادند. اقدام مقامات دیاربکر درواقع تلاشی است برای جلب اعتماد ارمنیان از یک طرف و روبرو کردن جامعه ترک با گذشته خود ازطرف دیگر. درطول مراسم بازگشایی، پوسترهایی به زبان ارمنی با متن "به منزل خود خوش آمدید" به چشم می خورد.

انکارکردنی نیست که رهبران کرد، ازجمله حکومت اقلیم کردستان عراق، تلاش زیادی در جهت دموکراتیزاسیون (ایجاد فضای باز سیاسی) در مناطق خود به عمل آورده اند. منطقا این احتمال هست که کردستان به موتوری برای انتشار و پاگرفتن دموکراسی در منطقه خاورمیانه تبدیل شود. طبق نوشته اکونومیست: "دموکراسی در مناطق کردنشین، گرچه هنوز ناقص و آمیخته به فساد است، لکن بسیار بهتر از هرنقطه دیگری در عراق عمل می کند"(1).

حکومت اقلیم کردستان عراق در ماه مارس گذشته هیاتی را به کنگره جهانی ارمنیان ارمنستان غربی به پاریس اعزام کرد. در کنگره، علی هالو، یکی از اعضای پارلمان کردی عراق به خاطر مشارکت کردها در نسل کشی ارمنیان عذرخواهی نمود. گفتنی است که زبان ارمنی یکی از زبانهای رسمی کردستان عراق شده است.
مقامات کرد قادرند به یک اقدام تاریخی برای نزدیک ساختن دولت و جامعه ترکیه به مرحله رویارویی با تاریخشان دست بزنند. دیاربکر این موقعیت را دارد که به عنوان اولین شهرترکیه نوین اقدام به شناسایی نسل کشی و محکوم کردن آن نماید. از ٩٢ عضو شورای شهر حدود ۶٠ نفر به حزب کردی صلح و دموکراسی (B.D.P.) تعلق دارند. گرچه، شورای شهر اعضای متعددی از حزب حاکم عدالت و توسعه را در خود جای داده که قاعدتا با چنین اقدامی مخالفت خواهند کرد، روشن است که اعضای حزب صلح و دموکراسی رای بیشتری خواهند آورد.

در ١۴ آوریل گذشته، روز سدمین سالگرد نسل کشی ارمنیان، شش سازمان غیردولتی کردی- ترکی مراسم یادبود در دیاربکر برگزار کردند و فراخوان شناسایی و محکومیت آنرا دادند. صلاح الدین دمیرتاش، رهبر سیاسی کرد، در مراسمی که در کنار ویرانه های کلیسای سرکیس مقدس برگزار شد، ازجمله چنین اظهارداشت: "یک قرن تمام است که مواضع سیاسی رهبریت حزب اتحاد و ترقی لکه ننگی را بر پیشانی همه ما برجا نهاده است".
این صحیح است که رهبران سیاسی و مردمی مختلف کرد از موضع فردی صریحا و علنا رویدادهای ١٩١۵ را نسل کشی خوانده اند، باوجود این هنوز هیچ مرجع رسمی در ترکیه بدین گونه اتخاذ موضع نکرده است.

در سدمین سالواره نسل کشی، اعلام چنین موضعی بسیار بجا و منطقی خواهد بود. تا به حال، شوراهای شهر متعددی در جهان رای به شناسایی نسل کشی ارمنیان داده اند، که از آن جمله اند: ادینبورگ (اسکاتلند- بریتانیا)، کاردیف (ویلز- بریتانیا)، باتاک (بلغارستان)، سان سباستیان (اسپانیا)، میلان (ایتالیا)، رم (ایتالیا) و غیره و غیره. درواقع، قطعنامه های شوراهای شهر متعدد در ایتالیا نهایتا به صورت عامل عمده در تشویق دولت ایتالیا به شناسایی نسل کشی ارمنیان در نوامبر ٢٠٠٠ عمل کردند. آیا این سناریو در ترکیه نیز عمل خواهد کرد؟ شاید عمل کند یا شاید نکند، اما درهرصورت، اقدامی صحیح درجهت آغاز یک پروسه مهم در ترکیه نو خواهد بود.

سدسال پس از ١٩١۵، دیاربکر در موقعیتی است که می تواند تاریخ را دگرگو ن سازد و جهشی اساسی در جهت التیام زخمهای ملت همسایه و تقویت صلح و دوستی برپایه حق و عدالت میان ارمنیان، ترکها و کردها را آغاز نماید.
این در واقع گام مهمی درجهت گشایش فضای باز سیاسی و راه گشایی برای دموکراسی و حقوق بشر در خود ترکیه نیز خواهد بود.


پانویس مترجم:
* منبع: نشریه خبری آسپارِز
asbarez.com
1 -   www.economist.com