اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۷ مرداد ۱٣۹۴ -  ۲۹ ژوئيه ۲۰۱۵

ترکیه یکی از کشور های قدرتمند و تاثیرگذار در منطقه جنگ زده و پر آشوب کنونی است که با آغاز بهار عربی تغییر گرایش سیاسی و امنیتی داد و از جنبش های مذهبی مانند اخوان المسلین در مصر و تونس حمایت کرد تا پایگاه خود را در رقابت با جمهوری اسلامی ایران که خواهان تقویت هلال شیعه در منطقه بود گسترش دهد و با سیاست حمایت از جنبش سنی ها به باز سازی دوران گذشته های دور خود بپردازد. در این راستا هنوز هم از محمد مرسی بعنوان رئیس جمهور قانونی مصر و دیگر گروه های نزدیک به اخوان حمایت می کند، تغییر شرایط در منطقه، پیدایش گروه های جدید از یک سو و نزدیک شدن جمهوری اسلامی ایران به اروپا و آمریکا، از سوی دیگر، ترکیه را وارد در فاز جدیدی کرده است که هم اکنون همسو با ائتلاف های منطقه ای ایالات متحده پیش می رود، سیاستمداران ترکیه و حزب عدالت و توسعه در گرایش جدید قدم هایی بر می دارد که پیشتر ها قابل پیش بینی نبود. آنچه ترکیه را به این سیاست و رویکرد جدید مجبور کرده، شرایط درونی ترکیه بویژه بعد از انتخابات ۷ ژوئن و شکست حزب عدالت و توسعه از یک سو و تغییرات مهم در موازنه قدرت در منطقه و نزدیکی جمهوری اسلامی به اروپا و ایالات متحده آمریکا از سوی دیگر است.
شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات مجلس بعد از چند دوره قابل هضم برای اردوغان و تیم وی نبود، این شکست همه برنامه های حزب و شخص اردوغان را که در آرزوی تغییرات ساختاری و گذر به رژیم ریاستی بود درهم ریخت. در این میان راه یابی حزب دمکراتیک خلق ها که پیشتر تعلقات اتنیکی داشت و اکنون به حزب فراگیر تبدیل شده بود معادلات سیاسی ترکیه را تغییر داد. حزب دمکراتیک خلق ها به رهبری صلاح الدین دمیرتاش بیش از ٨۰ درصد از رای مردم را در مناطق کرد نشین و رای بالایی را در شهر های بزرگ بویژه استانبول بدست آورد. حزب از سوی چپگرایان، زنان و مردمی که از عملکرد حزب جمهوری خواه خلق در حفظ دستآورد های سکولاریزم مایوس شده و از پیشتازی حزب حاکم در پیشبرد اهداف دینی و مذهبی نگران و خسته شده بودند مورد حمایت قرار گرفت. در این میان موقعیت اقتصادی ترکیه هم در ۲ سال گذشته به شدت تخریب شده، و از رشد و رونق اقتصادی که بیش از یک دهه حاکم بر اقتصاد با ٨ درصد رشد بود فاصله گرفته، در کاهش آرای حزب حاکم موثر بوده است. در این مدت. از میزان سرمایه گذاری های خارجی کاسته شده و سرمایه های سرگردان در منطقه بار دیگر راه ایالات متحده و یا مراکز دیگر را در پیش گرفته اند که پیش تر ها به استانبول سرازیر می شدند. بنابرین با کاهش رشد اقتصادی، کسری بودجه و افزایش شدید بیکاری و میزان تورم به ناخوشنودی در جامعه دامن زده، فاصله طبقاتی و تنش در جامعه را افزایش داده است. از این رو تغییر سیاست منطقه ای ترکیه بازتابی از بحران درونی است که هر روز ابعاد وسیعتری بخود می گیرد. این روند رویکرد جدیدی را در برخورد با منطقه و همسایگان می طلبد که به نظر می رسد در تغییر رویکرد ترکیه موثر بوده است.
ترکیه در چند سال گذشته به رهبری اردوغان و حزب عدالت و توسعه در مسیر های مختلفی قدم گذاشت، مخالفت چندانی با گروه داعش و حکومت اسلامی آن نکرد، هزاران تن از مرز های ترکیه گذشته به صفوف داعش پیوستند، گاهی روزنامه های ترکیه خبر و یا گزارشی از انتقال اسلحه دادند که بدست نیرو های داعش می رسید. از ۲ سال پیش که پیشروی نیرو های داعش در سوریه و عراق آغاز شد و صد ها هزار نفر از مردم منطقه به خاک ترکیه سرازیر شدند، مقامات ترکیه مسئولیت همه فجایع انسانی را به گردن رژیم بشار اسد و حامیان آن انداختند و خواستار سرنگونی اسد به هر قیمتی شدند. تا چند ماه پیش هم این سیاست را پی گرفتند تا انتخابات مجلس و شرایط نوین منطقه بر آن سیاست پای فشردند. حتا هنگام حمله داعشی ها به کوبانی و کشتار مردم، مانع از پیوستن نیرو های جوان کرد ترکیه، عراق و ایران به هم تباران خود در منطقه شدند. این رفتار ترکیه ناخشنودی زیادی در بین کرد ها و علوی های ترکیه پدید آورد.
حال نزدیک به دو ماه از انتخابات مجلس می گذرد، حزب عدالت و توسعه به رهبری احمد داوداغلو بیشترین تعداد نمایندگان را در مجلس دارد، این حزب به تنهایی قادر به تشکیل دولت نیست و باید با احزاب دیگر وارد ائتلاف شود ولی تا کنون اقدام مهم و جدی در این راستا انجام نداده به نظر می رسد که خواهان وقت کشی و تجدید انتخابات زودرس است. به باور آنان گذشت زمان حزب دمکراتیک خلق ها را تضعیف و با ایجاد ناامنی در کشور مردم را از آن حزب رویگران خواهد کرد. در این میان سخنانی هم در رابطه با غیر قانونی خواندن حزب از سوی ملی گراهای تند رو به گوش می رسد و اردوغان هم سخن از برداشته شدن مصونیت سیاسی از برخی از نمایندگان این حزب کرده است ( در گفتگوی مطبوعاتی، ۲٨ جولای آنکارا ). باید یادآور شد که اوضاع سیاسی ترکیه به بی ثباتی پیش می رود و تنش اجتماعی فزون تر می شود. در این میان نیرو های امنیتی هرگونه نمایش و تظاهراتی را به شدت سرکوب می کند و اجازه گسترش آن را نمی دهد.
در چند روز گذشته تعدادی از جوانان که از فدراسیون سوسیالیست ها بودند، در شهرک سوروج گرد آمدند تا با گذر از مرز به بازسازی کوبانی یاری رسانند و امید را در دل نوجوانان برای آینده افزایش دهند که در دقایق پایانی نشست، انفجار بمب پر قدرتی در میان آنان، به مرگ بیش از ٣۴ تن از جوانان سوسیالیست انجامید. احمد داوداوغلی بی درنگ انگشت خود را به سوی داعش نشانه گرفت و گفت افراد وابسته به آن این جنایت هولناک را آفریدند، نیرو های کرد، دولت ترکیه را مسئول دانستند که در حفظ امنیت این جوانان کوتاهی کرده است، در پی این حادثه تنش بار دیگر رو به افزایش گذاشت، تعدادی از نیرو های مسلح و انتظامی ترکیه کشته شدند، یکی از فرماندهان چریک های کرد ( زاگروس هیوا ) گفت که آتش بس میان کرد ها و ترکیه به پایان رسیده است و اردوغان هم یادآور شد که دیگر مذاکرات صلح با کرد ها معنی ندارد. در این میان حمله به نیرو های چپگرا و کرد ها در شهر های بزرگ ادامه یافت و نیرو های امنیتی بیش از ٨۲۵ نفر را باز داشت کردند.
آنچه مسلم است، ترکیه با تغییر رویکرد دو هدف را دنبال می کند، از یک سو به ائتلاف ضد داعش می پیوندد و به هواپیماهای آمریکایی اجازه پرواز عملیاتی از پایگاه « انجیرلیک آدانا » را می دهد و از سوی دیگر با تشکیل دولت خود مختار کرد به رهبری حزب اتحاد دمکراتیک در سوریه مخالفت کرده، مانع از پیشروی و پیوند کرد ها در منطقه می شود. از آن رو در چند روز گذشته همراه با بمباران مواضع داعش، بیشترین عملیات را در کوه های قندیل و در عمق خاک عراق علیه پایگاه ها و نیرو های پ ک ک انجام داده است. در این میان حزب اتحاد دمکراتیک ( کرد های سوریه ) ادعا می کند که هواپیما های اف ۱۶ ترکیه بیش از داعش مواضع آنان را بمباران کرده است.
ترکیه از مدت ها پیش نیرو های زمینی خود را به منطقه فرستاده و در پشت مرز های خود با سوریه متمرکز کرده است. اردوغان بار ها گفته است که دولت کردی را در امتداد مرز های خود تحمل نخواهد کرد، حال به نظر می رسد که نمایش تراژیک و بازی جنایتکارانه داعش به پایان خود نزدیک می شود، تغییر و تحولات بزرگی در منطقه رخ خواهد داد، شاید جغرافیای سیاسی تغییر یابد، ترکیه و ایران دو رقیب دیرینه با تغییر مواضع پیشین در مسیر دیگری قرار گرفتند، هر دو محتاط قدم بر می دارند تا منافع دراز مدت خود را در این مسیر جدید پیدا کنند، ترکیه عضو پیمان ناتو با کاربرد بند ۴ از منشور ناتو، همه اعضاء را برای نشست اضطراری به بروکسل دعوت کرده تا بگوید که کشورش با تهدید امنیتی روبرو است تا با حمایت آنان زمینه مداخله نظامی را در خاک سوریه بدست آورد و به بهانه دفع خطر تا درون سوریه پیش رود. در این راستا، همه اعضاء ( ۲٨ کشور عضو ) در نشست بروکسل از ترکیه در مقابل تهدید امنیتی دفاع کرده، تدابیر امنیتی آن کشور را همسو با منشور ناتو خواندند. در این میان مذاکرات آنکارا با واشنگتن ادامه دارد تا طرح منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه در امتداد مرز ترکیه اجرایی شود. از دیگر سو نزدیکی ایران به اروپا و آمریکا با سرعت فزاینده ادامه دارد، هر روز تعدادی از وزرای اروپایی همراه با تیم های اقتصادی وارد ایران می شوند و در ایالات متحده جان کری وزیر امور خارجه با تلاش فراوان خواهان لغو تحریم ها و آزاد سازی دلار های بلوکه شده ایران است. این مجموعه نشان می دهد که منطقه آبستن حوادث مهمی در آینده است که می تواند بخشی از دکترین اوباما را تشکیل دهد....

محمد حسین یحیایی
mhyahyai@yahoo.se